‘Zelfs als Trump meer kiesmannen haalt dan Clinton, kan hij nog altijd uit Witte Huis geweerd worden’

‘De verkiezingen in Amerika kunnen inderdaad gemanipuleerd worden, en dat kan zelfs op een grondwettelijke manier’, schrijft Frank Albers in aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Voor het eerst in de politieke geschiedenis van de VS doet een geesteszieke mee aan de presidentsverkiezingen. Dat is althans wat het e-zine Slate besloot na het derde televisiedebat tussen de twee kandidaten, vorige week in Las Vegas. “Trump Is a madman” kopte het blad. Een beeld, een metafoor, een overdrijving, zou je denken, maar nee, de commentator meende het. Na zestien maanden campagne en drie debatten kan je maar één ding besluiten, schreef hij : “Donald Trump is mentally ill.”

Echt nieuw was die diagnose niet. Eerder dit jaar beweerde een voormalige rector van de Harvard Medical School dat Trump alle kenmerken vertoont van het “narcissistic personality disorder“. Volgens David Brooks, gerespecteerd columnist voor The New York Times, lijdt Trump dan weer aan “multiple personality disorders.” En Matthews Goldenberg, toppsychiater en prof aan de universiteit van Yale, voegde er desgevraagd aan toe: “Je hebt geen psychiater nodig om te weten dat er iets scheelt aan Donald Trump.” Ook niet slecht.

Redenen genoeg dus om te huiveren bij de gedachte dat deze adembenemend incompetente hufter straks president van de VS kan zijn. Toch zal dit niet gebeuren. Nooit. Zélfs wanneer Trump op 8 november de verkiezingen wint, wordt hij geen president. Is dat omdat de verkiezingen rigged (gemanipuleerd) zijn, zoals Trump nu al weken insinueert? In zekere zin wel, ja.

De briljante blanke mannen die in de achttiende eeuw de politieke structuur van de VS hebben bedacht waren altijd al beducht voor de vox populi. Ze wilden van deze nieuwe staat dan wel een radicale democratie maken, maar de beslissingsmacht over wie er in dit nieuwe land president mocht worden durfden ze toch niet onvoorwaardelijk toe te vertrouwen aan “het volk”. Stel je voor dat het volk kiest voor een of andere populistische nitwit. Dat moet je niet willen. Dus bedachten de voorname heren het zogeheten Electoral College, een onderdeel van het presidentiële kiessysteem dat bedoeld is om eventuele dwalingen van het electoraat te corrigeren.

Kiesmannen gebonden door een belofte, niet door de grondwet

Dit Kiescollege bestaat uit 538 leden die de 50 staten vertegenwoordigen. De samenstelling weerspiegelt de samenstelling van het Congres, waar elke staat 2 senatoren heeft en een proportioneel aantal volksvertegenwoordigers. Kleine, dun bevolkte staten als Wyoming en Alaska hebben in dit Kiescollege drie vertegenwoordigers, Californië is de grootste met 55 kiesmannen. Stel dat Hillary in november Californië wint met 60% van de stemmen, dan zullen alle 55 kiesmannen die Californië vertegenwoordigen in het Electoral College hun stem op haar uitbrengen. Maar wint Trump in Californië met één stem meer dan Clinton, dan zullen alle 55 kiesmannen in het Kiescollege voor Trump stemmen. Wie op die manier het eerst 270 stemmen in het Electoral College vergaart, is de nieuwe president. De Amerikanen verkiezen dus niet rechtstreeks hun president, zij sturen ofwel republikeinse ofwel democartische electors naar het Electoral College.

En nu komt het. Die electors zijn gehouden te stemmen voor de kandidaat die wint in de staat die zij vertegenwoordigen – door een belofte, een pledge, maar niét door de grondwet. In een aantal staten bestaan weliswaar wetten die de leden van het Kiescollege verplichten om te stemmen in overeenstemming met de uitslag van de popular vote, maar de straffen voor wie zulke wetten zou overtreden zijn erg mild. En in bijna de helft van de staten van de VS bestaan zulke wetten helemaal niet. Bovendien laat de Grondwet de electors vrij.

Kan correctiemechanisme de uitslag beïnvloeden?

De leden van dit Kiescollege mogen ook blanco stemmen. Het is dus heel goed mogelijk dat de republikeinse vertegenwoordigers die straks in het Electoral College zullen plaatsnemen als vertegenwoordigers van staten die Trump heeft gewonnen, toch niet op Trump zullen stemmen. De Grondwet laat dat perfect toe. In Georgia is het al zo ver: daar heeft een politicus die namens de Republikeinen aan de verkiezing in het Kiescollege mag deelnemen (als Trump Georgia wint) al laten weten dat hij niet van plan is voor Trump te stemmen. Er zijn in de voorbije eeuwen een handvol zogenaamd “faithless electors” geweest, kiesmannen die niét kozen voor de persoon die in hun staat de popular vote had gewonnen. Maar nog nooit heeft dit ingebouwde correctiemechanisme de uitslag van een presidentsverkiezing beïnvloed. Dat zou nu dus anders kunnen aflopen.

Als Trump meer kiesmannen in het Electoral College haalt dan Clinton, dan is het constitutioneel gesproken nog steeds perfect mogelijk om Trump uit het Witte Huis weg te houden. Het enige wat die republikeinse kiesmannen en -vrouwen dan moeten doen, is hun gezond verstand gebruiken en hun stem niét op de republikeinse kandidaat uitbrengen. Trump in extremis afwijzen zou een enorme primeur in de politieke geschiedenis van de VS zijn. En voor één keer zou the Donald nog gelijk krijgen ook: de verkiezingen in Amerika zijn inderdaad gemanipuleerd. Grondwettelijk gemanipuleerd.

Het zou wat zijn.