Terwijl de destabilisatie- en sabotageacties van Rusland op Europese bodem toenemen, zoekt Europa naar een gepast antwoord.
Op de Scheldelaan, nabij het bedrijventerreinen van chemiereus BASF in de haven van Antwerpen, vatte afgelopen weekend een transformator in een hoogspanningscabine om nog onbekende redenen vuur. Het toestel regelde de elektriciteitsverdeling tussen België en Nederland en is om die reden voor beide landen van strategisch belang – de FOD Economie beschouwt de site dan ook als kritische infrastructuur.
Volgens nutsbedrijf Elia lijkt er op het eerste gezicht geen kwaad opzet in het spel. ‘Op de camerabeelden hebben we geen verdachte aanwijzingen of intrusie gezien, maar verder sporenonderzoek volgt’, laat een Elia-woordvoerder aan Knack weten.
Was het voorval eenvoudigweg brute pech, of is er toch meer aan de hand? ‘Het komt er vooral op aan om niet overal Russische spoken te zien’, vertelde een goed ingevoerde veiligheidsbron begin november aan Knack over het toenemende aantal sabotageacties dat Rusland vaak door amateuragenten in Europa laat uitvoeren. Momenteel wijst niets erop dat het recente incident in de haven van Antwerpen het werk is van Rusland, maar waakzaamheid blijft voortdurend geboden.
De voorbije maanden nam het aantal incidenten waar Rusland – en in mindere mate China en Iran – bij betrokken lijkt in sneltempo toe en de bewuste acties worden almaar roekelozer van aard.
Poetins oorlog tegen het Westen: Rusland zet ‘amateuragenten’ in op Europese bodem
Datakabels
Volgens recente cijfers van Bart Schuurman, hoogleraar Terrorisme en Politiek Geweld aan de Universiteit van Leiden, werden er in 2024 liefst 44 Russische pogingen ondernomen om de NAVO-lidstaten te destabiliseren – veel meer dan de twee jaar voordien. Uit een nieuw rapport van het Amerikaanse departement voor de Veiligheid en Samenwerking in Europa moet dan weer blijken dat pogingen tot hybride oorlogsvoering, die met relatieve zekerheid aan Rusland kunnen worden toegeschreven, zich de voorbije drie jaar voornamelijk toespitsen op de beïnvloeding van verkiezingscampagnes, het beschadigen van kritische infrastructuur en vandalisme en terrorisme.
Eighty days into 🇷🇺’s full-scale invasion of 🇺🇦, Russian foreign minister Sergei Lavrov claimed NATO was launching a “total hybrid war” on Russia by condemning the invasion & implementing sanctions.
— U.S. Helsinki Commission (@HelsinkiComm) December 17, 2024
His claim was not only intentionally false, but an exercise in projection. 1/3🧵 pic.twitter.com/Vwe9BpiPok
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De voorbije maanden sprong alweer de Baltische Zee in het oog. Midden november brak het Chinese schip Yi Peng 3 twee datakabels tussen Zweden en Litouwen en tussen Finland en Duitsland. Het schip had een Russisch bemanningslid aan boord en het anker, waarmee de datakabels werden geraakt, was beschadigd. Ruim een maand later ging de zwaarbewapende Finse marine en politie aan boord van het schip Eagle S, een in de Cookeilanden geregistreerd schip dat vermoedelijk deel uitmaakt van de Russische schaduwvloot en wellicht met zijn anker een elektriciteitskabel tussen Finland en Estland doorsneed. De onderzoeken naar beide incidenten lopen nog.
In 2024 werden 44 Russische pogingen ondernomen om de NAVO-lidstaten te destabiliseren.
‘Vrede noch oorlog’
Op politiek niveau lijkt de urgentie met elk nieuw incident te groeien. ‘De aanzienlijke toename van het aantal kwaadaardige activiteiten op het grondgebied van de Europese Unie wijst op een steeds brutaler en agressiever karakter van hybride activiteiten door Rusland en andere externe dreigingsactoren’, aldus de Finse ex-president Sauli Niinistö in een recent EU-rapport in opdracht van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. ‘We zijn niet in oorlog, maar er heerst evenmin vrede’, herhaalde NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte maandag in het Europees Parlement. Ook de Zweedse premier Ulf Kristersson zei afgelopen zondag dat zijn land in ‘vrede noch oorlog verkeert’.
