De Amerikaanse president Donald Trump moet juridisch creatief aan de slag om zijn beloofde massadeportaties waar te maken. Na het inzetten van de Alien Enemies Act, een obscure wet uit 1798, overweegt hij de Insurrection Act, een oorlogswet uit 1807, te gebruiken. Dat zou een serieuze escalatie en ongekende militarisering van zijn migratiebeleid betekenen.
Het was een van zijn grootste campagnebeloftes, en ook bij zijn inauguratietoespraak in januari gaf Trump al aan dat hij ‘de grootste deportatie van criminelen in de Amerikaanse geschiedenis’ zou lanceren. Bijna drie maanden later beginnen de contouren van zijn strategie zichtbaar te worden: een aaneenschakeling van presidentiële besluiten, het oprekken van verouderde wetten en het ontwijken van rechterlijke uitspraken.
Trump blijft echter gefrustreerd door de trage vooruitgang die hij maakt – en zou daarom zelfs overwegen het Amerikaanse leger in te zetten om zijn beloftes na te komen.
Trage vooruitgang
De drastische immigratiebeloftes van Trump worden moeizaam nagekomen, al kun je de regering-Trump geen gebrek aan inzet verwijten. Het Amerikaanse immigratiesysteem is namelijk van nature traag en bureaucratisch. Mensen kunnen niet zomaar gedeporteerd worden zonder due process (letterlijk: een eerlijk proces), een reeks gerechtelijke stappen die eerst doorlopen moeten worden.
Donald Trump creëert een juridisch kader dat hem toelaat steeds drastischer te werk te gaan.
Trump toont echter weinig geduld met deze procedures. In een poging het systeem te omzeilen, heeft zijn regering al verschillende controversiële juridische strategieën gebruikt. Zo liet hij vorige week deportatievluchten van Venezolaanse ‘bendeleden’ doorgaan, ondanks een uitdrukkelijk verbod van een rechter, door gebruik van de obscure Alien Enemies Act uit 1798.
Het is slechts een greep uit een breed arsenaal aan uitvoerende bevoegdheden die hij zich toe-eigent om het immigratiesysteem naar zijn hand te zetten. Op zijn allereerste dag als president ondertekende hij al een reeks besluiten die meteen de toon zetten: een nationale noodtoestand uitroepen aan de zuidelijke grens, de rol van het leger in binnenlandse aangelegenheden herdefiniëren, en drugskartels als buitenlandse terroristische organisaties bestempelen.
Zo creëert hij een juridisch kader dat hem toelaat steeds drastischer te werk te gaan.
Na de deportatie van ‘Venezolaanse bendeleden’: heeft Donald Trump opzettelijk een gerechtelijk bevel genegeerd?
Wat is de Insurrection Act?
De Insurrection Act uit 1807 is een federale wet die de president toestaat het leger en de Nationale Garde in te zetten om onrust te onderdrukken of de wet te handhaven in bepaalde situaties. De wet verleent de president buitengewone bevoegdheden om het leger in te zetten voor binnenlandse doeleinden – iets wat normaal gezien juridisch sterk beperkt wordt.
In een van Trumps eerste presidentiële besluiten, ondertekend op 20 januari 2025, met de titel ‘Verklaring van Nationale Noodtoestand aan de Zuidelijke Grens van de Verenigde Staten’, werd expliciet verwezen naar deze wet. De ministers van Defensie en Binnenlandse Veiligheid kregen 90 dagen de tijd om een rapport op te stellen met aanbevelingen over ‘aanvullende acties die nodig kunnen zijn om volledige operationele controle over de zuidelijke grens te verkrijgen, inclusief of de Insurrection Act van 1807 moet worden ingeroepen’.
Bij een staat van beleg worden burgerlijke wetten en vrijheden opgeschort en neemt het leger tijdelijk de handhaving van de openbare orde over.
Hoewel Trump nog niet openlijk spreekt over het uitroepen van een staat van beleg (martial law), zou het inzetten van de Insurrection Act daar in de praktijk dichtbij komen. Bij een staat van beleg worden burgerlijke wetten en vrijheden opgeschort en neemt het leger tijdelijk de handhaving van de openbare orde over.
Michael O’Hanlon, directeur bij de Brookings Institution, stelt dat Trump goed is in ‘het ontwikkelen van een semilogische gedachtegang die kan leiden tot een situatie waar er genoeg chaos, geweld en juridische onduidelijkheid is’ om het leger in te zetten. Dat zou een precedent scheppen waarbij militaire macht wordt gebruikt voor wat normaal gesproken een civiele kwestie is: immigratiehandhaving.
De grootste deportatie ooit: Trump wil een miljoen migranten per jaar het land uitzetten
Historisch gebruik
De wet wordt normaal gezien enkel in de meest extreme omstandigheden gebruikt – en werd de afgelopen eeuw slechts een handvol keren ingezet. Het recentst gebeurde dit in 1992, toen president George H.W. Bush de wet inriep om gewelddadige rellen in Los Angeles de kop in te drukken, na de vrijspraak van de politieagenten betrokken bij de mishandeling van Rodney King.
