‘Wordt Mark Rutte de volgende NAVO-baas?’

‘In het voorjaar van 2024 zal er een politieke beslissing moeten vallen over wie de nieuwe Secretaris-Generaal wordt van de NAVO’, schrijft professor Herman Matthijs (VUB & UGent). In deze bijdrage staat hij stil bij de kansen van de Nederlandse premier Mark Rutte.

De bijeenkomst van de Ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-leden deze week in Brussel, houdt officieel verband met de oorlog in Oekraïne. Maar er zal zeker ook nog eens gepraat worden over de opvolging van Secretaris-Generaal Jens Stoltenberg. Deze Noorse socialistische politicus had al enige tijd geleden vertrokken moeten zijn om de nieuwe topman te worden van de Noorse centrale bank. Tijdens de NAVO-top van juli 2023 werd er evenwel beslist om zijn mandaat als Secretaris-Generaal van de NAVO te verlengen tot 1 oktober 2024. Stoltenberg heeft die functie al sinds 2014, en is vooral nog niet vervangen omdat hij gezien wordt als een stabiele factor tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne.

Volgend jaar bestaat de NAVO 75 jaar en het zou goed uitkomen om dan een nieuwe Secretaris-Generaal aan te stellen. In het voorjaar van 2024 zal daarover een politieke beslissing moeten vallen. Een formele procedure bestaat er niet om deze persoon aan te duiden, maar de traditie wil dat de NAVO-top van staats- en regeringsleiders daarover een unanieme beslissing neemt. Dat zou dan moeten gebeuren in de zomer van 2024.

Uiteraard moet Washington de kandidaat steunen en de Amerikaanse regering onder leiding van Joe Biden en Kamala Harris zal daarover zeker zijn oor te luisteren leggen bij de Britten. Er zal ook zeker eens met Parijs gebeld worden, de derde kernmacht binnen de NAVO. Traditioneel gaat deze politieke topfunctie naar een Europeaan, en leveren de Amerikanen steeds de militaire bevelhebber van de SHAPE.

Bovendien zal er na de Europese verkiezingen in juni 2024 ook een politieke legpuzzel op tafel komen betreffende de invulling van een aantal EU-topmandaten (Voorzitter EU Raad, Voorzitter EU Commissie, Voorzitter Europees Parlement en de EU-commissaris buitenlands beleid).

Waarom Rutte?

Na twee decennia te zijn geleid door een Scandinavische socialist, is het tijd om de NAVO te laten leiden door iemand van een andere politieke familie en weg te gaan uit het noorden. Want vóór Stoltenberg was er de Deense liberaal Anders Rasmussen (2009-2014). En dus komt men bij de Nederlandse liberaal Mark Rutte. Als langst zittende regeringsleider (sinds 2010) in de Europese Unie kent hij de NAVO. En Nederland heeft iets met de NAVO: de VVD’er Dirk Stikker (1961-64), de CDA’er Joseph Luns (1971-1984) en de CDA’er Jaap de Hoop Scheffer (2004-2009) stonden ook al aan het hoofd van het westers militair bondgenootschap.

(Lees verder onder de preview.)

Rutte heeft als gezegd dat de NAVO-leiding hem wel interesseert en daarmee lost hij in één keer ook twee andere problemen op. Hij geeft daardoor zijn partijgenote Dilan Yesilgoz de ruimte om de VVD te leiden en hij versterkt het imago van de VVD: alleen de leider van een belangrijke partij wordt gevraagd de NAVO te gaan leiden.

Gezien het feit dat de Nederlandse regeringsvorming op de Griekse kalander is gezet, blijft Mark Rutte ook de dienstdoende minister-president in lopende zaken, en heeft hij direct de diplomatieke contacten.

Nederland voldoet nu al aan de NAVO-norm dat 20 procent van de defensie-uitgaven naar nieuw materieel moet gaan. Daar komt bij dat het land binnenkort ook zal voldoen aan de afspraak dat 2 procent van het BBP naar defensie moet gaan. België is op dat punt één van de slechtste leerlingen van de klas.

Onder leiding van Mark Rutte heeft Nederland ook direct steun verleend aan Oekraïne. En zeer recent onthield het land zich bij de stemming over de niet-bindende resolutie van de Algemene Vergadering van de VN over Gaza. Mark Rutte is ook al in Israël geweest om steun toe te zeggen. Dat zijn stuk voor stuk elementen die ten zeerste gewaardeerd worden door de het Witte Huis.

Tegenkandidaten

De Estse liberale Eerste Minister Kaja Kallas wordt als tegenkandidate gezien, maar het land heeft amper een leger, ze komt dan ook alweer uit het noorden, en staat te strak tegenover Rusland. Het zou dan ook de eerste keer zijn dat zo een kleine lidstaat die functie zou krijgen. In haar voordeel speelt dat Kallas een vrouw is.

Een ander vrouw die genoemd wordt, is Ursula von der Leyen. De huidige Duitse voorzitster van de Europese Commissie heeft op die positie wel bepaald geen vlekkeloos parcours gereden, en is als gewezen minister van Landsverdediging ook mee verantwoordelijk voor de bedenkelijke staat van het Duitse leger. Bovendien kan de politieke vraag gesteld worden waarom de huidige Bondsregering een dergelijk geschenk zou geven aan de oppositie?

(Lees verder onder de preview.)

Loon en budget

De baas van de NAVO verdient 26.878 euro per maand. Zijn vergoeding valt onder de zeer aantrekkelijke fiscale regels van het westers militair bondgenootschap. Hij of zij geniet van een ruime onkostenvergoeding, woont gratis, heeft de beschikking over een uitgebreid kabinet en is een van de best beschermede personen op deze aardbol. Ook beheert deze Secretaris-Generaal het burgerlijk budget van de NAVO, dat dit jaar goed is voor ruim 370 miljoen euro. Daarnaast is er nog een militair budget van 2 miljard euro en een investeringsbegroting van 1 miljard euro.

Conclusie

Mark Rutte is vroeg begonnen aan zijn kandidatuur voor deze NAVO-topfunctie. De gezonde ambities van de Nederlandse liberaal zijn geen goed nieuws voor de loopbaanplanning van een aantal Belgische politici en zeker niet als ze van liberale signatuur zijn.