Na lang aandringen raakte Joe Biden dan toch overtuigd om zijn presidentskandidatuur te beëindigen. Wordt vicepresident Kamala Harris de kandidaat van de fun en kan ze zo winnen van Donald Trump?
Voor sommigen was het een goede gelegenheid om Shakespeare nog eens boven te halen. De neergang van Joe Biden werd vergeleken met Julius Caesar en de messteken die de Romein in zijn rug kreeg. Iemand noemde het de ‘Julius Caesarisering’ van Biden. Maureen Dowd verwees in The New York Times, kort na Bidens rampzalige debat, naar King Lear. Waar Lear te vroeg zijn troon prijsgaf, deed Biden het tegenovergestelde. Hij bleef koppig zitten, vloekend tegen het politieke onweer en de politieke vloedgolven, die hem in zijn strandhuis in Delaware overweldigden.
Mensen in Bidens omgeving omschreven de president als ‘ziedend’ over het verraad van vroegere medestanders en vrienden. Kandidaat Biden smeedde plannen voor een comeback, zoals hij in zijn lange carrière zo vaak had gehad. Hij bleef denken dat hij nog een campagne in zich had, nog eens Trump kon verslaan, nog eens vier jaar kon regeren. Hij negeerde peilingen. Hij negeerde zijn eerdere belofte dat hij een brug zou zijn naar de volgende generatie. Hij zou de wereld tonen dat hij wél helder was.
Maar wat Biden ook probeerde, hij bleef blunder na blunder opstapelen, gaf dubieuze antwoorden op gemakkelijke vragen, vergat namen of was verward. Tot hij tijdelijk uitgeteld door covid gedwongen werd in isolatie toe te kijken hoe steeds meer medestanders tegenstanders werden. Uiteindelijk waren het zijn oude getrouwe topmedewerkers die hem ervan overtuigden dat zijn peilingen geen mogelijkheid boden op succes.
Moedige beslissing
Kort na zijn recentste ontkenning maakte Biden zondagavond een einde aan zijn presidentscampagne.
De ‘verraders’ waren bij de eersten om hem de hemel in te prijzen. Zij loofden, samen met vele anderen, Bidens ‘moedige beslissing’ om op te stappen en prezen zijn realisaties als president. ‘Hij heeft zijn plaats in de geschiedenis verzekerd’, zei iemand die hem had aangemaand om op te stappen.
Moedige beslissing – misschien wel, maar het waren natuurlijk vooral de meerdere schoppen onder Bidens kont die hem uit zijn campagne hadden verdreven. Hij kon wel argumenteren dat hij in één ambtstermijn meer gerealiseerd heeft dan zijn vroegere baas Barack Obama in twee. Hij heeft een nationale campagne tegen covid gecoördineerd, een gigantisch investeringsproject door het parlement gekregen om infrastructuurwerken uit te voeren en milieumaatregelen te betalen, hij bracht en hield een coalitie op de been om Oekraïne bij te staan. Daar staan tegenover: inflatie, de chaotische terugtrekking uit Afghanistan, het onvermogen om de oorlog in Gaza te beëindigen en de gijzelaars vrij te krijgen.
‘Als Barack Obama het goed meent met zijn land, dan gaat hij snel achter Harris staan’
Het is een eindresultaat dat zeker te verdedigen is. Maar daar was Biden nooit zo goed in. Zijn vicepresident mag dat nu proberen: de realisaties verdedigen en de kritiek pareren.
Whiplash
Het is in de VS dezer dagen moeilijk om geen whiplash te krijgen van de nieuwsberichten. Acht dagen voor Biden zijn campagne beëindigde, raakte zijn tegenstrever Donald Trump aan het oor gewond bij een moordpoging. Eind juni gaf Biden een niet uit te wissen indruk van verminderde capaciteit tijdens zijn debat met Trump. Die was in mei dan weer veroordeeld in een strafzaak in Manhattan, waardoor hij feitelijk een crimineel is – de eerste crimineel-presidentskandidaat bij een van de twee grote partijen. Tussendoor besliste het Hooggerechtshof om de president een zodanig verhoogde immuniteit toe te kennen dat Trump zal ontsnappen aan de meeste tot alle vervolgingen, en mogelijk gedecriminaliseerd wordt voor de zaak in Manhattan. Niet dat de veroordeling voor zijn aanhang een verschil maakt. Op de Republikeinse Conventie in Milwaukee was het shirt met opschrift ‘Ik stem voor een veroordeelde’ een populaire keuze.
Bidens terugtreden voegt nog meer chaos toe aan dit chaotisch jaar. Maar ook hoop en enthousiasme voor de Democraten.