Andere bekende gevallen waarin de wet werd ingezet zijn onder president Dwight D. Eisenhower, die federale troepen stuurde om zwarte studenten te begeleiden naar Little Rock Central High School nadat de gouverneur van Arkansas had geweigerd een federaal desegregatiebevel na te leven, en onder Lyndon B. Johnson, tijdens zware rellen in Detroit in 1967, die 43 doden tot gevolg hadden.
Bij al deze voorbeelden was er sprake van grootschalige binnenlandse onrust en geweld. Het gebruik van deze wet voor immigratiehandhaving zou een nooit geziene uitbreiding van haar toepassing betekenen.
Militaire zorgen
Rechtsgeleerden betwijfelen dan ook sterk of dit grondwettelijk zou standhouden. Trump probeert zijn verstrekkende besluiten doorgaans juridisch te onderbouwen door migratie als een ‘invasie’ te bestempelen. Maar William Banks van het Syracuse University College of Law waarschuwt dat die interpretatie van ‘invasie’ ver verwijderd is van de normale juridische interpretatie, die doorgaans enkel van toepassing is in oorlogstijd.
Binnen de militaire gemeenschap maakt men zich ook al zorgen over hoe dit er zou gaan uitzien, en hoe het inzetten van militairen tot bloedvergieten zou kunnen leiden. Zo zegt Brian VanDeMark, een historicus aan de Naval Academy in Politico: ‘Soldaten zijn voornamelijk getraind om te vechten, te doden en oorlogen te winnen. De politie is veel beter getraind om met de psychologie van menigtes om te gaan, aangezien die inherent onvoorspelbaar, impulsief en irrationeel kunnen worden. Als je niet goed getraind bent om daarmee om te gaan, kan je reactie inadequaat zijn en tot geweld leiden.’
‘Als we slordig omgaan met de rules of engagement, of als we operaties beginnen zonder duidelijke missie en doeleinden, dan komen we op de voorpagina’s terecht, en dat zal niet op een positieve manier zijn.’
Ook voormalig luitenant-generaal Marvin Covault, die leiding gaf aan de troepen die in 1992 werden ingezet in Los Angeles, waarschuwt dat het leger onvoldoende voorbereid is voor dit soort operaties: ‘Als we slordig omgaan met de gevechtsregels (rules of engagement) of als we operaties beginnen zonder duidelijke missie en doeleinden, dan komen we op de voorpagina’s terecht, en dat zal niet op een positieve manier zijn.’
Lokt Trump een constitutionele crisis uit in de VS? ‘Het zou een gevaarlijk precedent scheppen’
Legale immigranten
Naast de jacht op immigranten zonder papieren, lijkt de regering-Trump zich ook steeds meer te richten op immigranten met legale status. Er zijn dagelijks meldingen van mensen met visa of green cards die worden tegengehouden aan de grens, of zelfs worden vastgehouden door de immigratiepolitiedienst ICE.
De regering-Trump lijkt zich ook steeds meer te richten op immigranten met legale status.
Een recent controversieel voorbeeld is Mahmoud Khalil, een student-activist en leider van het pro-Palestijnse tentenkamp op Columbia University. Hij werd op 8 maart 2025 door ICE-agenten uit zijn appartement in New York gehaald en opgesloten in een detentiecentrum in Louisiana. Hoewel Khalil een permanente verblijfsvergunning heeft, wilden de agenten die status intrekken.
De striktere aanpak treft nu ook Europese burgers. Een Franse wetenschapper werd de toegang tot de VS ontzegd, volgens de Franse overheid omdat hij in persoonlijke berichten kritiek had geuit op Trumps wetenschapsbeleid. Twee Duitse toeristen werden wekenlang vastgehouden nadat ze legaal hadden geprobeerd het land binnen te komen via de zuidelijke grens. En een Duitse elektrotechnicus met een green card werd bij terugkeer uit Europa gearresteerd en zit nog altijd vast, ogenschijnlijk vanwege een tien jaar oude marihuanazaak.
Deze incidenten hebben de Duitse regering er al toe gebracht een reisadvies uit te vaardigen voor haar burgers die naar de VS willen reizen.
Democratische rechtsstaat?
Terwijl de deadline van 20 april nadert voor het rapport over de mogelijke inzet van de Insurrection Act, tast Trump – die het liefst met zo min mogelijk vangrails of tegenwerking wil regeren – heel bewust de grenzen van het immigratie- en rechtssysteem af, in een poging om zijn macht te consolideren. Zijn steeds agressievere aanpak leidt ook binnen de VS al tot grote bezorgdheid over de impact op burgerrechten en de rechtsstaat.
De vraag lijkt niet langer óf, maar wanneer en in welke mate Trump extremere middelen zal inzetten om zijn immigratiebeloften na te komen.
Brett Wagner, gepensioneerd professor aan het US Naval War College, schreef in een opiniestuk in de San Francisco Chronicle dat een rapport dat zou aanbevelen de Insurrection Act in te roepen ‘ons op het hellende vlak naar ongecontroleerde presidentiële macht kan zetten onder een man met een affiniteit voor dictators die met ijzeren vuist regeren’.
De vraag lijkt niet langer óf, maar wanneer en in welke mate Trump extremere middelen zal inzetten om zijn immigratiebeloften na te komen. Cruciaal wordt hoe de Amerikaanse instellingen, het rechtssysteem en de Amerikaanse samenleving daarop zullen reageren.
Verenigde Staten 2025
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier