Zes elementen die de zege van Trump (ietwat) verklaren

Tijd voor een balans: waarom werd Donald Trump tot president verkozen?

De verbijstering in delen van de VS over de kieszege van Donald Trump kan moeilijk overdreven worden. De exit polls, die alle grotere media gebruikten, en die afgenomen werden aan de stembureaus, toonden een comfortabele zege voor Hillary Clinton.

Wie tijdens de verkiezingsnacht tussen de zenders zapte, kon veralgemeende verslagenheid zien, van het rechtse Fox News tot het linkse MSNBC.

Volgens de exit polls die de media hadden binnengekregen, peilingen vond een grote meerderheid van kiezers Trump onbetrouwbaar (zoals Clinton trouwens) en veel minder dan zijn rivaal karakterieel geschikt om president te worden.

De “verscholen Trumpkiezers” lieten zelfs aan het stemhokje niet in hun kaarten kijken. En er waren beduidend meer “verscholen Trumpkiezers” dat zelfs optimistische Trumpmedewerkers hadden verwacht. Daarover zal onderzoek gevoerd worden, maar een mogelijke uitleg is dat de kiezers van Donald Trump, afgewezen door commentator na commentator, door krant na krant, geen reden zagen om de vertegenwoordigers van peilingsinstituten te vertrouwen. Ze beschouwden degenen die hun mening wilden weten als een verlengstuk van de vijandige pers.

De aardverschuiving, waarbij staten als Wisconsin, die zo veilig geacht werden door de Clintoncampagne dat ze er geen enkele keer langsging, ineens bij Trump belandden, was moeilijker te peilen omdat de gepeilden niet meewerkten.

In afwachting van meer gegevens toch al zes elementen die de overwinning van Trump kunnen verklaren.

1) Trump had een boodschap, Hillary niet

Hoe contradictorisch ook: Donald Trump had een boodschap met enige samenhang. Nationalisme, anti-vrijhandel, anti-migratie, anti dure tussenkomsten in het buitenland. Details gaf hij zelden, maar de grote lijnen waren duidelijk. En die spraken aan, vooral in het afgetakelde, industriële hart van het land, in gebied van bedreigde banen voor een voornamelijk witte arbeidersklasse. Hillary Clinton wist niet wat te kiezen: wilde ze verandering belichamen of de derde termijn voor Obama vertegenwoordigen? Haar eigen campagne maakt zich volgens WikiLeaks-lekken zorgen over het ontbreken van een navertelbare, simpele boodschap.

2) Trump leek authentiek, Hillary niet

Met al zijn uitschuivers en groteske tussenkomsten gaf Trump de indruk een persoon van vlees en bloed te zijn. Hillary Clinton belegde ondertussen vergaderingen over de vraag of een heel milde grap over Sarah Palin in een artikel zou mogen verschijnen (er kwam geen fiat).

Ze haalde 6 miljoen stemmen minder dan Obama in 2012. Ze verloor bijvoorbeeld de stemmen van witte arbeidersvrouwen aan Trump. Trump kreeg licht meer stemmen van zwarten en latino’s dan Romney – ondanks scheldpartijen tegen met name latino’s. Hillary Clinton kreeg in de meeste categorieën van kiezers minder stemmen dan Obama, hoewel ze over een een gereputeerde organisatie beschikte om kiezers naar de stembus te krijgen. Ze had een enthousiasme-deficit.

3) De kiezers zochten een buitenstaander

Donald Trump was dan wel niet de ideale vertegenwoordiger van de arbeiders die hem hun stem gaven, maar hij voldeed wel aan een criterium: hij wordt de eerste president die voorafgaand geen ervaring had in actieve politiek of in het leger. Hillary Clinton was het tegenovergestelde: totaal verbonden met een Washington dat door de harde kern van Trump werd beschouwd als onverschillig voor hun problemen. Met name het vertrekken van fabrieken ten gevolge van vrijhandelsakkoorden, en het immobilisme in Washington rond migratiepolitie, worden vaak als voorbeeld gegeven.

Ook in haar eigen Democratische partij was er een roep om de buitenstaander. Maar die buitenstaander, Bernie Sanders, verloor tijdens de voorverkiezingen nipt van Clinton, onder meer via manipulatie door het partijapparaat.