Sinds de incidenten in de Baltische Zee bijvoorbeeld heeft de NAVO zijn mariene aanwezigheid in de regio gevoelig opgekrikt. Midden december kwamen het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Denemarken, Finland, Polen en Estland overeen om schepen die deel zouden uitmaken van de Russische schaduwvloot sterker te controleren. De Joint Expeditionary Force, een door het Verenigd Koninkrijk geleide expeditiemacht van tien West- en Noord-Europese NAVO-landen, heeft zopas zijn Nordic Warden-systeem geactiveerd, waarmee met behulp van kunstmatige intelligente potentiële dreiging tegen kritieke onderwaterinfrastructuur in kaart kan worden gebracht.
Sancties
Het gaat snel. In oktober kwamen de EU-lidstaten al een sanctieregime overeen tegen entiteiten en individuen die bijdragen aan de Russische destabilisatiepogingen. Midden december werden de eerste sancties tegen onder meer een eenheid van Russische militaire inlichtingendienst en het hoofd van het Russische overheidsdepartement voor Informatie en Communicatietechnologie uitgevaardigd. Dinsdag besloten de acht NAVO-landen die grenzen aan de Baltische Zee om een nieuwe maritieme missie te lanceren. Woensdag buigt de Europese Commissie zich over een voorstel om de cyberveiligheid van de gezondheidszorgsector – een geliefd doelwit van Rusland – te versterken.
De Europese Commissie buigt zich over een voorstel om de cyberveiligheid van de gezondheidszorgsector – een geliefd doelwit van Rusland – te versterken.
In de aanloop naar de derde verjaardag van de grootschalige Russische invasie bereiden de Europese lidstaten bovendien een zestiende sanctiepakket tegen Rusland voor, waarin opnieuw personen en organisaties zouden worden geviseerd die zich richten op hybride oorlogsvoering op westerse bodem. Het blijft echter afwachten hoe de Hongaarse premier Viktor Orbán zich zal opstellen – Boedapest heeft al aangegeven dat het hoe dan ook wil wachten tot de nieuw verkozen president Donald Trump opnieuw zijn intrek in het Witte Huis heeft genomen. Gevreesd wordt dat Hongarije zich niet langer achter de huidige Europese sancties, die steeds om het half jaar verlengd moeten worden, zal scharen.
‘Terrorisme’
Niet zelden communiceren lidstaten niet of onvolledig over eventuele Russische sabotagepogingen of -acties om de reeds gespannen relaties met Rusland niet verder op de spits te drijven. ‘We zijn eenvoudigweg te braaf. Ze vallen ons dagelijks aan’, zei de Deense premier Mette Frederiksen op de NAVO-top afgelopen zomer. Gabrielius Landsbergis, voormalig Litouws minister van Buitenlandse Zaken en momenteel eurocommissaris voor Defensie en Ruimte, hekelt evenzeer de Europese passiviteit. ‘We noemen dit gemakshalve “hybride” zodat we er vervolgens niet op hoeven te reageren. Zouden we het “terrorisme” noemen, dan impliceert dat wél een reactie’, zei hij in oktober op een veiligheidsconferentie in de Letse hoofdstad Riga.
‘We zijn eenvoudigweg te braaf. De Russen vallen ons dagelijks aan.’
Al geruime tijd roepen zowel de Verenigde Staten als enkele Europese lidstaten op om meer te investeren in veiligheid. Polen en Trump onderschrijven het doel om vijf procent van het bbp te investeren in defensie – drie procentpunt meer dan momenteel het geval is – terwijl de Duitse vicekanselier en topman van de groenen Robert Habeck pleit voor een verhoging van drie procent. Experts benadrukken echter dat politici zich niet alleen op defensie mogen blindstaren, maar dat er in de strijd tegen de Russische destabilisatiepogingen ook extra in onder meer inlichtingen- en veiligheidsdiensten moet worden geïnvesteerd.
Ruslandkenner Mark Galeotti: ‘Poetin wil dat ook wij de pijn voelen’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier