Zet Poetin en ISIS een hak: dump fossiele brandstoffen

Wat hebben Vladimir Poetin en de gewelddadige moslimfundamentalisten van ISIS met elkaar gemeen? Ze bouwen hun macht op olie en gas. Bijgevolg moeten wij minder van dat spul verbruiken.

U hebt ervan gehoord: ISIS, ofte de Islamitische Staat in Irak en de Levant, het zootje moorddadige fanatici dat zelfs voor Al-Qaeda te gortig is, veroverde eerder deze week de grootste olieraffinaderij van Irak.

Dat geeft te denken. Irak heeft de vierde grootste bewezen oliereserves ter wereld. De olieprijzen schoten meteen de lucht in nadat ISIS er aan zijn opmars begon. Stel dat ISIS erin slaagt om zich inderdaad meester te maken van een flink deel van dat land, wat gaan we dan doen? Olie kopen van die terroristen? Het is te hopen van niet. Maar als wij het niet doen, doet iemand anders het wel. ISIS verkoopt nu al olie uit Syrië die naar verluidt met tankwagens naar Turkije vervoerd wordt. Olie heet niet voor niks zwart goud. Dat spul blijft niet onverkocht liggen.

En niet alleen dat, er zijn ook stevige aanwijzingen dat ISIS gefinancierd wordt vanuit Saoedi-Arabië en de Golfstaten. Waar halen die dat geld vandaan? Uit olie, natuurlijk. Niet vergeten: ook de Afghaanse Taliban teerde op Saoedische dollars. En ook Osama bin Landen was een Saoedi-Arabiër. Hij kwam weliswaar uit een familie van bouwmagnaten, maar we maken ons sterk dat die niet zo bijster rijk zou zijn geweest als men dat land niet volgebouwd had met oliedollars.

Afghanistan met olie

Wat doe je daaraan? Op korte termijn bitter weinig. Je kan met een hoop lievemoederen proberen om politieke oplossingen te vinden voor de onophoudelijke religieuze en tribale twisten in het Midden-Oosten, maar dat vraagt tijd en goodwill van alle betrokken partijen. Dat zijn dingen waar op dit moment een pijnlijk tekort aan is.

Treed je niet militair op tegen de opmars van ISIS in Irak, dan dreig je in de achtertuin van Europa te blijven zitten met een terroristenstaat van jewelste. Een Afghanistan met olie, zeg maar. Doe je dat wel, dan raak je verstrikt in weer maar eens een uitzichtloos conflict in de moslimwereld en is er evenmin een garantie dat je dat niet cash betaalt wanneer clandestien teruggekeerde Syriëstrijders met rugzakbommen op volle metrostellen in Europese hoofdsteden stappen.

Op langere termijn kan je echter wel wat doen: ga een pak minder olie gebruiken. Je ontneemt er zulke lui een van hun voornaamste inkomstenbronnen mee en je berooft ze ook van de mogelijkheid om de wereldeconomie te wurgen.

Dat komt trouwens heel goed uit, want we moeten sowieso van onze olieverslaving af, omdat we er het klimaat mee naar de haaien helpen. Voor wie dat ondanks alle wetenschappelijke bewijsmateriaal nog steeds niet wil geloven: de wereld heeft net de warmste maand mei sinds het begin van de metingen achter de rug. En die Bijbelse hagelstormen waar België zopas onder kreunde? Dat zijn weerpatronen die exact overeenkomen met het beeld waar verontruste klimatologen al lang voor waarschuwen: meer freaky weer en meer kosten. Je kan je kop in het zand blijven steken, maar dat wil niet zeggen dat de realiteit plots weggaat.

Het goeie nieuws is: we weten wat we moeten doen: zo snel mogelijk onze CO₂-uitsoot verminderen. We hebben daar ook de middelen voor. Wind- en zonne-energie worden steeds competitiever met fossiele brandstoffen. Hybride- en elektrische auto’s worden steeds populairder en betaalbaarder. Gebouwen kunnen bijzonder energie-efficiënt gemaakt worden. De informatica om het elektriciteitsnet om te bouwen tot een ‘smart grid’ is er. Wat je nu moet doen, is: bouwen, die handel. Landen als Duitsland en Denemarken bewijzen hoe je met een relatief bescheiden investering al een heel eind ver komt.

Je moet bovendien niet in één klap helemaal van de olie af. Dat zal op zijn best nog decennia duren. Maar je moet dus wel als de bliksem voor een fikse neerwaartse knik in ons olieverbruik zorgen. Wil je dat niet doen omdat je zo bekommerd bent om de toekomst van je kinderen en kleinkinderen op deze planeet (ja, we weten het, dat is voor groene softies), dan doe je het maar om lui als ISIS en Vladimir Poetin een hak te zetten.

Fracken als een gek

Jawel, ook Vladimir Poetin, dus. Die blijft naar troepen heen een weer schuiven aan de Russische-Oekraïense grens. In Oost-Oekraïne duiken er plots op mysterieuze wijze Russische zware wapens op in de handen van de Pro-Russische separatisten. Sinds hij begin dit jaar de Krim annexeerde, blijft Poetin dat soort dingen flikken zonder dat men hem al te veel in de weg legt.