Dat Hillary zich steevast liet omringen, door de Obama’s, door Katy Perry, door Lady Gaga of Jon Bon Jovi, versterkte dat gevoel. De ene buitenstaander Trump stond tegenover de verenigde elite.

Het hielp ook niet dat zijzelf en president Obama haar voorstelden als de best voorbereide kandidaat aller tijden. Mensen verkozen een onvoorbereide buitenstaander boven een niet geliefde insider.

4) De aanhangers van Trump werden verguisd, en werden daardoor trouwer

Donald Trump schold op kandidaten maar minder tot nooit op kiezers. Hillary Clinton daarentegen plaatste tijdens een fundraiser bij Barbra Streisand de helft van de Trumphangers in een “basket of deplorables” (een mand van betreurenswaardigen). Ze excuseerde zich later voor “de helft” maar niet voor de “betreurenswaardigen”.

Dat werd meteen een geuzennaam bij de Trumpaanhang. Hillary negeerde niet alleen hun problemen, vonden ze, ze toonde ook misprijzen voor hen.

Zijn aanhang vindt ook dat de pers Trump onbehoorlijk behandelt. Dat werd in een artikel van Salena Zito voor The Atlantic als volgt samengevat: “De pers neemt wat hij zegt letterlijk, maar neemt hem niet serieus. Zijn aanhangers nemen hem niet letterlijk, maar wel serieus“.

Terwijl journalisten in hun ogen zout legden op elke slak die Trump op hun pad zette, zagen de aanhangers de grote lijn: ze zijn (andere) politici beu, en willen verandering, ze willen banen. Niet dat er geen racisme was in de campagne en bij Trump, niet dat er geen vrouwenhaat was, of dat er geen geweld was, maar die kregen in de ogen van Trumpaanhangers buiten proportie aandacht, terwijl andere dingen niet werden belicht. De verontwaardiging in de pers werd vaak gelinkt aan political correctness: de pers werd ervan beschuldigd Trump monddood te willen maken.

Dat het nog nipt werd, kwam omdat Trump ook in de ogen van vele aanhangers geen ideaal vehikel was voor zijn boodschap.Velen knapten af op zijn meer uitzinnige tussenkomsten, zijn manier om verdeeldheid, ras, geslacht uit te spelen. Niet iedereen was blij met het kransje oubollige 70-jarigen die Trump van advies voorzien.

5) De Clintoncampagne was niet zo goed als ze zelf dacht

Hillary Clinton werd omringd door een enthousiast team dat echter grotendeels op verdediging speelde. Trump speelde de aanval. Het campagneteam van Clinton liet steken vallen. Zo was uit een intern onderzoek gebleken dat Wisconsin een probleem kon worden, maar de experts geloofden hun eigen cijfers niet.

6) Trumps succes was ook een reactie op Obama, en op een vrouwelijke kandidaat

Voor een stuk was deze verkiezingsuitslag een gevolg van anti-Obama-revanchisme, en van anti-feminisme (of gewoon van racisme en vrouwvijandigheid).

Een deel van het electoraat heeft – opgestookt door Trump en zijn zoektocht naar het geboortecertificaat van Obama – nooit de huidige president aanvaard. Trump gaf tijdens meetings enkele keren aan dat de generaals niet zouden luisteren naar ‘haar’, zijnde Clinton.

Maar er speelt ook een ander element.

Hoe populair president Obama momenteel ook is, hij is de belichaming van een politieke professor, die graag details uitlegt (zelfs zijn echtgenote klaagt daarover) en die in het buitenland met wisselend succes de nuance probeerde te introduceren.

Obama kreeg een boel (kleinere) diplomatieke affronten te verwerken: hij werd in Cuba, Saudi-Arabië en China niet met de gebruikelijke egards ontvangen. Obama liet dat passeren, en zelfs toen in China geen ceremoniële trap werd voorzien bij zijn landing, en zijn medewerkers witgloeiend stonden omdat hij via de achterkant het vliegtuig moest verlaten, suste Obama de gemoederen.

Trump speelde daar op in, en bij Trumps aanhang resoneert dat als een gebrek aan respect voor de VS. De laaggeschoolde laagverdieners die voor Trump kiezen, vinden hun glorie vaak in hun land. Maar ze vinden dat onder Obama een deel van die glorie, hun glorie, vergaan is.