‘Ze droegen allemaal dolken’: Israëlische journaliste reconstrueert de aanslag van Hamas van 7 oktober

Een jaar geleden vielen 3000 commando’s van Hamas Israël binnen. Ze vermoordden 1200 mensen en ontvoerden er 250. De Israëlische journaliste Lee Yaron reconstrueerde de aanval aan de hand van honderd aangrijpende getuigenissen.

Lee Yaron (° 1994) is sinds 2015 een van de bekendere en ook meer activistische onderzoeksjournalisten bij Haaretz, de meest kritische krant van Israël. Ze specialiseert zich in corruptiedossiers, sociale kwesties en het klimaat. Zelf zegt ze dat ze als journaliste per definitie ‘van onderen naar boven’ werkt, vanuit het perspectief van de mensen die het beleid ondergaan.

In haar boek De aanval op Israël. 7 oktober. Honderd getuigen over de terreuraanval van Hamas gebruikt ze die techniek ‘van onderuit’ om een stem te geven aan (de families en vrienden van) hen die door de aanval van Hamas getroffen werden. Het zijn honderd vreselijke getuigenissen. Mannen, vrouwen, ouderen, kinderen, arbeiders, feestneuzen, migranten: Hamas maakte weinig onderscheid. Vrouwen werden wel bijzonder hard aangepakt, en dat lijkt geen toeval.

Beestachtig geweld

We houden het bij één kort fragment. De verteller is een zekere Raz Cohen, een jonge bezoeker van het festival Supernova Sukkot Gathering, een raveparty die ontaardde in een bloedbad.

‘Door de struiken zagen ze een witte Savana-bestelwagen op hen afkomen. Vijf mannen, in burgerkleding, stapten een kleine veertig meter verderop uit. Ze droegen allemaal dolken, een zelfs een hamer. Er was een jonge vrouw met bleek haar bij hen, ze hielden haar stevig vast. Raz Cohen zag hoe ze haar kleren aftrokken en in een halve cirkel om haar heen gingen staan. Raz Cohen wilde iets doen, maar hij wist dat hij dat niet zou overleven. De terroristen hadden wapens, hij had alleen takken.

‘Een van de terroristen greep de vrouw bij de nek en een andere legde haar handen op de bestelwagen. Ze bogen haar voorover en begonnen haar te verkrachten. De anderen keken toe. Raz Cohen zag hoe de terrorist haar herhaaldelijk stak tijdens het verkrachten. De vrouw stopte met bewegen en schreeuwen, maar de terrorist bleef in haar dode lichaam bewegen.’

Een kleine 300 pagina’s lang zijn gevuld met veelal beestachtig geweld. Zelfs voor wie de berichtgeving grondig heeft gevolgd, tarten de getuigenissen in dit boek elke verbeelding. Toch doet dit perspectief ergens ongemakkelijk aan. De aanval van Hamas was geen begin van de oorlog in Gaza, laat staan van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Moet een boek dat bewust één kant van de zaak belicht niet met de grootste omzichtigheid gelezen worden? Zeker als de journaliste zelf ooit gediend heeft bij de Israeli Defence Force (IDF) – al is dat niet het gevolg van een persoonlijke keuze: in Israël is er verplichte dienstplicht voor mannen (drie jaar) én vrouwen (twee jaar).

‘Kind van een verloren generatie’

Het voorwoord van de Nederlandstalige editie is van VRT-journalist Rudi Vranckx. Daarin pleit hij er onomwonden voor om de auteur krediet te geven. ‘Dit boek is een aanrader voor wie zich niet wil verschuilen in de tunnel van het eigen gelijk. Van het eigen leed ook.’

Hij wijst erop dat Lee Yaron ‘altijd heeft gepleit voor democratie en mensenrechten van Israeli’s en Palestijnen, Joden en Arabieren. Ik kan me geen betere pen indenken om deze vreselijke episode uit de eenentwintigste eeuw vast te leggen.’

Zelf noemt Lee Yaron zich een kind van een ‘verloren generatie’. ‘De meeste Israëli’s en Palestijnen hebben niets anders gekend dan dit geweld. De helft van de Israëli’s is jonger dan dertig, de helft van de Palestijnen in Gaza is jonger dan achttien. Ik ben geboren toen er geen hoop meer was, aan het einde van de regeerperiode van de Israëlische premier Yitzhak Rabin, een jaar na de ondertekening van de eerste Oslo-akkoorden en een jaar voor hij werd vermoord.’

Rabin werd vermoord door een Joodse ultranationalist, maar in die jaren maakte ook Hamas voor het eerst naam. Yaron heeft hoegenaamd geen sympathie en ook geen begrip voor Hamas: ‘Het was het officiële einde van de Eerste Intifada, een reeks terroristische aanvallen op Israëli’s door een nieuw opgerichte islamitische terreurorganisatie, Hamas. Uit de Moslimbroederschap in Egypte was een Palestijnse tak ontstaan die zich bijna even vastberaden had gewijd aan het vernietigen van de seculiere Fatah-partij van Yasser Arafat als aan het vernietigen van Israël zelf. In het handvest van Hamas werd uitdrukkelijk opgeroepen tot de eliminatie van de Joodse staat. Ik was twee maanden oud toen een zelfmoordterrorist zichzelf opblies in een bus vol passagiers, een paar meter van waar mijn moeder stond, met mij in haar armen.’

