Zelensky ontmoet westerse partners na uitstel Ramstein-top: ‘We hebben meer vuurkracht nodig om tot vrede te komen’

Volodymyr Zelensky presenteert zaterdag zijn zogenaamde vredesplan aan de voornaamste Europese bondgenoten. Maar experts zien de vredesgesprekken nog niet meteen starten. ‘Zolang Rusland het gevoel heeft dat het Oekraïne zonder gevolgen kan blijven aanvallen, zal het nooit bereid zijn om te onderhandelen.’

Voor Oekraïne zijn het opnieuw belangrijke dagen. Terwijl de toestand van het front in de Donbas de voorbije weken grondig verslechterde, probeert Volodymyr Zelensky zijn westerse bondgenoten tot meer actie te bewegen. De Oekraïense president presenteerde op 23 september zijn ‘overwinningsplan’ aan de Amerikaanse president Joe Biden tijdens een bezoek aan Washington.

Zaterdag zal Zelensky zijn plan voorleggen aan zijn voornaamste bondgenoten. De komende dagen ontmoet hij de Britse premier Keir Starmer, de Duitse kanselier Olaf Scholz, de Franse president Emmanuel Macron en de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Aanvankelijk zouden de staatshoofden van de Oekraïense bondgenoten zaterdag samenkomen in het Duitse Ramstein, maar die bijeenkomst werd uitgesteld wegens de orkaan Milton in Florida.

Er liggen enkele dringende onderwerpen op tafel, zegt Oleksandr Kraiev, expert internationale relaties bij de Oekraïense denktank Prism. ‘Zelensky hoopt te praten over een mogelijke NAVO-toetreding, of toch minstens over een stappenplan waarmee Oekraïne lid kan worden van de NAVO. Op kortere termijn hoopt Oekraïne toelating te krijgen om met westerse langeafstandswapens doelwitten op Russisch grondgebied aan te vallen.’

Waarom is dat zo belangrijk voor Oekraïne?

Oleksandr Kraiev: Het Oekraïense leger heeft een lijst van 261 doelwitten op Russisch grondgebied die het kan beschieten met westerse wapens. Dat zou een enorme klap zijn voor de Russische militaire capaciteiten, en het zou het een stuk moeilijker maken voor Rusland om Oekraïne opnieuw aan te vallen. Dat zou de Oekraïense onderhandelingspositie met Rusland aanzienlijk verbeteren.

Nu het verlies van de Oekraïense Donbas nakende lijkt: komen onderhandelingen dichterbij?

Geloven westerse bondgenoten dat Oekraïne oprecht van plan is te onderhandelen?

Kraiev: Zelensky’s positie tijdens de oorlog is altijd geweest dat Oekraïne bereid is om te onderhandelen, maar alleen vanuit een sterke positie. Dat betekent dat we meer vuurkracht nodig hebben. Toen de Amerikaanse steun zes maanden lang geblokkeerd werd in het Congres, heeft dat Rusland niet tot meer onderhandelingsbereidheid gebracht. Integendeel, zolang Rusland het gevoel heeft dat het Oekraïne zonder gevolgen kan blijven aanvallen, zal het nooit bereid zijn om te onderhandelen.

Hoe ziet u het vredesplan dat Zelensky de komende dagen aan zijn westerse bondgenoten zal voorstellen?

Kraiev: Het is geen apart vredesplan, maar een middel om onze vredesformule te implementeren. Het is een opsomming van alles wat moet gebeuren zodat Oekraïne vanuit een sterke positie kan onderhandelen. Dat betekent extra wapens, economische en politieke steun. Het wordt voorlopig geheim gehouden, omdat het vermoedelijk bepaalde punten bevat waarover Oekraïne bereid is om een compromis te sluiten.

Denkt u dat Zelensky bereid is grondgebied op te geven voor vrede?

Kraiev: Het is enorm controversieel in Oekraïne. Gelijk welke toegeving, zelfs een staakt-het-vuren, zal in Oekraïne gezien worden als een nederlaag, en een zwakke onderhandelingspositie. Oekraïne zal nooit bereid zijn om de bezette gebieden als deel van Rusland te erkennen, en Rusland zal nooit bereid zijn om grondgebied aan Oekraïne terug te geven. Het enige wat ik mogelijk acht, is een afspraak waarbij Oekraïne de Russische aanspraken niet formeel erkent, maar wel akkoord gaat met een staakt-het-vuren. Dat zou betekenen dat de huidige frontlijn tijdelijk bevroren wordt.

Betekent een tijdelijke bevriezing niet dat Oekraïne zijn grondgebied nooit terugkrijgt?

Kraiev: Dat is de vrees die veel van mijn landgenoten hebben. We hebben de voorbeelden van de Krim, en van Donjetsk en Loegansk. Die zijn sinds 2014 de facto onder Russische bezetting. Er is ondertussen een hele generatie kinderen opgegroeid die zichzelf niet zien als Oekraïners, maar als Russen, of als burgers van de zogenaamde Volksrepubliek Donjetsk en Loegansk. Dat is een enorm maatschappelijk probleem voor gelijk welke Oekraïense regering.

Oekraïense politicoloog waarschuwt Europa: ‘Rusland heeft eetlust. Het zal niet stoppen’

Als Oekraïne die regio’s zou heroveren, zou dat tot etnische zuiveringen leiden. Daar zitten westerse bondgenoten niet op te wachten.

Kraiev: Ik denk niet dat het tot etnische zuiveringen zou leiden, maar de maatschappelijke veranderingen zouden enorm zijn. Een groot deel van de burgers met een Russisch paspoort zou er waarschijnlijk voor kiezen om naar Rusland te gaan. Sowieso zijn de meeste inwoners die zichzelf als Oekraïner identificeren de voorbije jaren al vertrokken. Ik vrees dat die door Rusland bezette gebieden verlaten zullen zijn, zelfs als ze herenigd worden met Oekraïne. Ze zijn half vernietigd door de oorlog, de grote bedrijven zijn vertrokken. Rusland heeft geen enkele interesse om de gebieden die het veroverde te ontwikkelen. Het is zeer enthousiast in het aanvallen van zijn buurlanden, maar slaagt er niet in om de meest basale menselijke benodigdheden te voorzien aan zijn burgers.

Heeft Oekraïne een plan voor wanneer Donald Trump verkozen wordt?

Kraiev: Het plan is niet echt gesofisticeerd. Er zijn twee dingen die Oekraïne aan Trump kan aanbieden: erkenning en geld. Door Oekraïne te steunen kan Trump zich profileren als een sterke leider, nóg sterker dan Vladimir Poetin. En er is natuurlijk de bewapening van Oekraïne, die voor Amerikaanse defensiebedrijven nu al ‘het contract van de eeuw’ wordt genoemd. Dat gaat niet meer over honderden miljarden, maar biljoenen dollars over de komende tien à vijftien jaar. Daar heeft een zakenman als Trump ongetwijfeld oren naar.

Aan de andere kant heeft ook Kamala Harris zich nog niet met al te groot enthousiasme over Oekraïne uitgesproken.

Kraiev: Het baart ons inderdaad zorgen dat we nog geen strategische kijk van Kamala Harris hebben gekregen. Tot nu toe heeft ze alleen in slogans over Oekraïne gesproken. We weten niet wie haar buitenlandminister zou zijn. We weten dat ze weinig ervaring heeft met buitenlandbeleid en vermoedelijk zal haar beleid niet veel verschillen van dat van Biden. Dat hoeft geen ramp te zijn. Maar tegelijk is het duidelijk dat de geleidelijke aanpak van Biden niet werkt wanneer je in oorlog bent met Rusland.