CNN-commentator Van Jones noemde 2024 het meest bewogen politieke jaar sinds 1968. Toen beëindigde president Lyndon B. Johnson voortijdig zijn campagne, werden burgerrechtenactivist Martin Luther King en de leidende Democratische presidentskandidaat Robert Kennedy doodgeschoten, en eindigde de Democratische Conventie met vechtpartijen binnen en buiten de Conventiezaal. Net als in 1968 zijn de Democraten dit jaar op weg naar een Conventie in Chicago. Net als in 1968 zijn de Democraten zwaar verdeeld.
Bidens terugtreden voegt nog meer chaos toe aan dit chaotisch jaar. Maar het voegt ook hoop en enthousiasme toe voor de Democraten. Met Biden was de partij gedoemd. De nationale peilingen lieten een achterstand zien. (Ter vergelijking: Biden lag in 2020 4 procent voor op Trump, zo’n grote nationale voorsprong leidde tot een niptere winst in kiespersonen.) De peilingen in zwevende staten waren vernietigend. De partij kon met Biden zelfs verliezen in relatief veilige staten als Virginia. De schade beperken was voor veel vrijwilligers het hoogst haalbare.
‘Harris versus Trump brengt de VS dichter bij een burgeroorlog’
Niet ideaal
Biden maakte meteen duidelijk dat hij zijn vicepresident Kamala Harris als kandidaat-vervanger ondersteunt. Zij begon koortsachtig rond te bellen om partijgenoten en financiers aan haar kant te krijgen, en om haar kandidaat-vicepresident te selecteren. Ze had duidelijk een plan klaar om haar kandidatuur momentum te geven. Na de enthousiaste Conventie van de Republikeinen hadden Democraten eindelijk ook eens iets om enthousiast over te zijn.
Haar medewerkers waren het onderling oneens, en er waren klachten over de manier waarop Harris hen behandelde.
Harris is niet de ideale kandidaat. Haar campagne voor de Democratische presidentsnominatie in 2020 was geen succes. Haar boodschap was onduidelijk en veranderde tijdens de campagne. Ze koos ervoor op links campagne te voeren, maar slingerde af en toe naar gematigd. Geld werd slecht besteed, de kassa was leeg toen het serieus werd. Haar medewerkers waren het onderling oneens, en er waren klachten over de manier waarop Harris hen behandelde. Kandidaat Harris beëindigde haar campagne nog voor er een primarystem was uitgebracht.
Ze was niet slecht in het debat, maar evenmin overdonderend goed. Ze deed het beter in commissies waar ze in zat als senator uit Californië. In die rol, en met haar ervaring als procureur, wist ze het vuur aan de schenen te leggen van Trumps ministers van Justitie.
Maar die jaren als procureur in Californië hadden ook haar presidentscampagne geplaagd. Ze toonde zich in haar presidentscampagne voor legalisering van marihuana, terwijl ze volgens tegenstanders als procureur marihuanamisdrijven al te hardvochtig had vervolgd. Voor de ene kiezer was haar law and order-profiel een pluspunt, de andere vond het onverteerbaar.
Republikeinen kunnen Harris identificeren met het erg onpopulaire migratiebeleid van de regering-Biden.
Ook Harris’ eerste jaren als vicepresident waren niet overtuigend. Opnieuw doken er verhalen op over problemen met medewerkers die massaal haar dienst verlaten zouden hebben. Geïmproviseerde toespraken en tussenkomsten verliepen niet goed. Ze stamelde en had de neiging platitudes te herhalen. Republikeinse strategen kunnen een pak video’s met onhandige uitspraken van Kamala over advertenties uitstrooien. Het hielp ook niet dat president Biden haar opzadelde met het thema migratie – een onderwerp waar ze net zo min als anderen in haar regering een bevredigende oplossing voor wist te vinden. Ook dat wordt een schot voor open doel voor de Republikeinen. Ze kunnen Harris identificeren met het erg onpopulaire migratiebeleid van de regering-Biden.
Realisme
Recent deed Harris het veel beter, vinden journalisten die met haar meereizen. Ze heeft zich ingewerkt in alle dossiers. Ze komt beter voorbereid op afspraken. Ze kon zich vaker concentreren op thema’s die haar en haar achterban na aan het hart liggen: het recht op abortus en Project 2025 – het conservatieve project dat behalve abortus ook bijvoorbeeld echtscheiding aan banden wil leggen en kinderloze volwassenen tot kinderwens wil brengen. Haar medestanders zeggen dat ze klaar is om op dit niveau campagne te voeren.
Maar de vicepresident is geen alom geliefde figuur, ze raakte tot dusver geen snaar die haar een brede aanhang oplevert.
