Zes moorden in vijf weken: golf van huiselijk geweld tegen vrouwen in Zweden

Het Scandinavische land constateerde de afgelopen tijd een toename van het aantal mannelijke misdaden tegen vrouwen. Sommigen schuiven de schuld op immigranten, anderen kijken naar de pandemie als grote boosdoener.

De debatten over huiselijk geweld laaien opnieuw op in Zweden, dat nochtans bekend staat voor zijn gendergelijkheid. In de periode tussen begin april en nu zijn er immers zes vrouwen om het leven gebracht. Hoewel de moorden zich voltrokken in drie verschillende regio’s op vrouwen uit drie verschillende generaties, kenden ze allemaal dezelfde grond: ze werden om het leven gebracht door hun (ex-)man.

Moorden op klaarlichte dag

Twee moorden vonden plaats op klaarlichte dag. Eentje in het centrum van een plattelandsdorpje in het zuiden, een andere in een trein- en busstation in Linkoping, een universiteitsstad ten zuiden van hoofdstad Stockholm.

Een derde vrouw werd vermoord in Flemingsberg, een arme voorstad van Stockholm. Het slachtoffer werd neergestoken in het appartement waarin ze woonde met haar vier kinderen. De verdachte is een man die ze naar verluidt “meer dan goed” kende.

Geweld neemt toe

Nieuwszender BBC World meldt dat de ongerustheid over het geweld tegen vrouwen toeneemt. Zweden had lang de reputatie een van de veiligste en meest gendergelijke plekken ter wereld te zijn. In 2020 werden er volgens de BBC echter 16.461 geweldplegingen tegen vrouwen in een relatie aangegeven. Dat is een toename van 15,4 procent in vergelijking met het jaar ervoor, zo schrijft de Zweedse Nationale Raad voor Misdaadpreventie.

De Raad maakte eveneens bekend dat er gemiddeld jaarlijks 15 Zweedse vrouwen om het leven worden gebracht door hun voormalige of huidige partner, zo meldt de Zweedse nieuwsdienst The Local. Een onderzoek van de nationale krant Aftonbladet bevestigde die bevinding en meldde dat sinds de eeuwwisseling 315 vrouwen werden vermoord door hun (ex-) partner.

Krachten bundelen

De Zweedse minister van Gendergelijkheid, Marta Steveni, is naar eigen zeggen boos maar niet verrast door het geweld. Twee weken geleden riep ze alle partijen samen om de wantoestanden te bespreken.

Politici over het hele spectrum keurden de moorden eerder al publiekelijk af en pleitten voor strengere acties tegen masculien geweld.

In een Facebookpost had eerste minister Stefan Löfven het over een maatschappelijk probleem dat niet terug te brengen valt tot individuele gevallen. Volgens hem moet de gemeenschap nu haar krachten bundelen om het probleem te verslaan.

Feministische regering

De Zweedse regering profileert zichzelf graag als feministisch. In 2016 kondigde ze een tienjarenplan aan waarmee vrouwen op meer beveiliging en steun konden rekenen tegen masculien geweld. The Local schrijft dat een nieuwe crisiscommissie eind deze maand een planupdate zal voorstellen met langere celstraffen, meer elektronische identificatie en straatverboden. Oppositie hiertegen is weinig waarschijnlijk, al zouden sommige partijen het plan graag nog uitgebreider zien.

Meer woorden dan daden

Jenny Westerstrand, hoofd van de Zweedse Nationale Organisatie voor Vrouwenopvang Roks, vertelt aan de BBC dat er de afgelopen jaren een bepaalde vorm van moeheid ontstaan is jegens huishoudelijk geweld. Volgens haar staat het probleem altijd wel op de politieke agenda, maar wordt het nooit deftig aangepakt.

De publieke verontwaardiging over de recente moorden, stemt haar hoopvol: ‘Het zijn nog steeds meer woorden dan daden, maar de woorden zijn krachtiger dan eerder.’ Ze hoopt dat dit een keerpunt kan zijn.

Immigranten als zondebok

Heel wat nationalistische politici trachten de moorden te linken aan immigratiegolven richting Zweden. De Zweedse politie arresteert verdachten nooit op basis van hun etniciteit, maar aanklagers zeggen dat verschillende mannen die nog terecht moeten staan een niet-Zweedse achtergrond hebben. Voor anti-immigratiepartijen komt die uitspraak als een cadeau.

Jimmie Akesson, partijleider van het rechtsnationalistische Sverigedemokraterna, riep in een partijleidersdebat op televisie op tot een harde aanpak van wat hij bestempelde als ‘geïmporteerde waarden die geweld tegen vrouwen goedkeuren.’

Minister van Gendergelijkheid Steveni zei dat Zweden een probleem heeft met de zogenaamde “eermisdaden” die begaan worden om de reputatie van een familie te beschermen of te verdedigen. Daarbij stelt ze wel dat geweld tegen vrouwen absoluut niet te reduceren valt tot een immigratieprobleem, maar dat het een diepgeworteld probleem is in de Zweedse samenleving.

Corona als mogelijke verklaring

Anderen halen de pandemie dan weer aan als mogelijke verklaring voor het toenemende geweld. Westerstrand vertelt aan de BBC dat op z’n minst een deel van het recente geweld toegeschreven kan worden aan de pandemie. Zweden mag dan geen formele lockdowns gekend hebben, door de verspreiding van het virus zagen steeds meer vrouwen zich genoodzaakt om meer tijd in huis door te brengen, waardoor ze volgens Westerstrand in relaties blijven waarin ze de situatie laten escaleren en minder snel tot hulp roepen.