Oekraïne zal geen vredesdeal aanvaarden die het land niet zelf mee onderhandeld heeft, en ‘hetzelfde zou moeten gelden voor Europa’. Dat zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op de veiligheidsconferentie in München vorige week.
De collega’s van de Amerikaanse president Donald Trump starten deze week aftastende gesprekken in Riyad met Russische tegenhangers over een mogelijk einde van de oorlog in Oekraïne. Uiteindelijk moeten er gesprekken komen tussen Trump, de Russische president Vladimir Poetin en, zo bleek uiteindelijk dan toch, Zelensky zelf.
Eerst leken de Amerikanen hem te zijn vergeten – foutje! – maar finaal lijkt hij toch te mogen aanschuiven. Of toch als de grote mensen klaar zijn, zo liet de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio verstaan. Pikant: ook Europa moet vechten voor een stoel.
Zelensky’s reactie op de provocaties van Trump is veel beter dan het zelfingenomen gemompel van Europa. Hij riep meteen op om een eengemaakt Europees leger te vormen.
Vandaag is zo’n Europees leger compleet onrealistisch. De NAVO is ondanks eerdere berichten níét hersendood, en Europa heeft de middelen niet voor een eigen troepenmacht. Maar Zelensky zette de discussie wel meteen op scherp.
Om het cru te stellen: Poetin wil Europa inpalmen, of toch delen ervan, en Trump behandelt ons als een halve kolonie. Dus ja, Europa moet kunnen meepraten. Maar wie is vandaag Europa?
Poetin wil Europa inpalmen, of toch delen ervan, en Trump behandelt ons als een halve kolonie.
Jarenlang keken we voor een antwoord reflexmatig richting Berlijn, maar de Duitse bondskanselier Olaf Scholz was de afgelopen jaren vooral afwezig. Ook al blijft Duitsland de grootste Europese financier van Oekraïne, toch bleef Scholz vaak weifelen en halfslachtige maatregelen nemen. Echt leiderschap ontbreekt.
In Oost- en Noord-Europa hoeft niemand nog overtuigd te worden van de ernst van de Russische dreiging. Polen geeft nu al meer dan 4 procent van zijn bruto binnenlands product uit aan defensie. De Baltische staten doen al jaren hun best om Brussel wakker te schudden.
Kaja Kallas, de Estse Hoge Vertegenwoordiger voor het Europese buitenlandbeleid, sprak na de Amerikaanse provocaties van ‘appeasement’ ten aanzien van Poetin. Dat is een begrip dat gebruikt wordt voor de – mislukte – poging om een stuk Europa af te staan aan Adolf Hitler in ruil voor vrede, net voor de start van de Tweede Wereldoorlog. Denemarken voorspelde recent nog dat Rusland binnen de twee jaar bij de Balten kan binnenvallen.
Maar van al die landen heeft er geen enkel de autoriteit – of de kernkoppen – om de leiding van Europa op zich te nemen.
Het Verenigd Koninkrijk en Italië dan? De Britse premier Keir Starmer gaf deze ochtend al aan dat de Britten troepen willen leveren voor aan de Oekraïens-Russische grens. Bovendien steunt het Verenigd Koninkrijk Zelensky al jaren en beschikt het land wél over een nucleair arsenaal. Maar zeker sinds de Brexit is het niet evident om vanuit Londen de Europese Unie richting te geven.
Met Giorgia Meloni heeft Italië de beste Trumpfluisteraar van Europa in huis. Ongetwijfeld kan zij van pas komen bij onderhandelingen met de Amerikaanse regering. Maar een radicaal-rechtse politica die nog niet zo lang geleden ondubbelzinnig pro-Russisch was? Een evidente leider van het Europese blok is ze niet.
Macron let bij dit alles – uiteraard – ook op het belang van zijn eigen land, dat overigens ook een kernmacht is. Hij promoot bijvoorbeeld sans gêne het Frans-Italiaanse SAMP-T-defensiesysteem dat ‘beter’ zou zijn dan de Amerikaanse Patriots.
Maar Frankrijk heeft naast een lange Washington-sceptische traditie ook een zekere militaire geloofwaardigheid en de noodzakelijke gravitas. In de Financial Times klonk die sérieux van Macron zo: ‘Trump zegt: het is aan jullie om de lasten te dragen. En ik zeg: het is aan ons om ze op ons te nemen.’
In Europa zal het antwoord op Trump en Poetin altijd van verschillende landen tegelijk moeten komen. Maar het is niet de eerste keer dat Macron sneller denkt dan de andere Europese leiders. Wie meer in huis heeft, moet nu opstaan.