Kamala for president? Te weinig tijd, te weinig charisma – en toch niet kansloos
De zwarte Congresleden bleven bijvoorbeeld tot het eind de kandidatuur van Biden trouw, niet alleen uit overtuiging of omdat ze persoonlijk bevriend waren met de president, maar ook omdat ze ‘praktisch’ en ‘realistisch’ zijn. De gedoodverfde vervanger is een onzekere kandidaat die geen winst garandeert. Als het Hillary Clinton niet lukte om van Trump te winnen, waarom dan wel Kamala Harris? Kan zij winnen waar Biden op weg was naar een nederlaag? Kan zij de Biden-coalitie bijeenhouden? Kan zij evenveel witte stemmen behalen? Kan zij tot de arbeiders spreken uit de cruciale staten Wisconsin, Michigan en Pennsylvania zoals Biden dat kon? Kan ze jongere zwarte en latino mannen terugwinnen uit het Trump-kamp? Kan ze jongere vrouwen, die niet door Biden overtuigd werden, wel overtuigen om hun stem uit te brengen? Kan ze de kiezers heropvissen die afknapten op Bidens Israëlpolitiek? Behoudt ze de aanhang in de voorsteden?
Toch is er ook enige bezorgdheid bij de Republikeinen. Ze moeten hun campagne heruitvinden.
In de VS moet een vrouw, en een gekleurde vrouw nog meer, opboksen tegen vooroordelen die een witte man niet hoeft te overwinnen. De Republikeinen zullen vol op die vooroordelen inspelen. Nog voor Biden zich terugtrok, dreven Republikeinse advertenties al de spot met haar stem en haar atypische lach. ‘Lachende Kamala’ noemt Trump haar. De meerderheid van Republikeinse sprekers op hun Conventie sprak de naam Kamala verkeerd uit. Doelbewust, valt aan te nemen.
Procureur vs. veroordeelde
In een eerste Republikeins campagnefilmpje na het terugtreden van Biden werd Harris aangewreven dat ze de Amerikanen heeft voorgelogen over de fysieke en mentale toestand van president Biden door herhaaldelijk te verklaren dat hij in orde is.
Speaker Mike Johnson wil president Biden afzetten, want ‘als hij niet in staat is om campagne te voeren, is hij dan wel in staat om president te zijn?
Kamala Harris is in sommige opzichten een gemakkelijk doelwit. Ze heeft een resem standpunten verkondigd die in de cruciale staten kiezers afstoten – zo is ze uitgesproken tegen fracking, het winnen van schaliegas, wat in de staat Pennsylvania een belangrijke bron van inkomsten is. Maar toch is er ook enige bezorgdheid bij de Republikeinen. Ze moeten hun campagne heruitvinden en uitmaken welke richting ze uitgaan. Speaker Mike Johnson stelde een poging in het vooruitzicht om president Biden af te zetten, want ‘als hij niet in staat is om campagne te voeren, is hij dan wel in staat om president te zijn?’ Is dat wat kiezers willen?
Donald Trump eiste in een vroege reactie dat het tweede presidentsdebat, dat voorzien is voor september, verplaatst wordt van het pro-Democratische ABC News naar het Trumpvriendelijke Fox News. Hij is blijkbaar meer beducht voor Harris als debater dan voor Biden. Harris kan dan ook scherp uit de hoek komen in debatten, ze heeft het vermogen om de vinger op de wonde te leggen en even in die wonde te draaien.
Zo was er een beklijvend moment tijdens een primary-debat met Biden in 2019, toen ze hem eraan herinnerde dat zij als kind in de jaren 1970 schoolbussen nodig had om naar geïntegreerd onderwijs te kunnen gaan, terwijl hij met zijn oude racistische vrienden tegen de financiering ervan had gestemd. Harris had veel zin in een debat met Trumps kandidaat-vicepresident J.D. Vance, maar het wordt ook uitkijken of ze Trump en diens veroordelingen vernietigend kan uitspelen in een tweegevecht tussen een procureur en een veroordeelde.
Oude knarren
Er is nog een element dat de Republikeinen zorgen baart. Trump deed het beter dan Biden in recente peilingen. Maar diezelfde peilingen bleven ook maar uitwijzen dat kiezers hun buik vol hadden van de twee oude knarren. Kiezers hunkeren naar jongere kandidaten, naar nieuw bloed. Aan Democratische kant komt er nu een andere kandidaat, terwijl Trump – door het terugtreden van Biden – de oudste presidentskandidaat in de geschiedenis wordt.
‘Fun’ is wel een lastige evenwichtsoefening voor een politicus, want het mag niet onnozel worden.
Kamala Harris is niet piep – ze wordt in oktober zestig – maar ze is duidelijk van een andere generatie dan Biden en Trump. Ze is dol op muziek, ze houdt van dansen, wat ze soms doet tijdens campagneoptredens. Ze is fun, zeggen intimi. Haar lach past in haar gevoel voor plezier. ‘Fun’ is wel een lastige evenwichtsoefening voor een politicus, want het mag niet onnozel worden.
Maar als Harris haar fun op positieve manier kan overbrengen bij een breder publiek, ontstaat er een mooi onderscheid. De ‘oude Trump’ als kandidaat van angst en repressie tegen de jongere ‘lachende Kamala’ als kandidaat van fun en optimisme.
Theo Francken (N-VA): ‘Donald Trump is op weg naar het Witte Huis’