Rudi Vranckx toont enige empathie met de daders van Hamas. Misschien heeft hij een aantal ervan wel gekend: ‘Ik ging tien jaar geleden al met een psycholoog op bezoek bij Palestijnse kinderen. Ze hadden alleen maar een jeugd van verlies, gruwel en verdriet gekend. Sommigen konden niet meer praten door de trauma’s. Anderen sloten zich af in een wereld van woede. Op 7 oktober vroeg ik me af of sommige van die jongeren op hun motorfietsen meereden in die uitbraak van razernij en destructie.’

Linkse kibboetsen

Gelukkig is Lee Yaron evenmin blind voor het Palestijnse leed: ‘Wanneer ik dit boek schrijf, zijn volgens het ministerie van Gezondheid van Gaza al meer dan dertigduizend Gazanen dood in deze oorlog. Veel van degenen die het leven lieten, zijn onschuldige burgers, onder wie duizenden kinderen. Volgens de Verenigde Naties zijn bijna twee miljoen Gazanen ontheemd en is zo’n 70 procent van alle woningen op het grondgebied vernield, en bovendien de meeste ziekenhuizen, markten, scholen en moskeeën. Mannen, vrouwen en kinderen die niets te maken hebben met de misdaden van Hamas betalen nu de hoogst mogelijke prijs.’

Wat Lee Yaron in hoge mate stoort – en waarvoor ze extra sympathie heeft voor de slachtoffers – is dat volgens haar de stadjes, dorpen en kibboetsen in deze grensstreek heel bewust werden geviseerd door Hamas, en niet alleen omdat de getroffen steden, dorpen en kibboets nu eenmaal vlak bij Gaza lagen en dus de gemakkelijkste doelwitten waren:

‘De kibboetsen langs de grens werden hoofdzakelijk opgericht als socialistische gemeenschappen die tot op vandaag linkse en centrumpartijen steunen en ijveren voor de tweestatenoplossing. Als de Israëlische verkiezingen enkel en alleen bepaald zouden worden door de stemmen van enkele van deze kibboetsen, dan zou de Likoedpartij van Netanyahu, wiens coalitie nu enkele van de meest extreme spelers van de Israëlische politiek telt, allicht de kiesdrempel niet gehaald hebben om in de Knesset te zetelen.’

Een aantal van de getroffen kibboetsen kan men zelfs ‘geëngageerd’ noemen. Yaron: ‘De leden van de kibboets Be’eri vervoerden vrijwillig Palestijnse patiënten naar Israëlische ziekenhuizen en schonken jaarlijks geld aan families in Gaza.’ Op 7/10 werd een op de tien inwoners van Be’eri vermoord of gekidnapt, velen van hen ouderen en kinderen. De meeste huizen werden vernield of in brand gestoken. Haar conclusie: ‘De terroristen van Hamas vermoordden en verwoestten precies die gemeenschappen die meer deden dan wie ook om vrede tussen de twee volkeren te bewerkstelligen.’

Palestijnse verhalen

Bij de eerste verjaardag van de raid van Hamas valt nog geen begin van voorzichtig optimistische conclusies te trekken, aldus Lee Yaron: ‘Israëli’s en Palestijnen zijn blind geworden voor elkaar en doof voor elkaars verdriet. Ze willen of kunnen de pijn bij elkaar en het gemeenschappelijke verlies niet meer zien. Elke tragedie dient alleen om de muren die er tussen ons zijn te versterken en dikker te maken. Elke kant ontkent de feiten, de gevoelens en het recht om te rouwen van de ander.’

Lee Yaron worstelt er ook zelf mee. Vandaag is ze in staat om de herinneringen te boek te stellen van hen die de aanval van Hamas hebben moeten ondergaan. De herinneringen uit Gaza zullen niet uit haar pen komen: ‘Hoewel ik het verdriet van de Palestijnen deel en het gewicht voel van onze verstrengelde geschiedenis, weet ik ook dat de Palestijnse verhalen, vooral nu, niet de verhalen zijn die ik moet vertellen. Ik wacht in alle nederigheid om het boek te kunnen lezen van mijn Palestijnse collega’s, die vast en zeker de verhalen zullen vertellen van de onschuldige Gazanen die geleden hebben en gestorven zijn door de reactie van mijn land op het geweld van hun leiders.’

Lee Yaron, De aanval op Israël. 7 oktober. Honderd getuigen over de terreuraanval van Hamas, vertaald door Petra van Canegem. Met een voorwoord van Rudi Vranckx, Uitgeverij Horizon, 288 blz., 22,99 euro.