Levert het zomeroffensief van Oekraïne in Rusland het land later dit jaar iets op? ‘Rusland weet nog altijd niet hoe het hiermee moet omgaan.’
‘Nee, we staan vandaag echt niet dichter bij vredesonderhandelingen’, zegt Julia Soldatiuk-Westerveld. Ze is als onderzoeker verbonden aan de Nederlandse denktank Clingendael, en is ook lid van een expertengroep die Oekraïne adviseert over zo’n eventueel vredesproces. Dertig maanden nadat het land werd aangevallen door Rusland, besloot het deze zomer om op zijn beurt Rusland binnen te vallen. Niet zonder enig succes ook, maar blijft de vraag of deze nieuwe strategie van zelfvertrouwen getuigt of net een laatste poging is van Oekraïne om straks niet helemaal met lege handen aan de vredesonderhandelingen te moeten beginnen.
Julia Soldatiuk-Westerveld: Oekraïne geeft ons nog altijd heel weinig informatie over de operatie in Koersk. Dat moet het verrassingseffect uiteraard vergroten, maar daardoor kunnen we ook alleen maar speculeren over wat precies het doel is van die aanval. Nogal wat waarnemers denken dat Oekraïne het veroverde gebied in Rusland hoopt te kunnen gebruiken als ruilmunt om de bezette gebieden in Oekraïne terug te krijgen, maar ik zie daar ook een ander voordeel in voor het land. Zoals president Volodymyr Zelensky ook al zelf heeft gesuggereerd: Oekraïne kan wel een bufferzone gebruiken om eigen steden te beschermen. Op deze manier spiegelt hij de redenering van de Russische president Vladimir Poetin over een noodzaak van een bufferzone. Poetin heeft zelf ook al vaak gezegd dat Oekraïne in het belang van Rusland zo’n bufferstaat moet worden.
Is dat een verstandige strategie van Zelensky?
Soldatiuk-Westerveld: Oekraïne heeft de voorbije jaren alle conventionele methoden om de oorlog te voeren ongeveer uitgeprobeerd, en dat heeft grotendeels niet gewerkt. De akkoorden die ooit gesloten zijn tussen Oekraïne en Rusland, zijn altijd door dat laatste land geschonden. Het is dus begrijpelijk dat Zelensky nu iets helemaal anders probeert. Aan de reacties in Rusland valt ook te merken dat het land nog altijd niet weet hoe het daarmee moet omgaan. Dit past echt niet in de verhalen die Poetin al jarenlang over de oorlog vertelt, en het beeld dat hij graag schetst van zijn leger als een krijgsmacht die op alles is voorbereid. Hij probeert de gevechten in Koersk te minimaliseren en de aandacht af te leiden. Een succesvolle inname van de stad Pokrovsk zal die perceptie natuurlijk voeden.
Waarom deze Oekraïense inval in Rusland anders is
De wraakacties van Rusland tot in Kiev zijn ook al wel zwaar geweest.
Soldatiuk-Westerveld: De beschietingen van de voorbije dagen zijn eigenlijk geen tegenreactie op wat er in Koersk gebeurt. De hele oorlog al voert Rusland regelmatig grote aanvallen uit op strategische infrastructuur zoals in de energiesector. Vorig jaar en het jaar daarvoor hebben we dat ook al rond deze tijd zien gebeuren, dus dat stond waarschijnlijk al langer op de planning.
Aan de frontlinie in het oosten rukt Rusland wel traagjes verder op.
Soldatiuk-Westerveld: Een aantal van de beste manschappen van Oekraïne zijn overgeplaatst naar de nieuwe operatie. Een van de redenen waarom Zelensky samen met zijn legerchef Oleksandr Syrsky tot die aanval overging is ook de hoop op een militair succes. Zo’n succes verhoogt de steun meestal voor een tijd in het Westen en mobiliseert meer hulp. Als nu blijkt dat het overschrijden van de rode lijnen van Poetin in realiteit eigenlijk niet zo heel veel betekent, kan dat Amerikaanse en Duitse politici helemaal overtuigen om opnieuw sneller wapens te leveren. Zeker langeafstandsraketten zouden op hun beurt weer helpen om ook aan de frontlinie een verschil te maken, zodat Oekraïne daar ook weer in een betere positie komt.
‘Als blijkt dat het overschrijden van de rode lijnen van Poetin niet zo heel veel betekent, kan dat Amerikaanse en Duitse politici overtuigen om opnieuw sneller wapens te leveren.’
Maar vredesonderhandelingen komen niet dichterbij?
Soldatiuk-Westerveld: Nee, ik denk van niet. Oekraïne en waarschijnlijk ook Rusland zullen zo’n vredesproces wel aan het voorbereiden zijn, maar de oorlog is voor geen enkele partij uitzichtloos genoeg om er ook echt aan te willen beginnen. Het draagvlak voor de oorlog wordt kleiner in Oekraïne, maar de bevolking wil nog lang niet dat er onderhandeld wordt. De Oekraïners willen eenvoudigweg winnen van Rusland, dat blijkt nog altijd uit peilingen. Zo’n militair offensief in Koersk geeft ook weer een boost aan de moraal. Als het echt slecht begint te gaan met de Russische economie, zou Poetin misschien op zijn beurt gedwongen kunnen worden om te praten. Dat is ook nog niet het geval, hoewel onderzoekers suggereren dat die economie het wel slechter doet dan officiële statistieken laten uitschijnen. Een volgend bepalend moment worden ook de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november. Afhankelijk van de winnaar – Trump of Harris – kan de dynamiek van de oorlog heel erg veranderen.
Oekraïens historicus: ‘Zelensky zou beter aftreden na de oorlog’
