Steeds meer Democraten willen komaf maken met de filibuster, een vertragingstactiek uit de Amerikaanse Senaat die Joe Bidens ambities zou kunnen fnuiken. Als ze het doen, is het oorlog, beloven Republikeinen.
Het presidentschap van Joe Biden is nog maar amper uit de startblokken of er dreigt al een kernoorlog. Geen echt gewapend conflict, maar een politieke confrontatie die waarschijnlijk zijn presidentschap zal bepalen: de strijd om de filibuster.
De Democraten vrezen dat de Republikeinen de beruchte vertragingstactiek uit de Senaat zullen aangrijpen om Bidens ambities te fnuiken. Daarom willen ze de regels hervormen – de zogenaamde ‘nucleaire optie’ inzetten – maar dat zou gelijkstaan aan een oorlogsverklaring.
Sauna
Tijdens een zogenaamde filibuster gaat één senator eindeloos doorleuteren om het legislatief debat te rekken en zodoende een stemming tegen te houden. Ooit werkte de dreiging van een filibuster compromis in de hand, maar gaandeweg is hij uitgegroeid tot hét symbool van de bittere polarisatie die Washington in de greep houdt.
In 1986 wist senator Alfonse D’Amato maar liefst 23,5 uur aan een stuk te filibusteren, onder meer door voor te lezen uit het telefoonboek van Washington. Recordhouder Strom Thurmond, een Republikein, praatte in 1957 24 uur en 18 minuten om de burgerrechtenwet in de kiem te smoren. Naar verluidt zweette hij ter voorbereiding al zijn lichaamsvocht uit in de sauna – een filibuster loopt immers ten einde zodra wetgevers de senaatskamer verlaten, voor een plaspauze bijvoorbeeld.
Om zulke excessen te stoppen werd de filibuster-regel ingevoerd. Als 60 van de 100 senatoren ermee instemmen, kunnen ze het debat over een wet beëindigen en tot stemmen overgaan. Om een wet goed te keuren is een simpele meerderheid nodig. Maar een aantal procedurele stapjes, waaronder het debat afsluiten, vereisen een supermeerderheid van 60 stemmen.
Omgekeerd zijn er dus maar 41 senatoren nodig om een stemming te blokkeren. De Republikeinen zijn vandaag met 50 in de Senaat. En alles wijst ernaar dat ze zich met hand en tand zullen verzetten tegen het verkiezingsprogramma van Biden.
Struikelblok
Daarom is de filibuster het belangrijkste struikelblok voor Biden. De Democraat staat immers voor een cruciale fase van zijn presidentschap. Zijn partij geniet een meerderheid in beide kamers van het Congres. Idealiter maakt hij van die – allicht voorbijgaande – macht gebruik om zijn doelstellingen te realiseren en het beleid om te gooien na vier jaar Donald Trump.
Onder Democraten gaan daarom steeds meer stemmen op om de regels te herschrijven zodanig dat niet alle wetsinitiatieven de goedkeuring van 60 senatoren vereisen of de tegenpartij niet de hele politiek kan lamleggen. Gebeurt dat niet, dan dreigt de Grand Old Party de filibuster aan te grijpen om nieuwe klimaat-, immigratie- of wapenwetgeving in de kiem te smoren. Het zou een politieke ramp zijn voor Biden en de Democraten als ze geen betekenisvolle hervormingen door de Senaat krijgen.
De stemming van zaterdag over het stimuluspakket voor de Amerikaanse economie gaf al een voorproefje van de te komen tweestrijd. Geen enkele Republikein stemde namelijk voor. Van politiehervorming wilden de Republikeinen eerder ook al niet weten. Ook een 800-pagina’s tellende kieswet die het onder meer makkelijker moet maken om te stemmen, geschreven door de vorig jaar overleden burgerrechtenactivist John Lewis, en een belangrijk Democratisch streefdoel, lijkt op een Republikeinse muur af te stevenen. Republikeinen doen het allemaal van de hand als uiterst-links.
Biden, die zelf zes ambtstermijnen diende in de Senaat, voerde campagne op de belofte dat hij het verdeelde Capitool kon samenbrengen. Hij moet nu al tot de slotsom komen dat het waarschijnlijk mislukt.
‘De wittebroodsweken van een nieuwe president zouden een moment kunnen zijn waarop beleidsmakers samenkomen, zeker nu het land het tweede jaar van een pijnlijke economische en gezondheidscrisis ingaat’, analyseert Carl Hulse bij de New York Times. ‘In plaats daarvan toont de gespannen confrontatie over de stimulus dat ze uit elkaar drijven, en zich opmaken voor lelijkere gevechten.’
Simpele meerderheid
Om de filibuster-regel te schrappen, of af te zwakken, is eigenlijk slechts een simpele meerderheid nodig. Met hun vijftig zetels, plus de doorslaggevende stem van vicepresident Kamala Harris, kunnen de Democraten de nucleaire lanceerknop indrukken. Maar dan is het oorlog, waarschuwen Republikeinen, en gaan ze geen duimbreed meer toegeven.
Het is een tweesnijdend zwaard: door de filibuster-regel te hervormen maken de Democraten het zichzelf ongetwijfeld makkelijker maar maken ze ook de baan vrij voor een waarschijnlijke vergeldingscampagne eens de Republikeinen opnieuw aan de macht komen. Wat de polarisatie verder zou aanwakkeren.
Toch beginnen zelfs sommige gematigde Democraten zich uit te spreken voor verandering. ‘Hoe meer ik erover ben gaan nadenken, des te meer ik besefte dat de filibuster altijd vooruitgang in de weg heeft gestaan’, zei senator Tina Smith via Twitter. Andere Democraten zijn dan weer resoluut tegen, schrijft de Washington Post.
Democraten in de Senaat vragen dat Biden op de kwestie doorweegt. Tijdens de kiescampagne sprak de 78-jarige Biden zich al uit voor het afschaffen van de filibuster. Maar dat heet niet voor niets de ‘nucleaire optie.’ Biden profileerde zich als de ultieme verzoener die het land zou herenigen. Door zijn bruggen op te blazen zet hij dat op het spel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