Hoe komt Poetin daarmee weg? Omdat hij gasleveringen kan gebruiken als wapen. De EU haalt een kwart van haar gas uit Rusland, becijferde Eurogas, de organisatie die de hele sector in het continent verenigt. Voor de Baltische Republieken is dat zelfs honderd procent. Het machtige Duitsland importeert 37 procent van zijn gas uit Rusland. Dan kijk je wel uit voor je tegen zo’n man gaat kwaken.

De reactie op de spanningen in Oekraïne in bepaalde hoeken was voorspelbaar. Meteen gingen er stemmen op om de Russen buitenspel te zetten door in heel Europa als een gek schaliegas te gaan fracken. Dat kan je doen van Portugal tot Roemenië, van Zweden tot Zuid Frankrijk en ook in de Kempen.

Dat is natuurlijk een compleet foute reflex. Het is waar, als je aardgas verbrandt om elektriciteitscentrales te laten draaien, dan stoot je een stuk minder CO₂ uit dan met steenkool. Aardgas kan dus een bruggetje zijn om op termijn bij een minder CO₂-intensieve economie uit te komen.

Maar fracking – het hydraulisch kraken van diepe aardlagen om er gas uit te persen – is een bijzonder vervuilend proces. Op YouTube vind je volop video’s van mensen die in de VS in de buurt van fracking-installaties wonen en godbetert hun kraantjeswater in brand kunnen steken. Je blijft ook zitten met hele vijvers vol giftige chemicaliën. Bovendien is nog helemaal niet duidelijk hoeveel methaan er ontsnapt bij dat fracken. Methaan is een veel sterker broeikasgas dan CO2. Er is dus niet veel voor nodig om de winst die je maakt met gascentrales compleet teniet te doen aan de bron.

Wie dat niet begrepen heeft, is Anders Fogh Rasmussen, de secretaris-generaal van de Navo. Die verklaarde tijdens een speech in Londen in beste Koude-Oorlogstijl dat de Russische geheime dienst achter pogingen zit om fracking te discrediteren in West-Europa. Zo zou Moskou de Russische gasindustrie uit de wind willen zetten. Daar hebben wij alvast niks van gemerkt. Wat niet wegneemt dat Poetin ons een cheque mag sturen als hij het echt niet kan laten.

Existentieel risisco

Het is nogal cynisch dat de crisis in Oekraïne net het signaal moet heten om nog meer fossiele brandstoffen uit de grond te gaan halen. De les die je eruit moet leren, is dat je ze net zoveel mogelijk moet laten zitten. Als je zonder kan, heb je een bullebak als Poetin niet meer nodig.

Ja, bouw wat ons betreft desnoods zelfs maar nieuwe kerncentrales. Het is waar, dat is geen vrolijk idee, maar de CO₂-uitsoot van kernenergie is nul en qua existentieel risico voor onze beschaving is CO₂ een veel groter probleem dan Fukushima, al zorgt het niet voor zulke apocalyptische beelden.

Het punt is dat fossiele brandstoffen hun nut stilaan meer dan overleefd hebben. Jawel, je kan er nog steeds leuk mee autorijden, maar ondertussen kook je de aarde gaar en vergroot je de macht van Poetin, ISIS en een hele reeks andere onfrisse landen, individuen en organisaties, om van het fijn stof in Antwerpen nog maar te zwijgen.

Anders gezegd: de nadelen beginnen wel heel erg veel zwaarder te wegen dan de voordelen.

Wat dit moment in de geschiedenis ons moet leren, is dat het nú het moment is om op te houden met uitstellen en ontkennen en de overgang naar ons volgende energieregime definitief in gang te zetten. Het gaat bovendien om een hoop banen. Het installeren van windturbines, zonnepanelen en slimme buurtbatterijen is iets wat je niet naar China kan delokaliseren.

Wat de Chinezen wel kunnen, is ons de loef afsteken in het perfectioneren en commercialiseren van al die groene technologieën – én van degene die nog uitgevonden moeten worden. Net als de Indiërs, de Brazilianen of de Zuid-Afrikanen, trouwens. Er is geen natuurwet die voorschrijft dat het Westen per definitie altijd op kop loopt. Dat is iets waar we zelf ons best voor moeten doen.

Is dat duur? Jawel, maar op termijn lang niet zo duur als niets doen en dan voor de onvermijdelijke averij te moeten opdraaien. Is dat moeilijk? Absoluut. We hebben het over het vervangen van elke steenkool-, olie- en gascentrale; elke auto, bus en truck; elke raffinaderij, steenkoolmijn en gasterminal ter wereld en het aanpassen van een groot deel van de elektrische transmissie-infrastructuur op de koop toe. Het zal wel zijn dat dat moeilijk is.

Maar vroeg of laat moet het toch, want het klimaat zal ons daartoe dwingen. Laten we onze besognes met ISIS en Poetin dan ook gebruiken als een extra argument om de geesten te focussen. We doen er namelijk goed aan nu te beginnen en niet te wachten tot een superstorm pakweg half Nederland onder water zet en we in België een miljoen Hollanders in VN-vluchtelingenkampen moeten opvangen.

Jawel, dat klinkt als een vergezocht science fiction-scenario. Maar dat dachten ze in New York ook over orkanen die half Manhattan verzuipen en hele metrolijnen doen onderlopen. Tot superstorm Sandy in 2012 het tegendeel bewees. En een Taliban-kalifaat in het hart van het Midden-Oosten klonk tot voor kort ook nog een tikje overdreven. Dat wil zeggen: tot het er plots is, ons naar het leven gaat staan en dat bekostigt met de olie die wij met zijn allen verstoken.