Wordt Manfred Weber in 2019 voorzitter van de Europese Commissie?

Manfred Weber. 'Het is fantastisch om te zien hoe "wahnsinnig gut vernetzt" hij is.' © Getty Images

Wordt een Beier volgend jaar de machtigste man van Europa? Woensdag haalde Manfred Weber het alvast van zijn tegenkandidaat in de Europese Volkspartij Alexander Stubb. Maak kennis met Weber: christendemocratisch topkandidaat, bruggenbouwer en gelegenheidsgitarist. ‘Webers hart klopt een slag sneller in Brussel dan in Beieren.’

Kort nadat hij verkozen werd als fractievoorzitter van de Europese Volkspartij, nodigde Manfred Weber zijn voltallige fractie uit in Wildenberg. In dat onooglijke dorp te midden van het glooiende Nederbeierse landschap doken de christendemocraten collectief de kroeg in. Een memorabele avond, getuigen alle aanwezigen. ‘Denk aan alles wat u zich bij Beieren voorstelt, en het was aanwezig’, aldus Esther de Lange, die namens het Nederlandse CDA in de EVP-fractie zit. Na een bezoek aan het lokale klooster trok de bende naar een lokale Kneipe voor een stevige avondhap. De avond eindigde op Gillamoos, de legendarische jaarmarkt in Abensberg, waar Weber zijn gevolg binnenloodste in een enorme biertent vol gemütlichkeit en litersgrote bierglazen. ‘Voor de dames in het gezelschap waren dat geen vanzelfsprekende hoeveelheden’, erkent De Lange. ‘Al leek Manfred er wel mee overweg te kunnen. Het is de enige keer dat ik hem ooit in lederhosen gezien heb.’

Hij is een van de weinige CSU-politici die een directe lijn hebben met Angela Merkel.

Manfred Weber is niet meteen de politicus die op straat wordt aangeklampt voor handtekeningen of selfies. Hoewel hij sinds 2014 fractieleider is van de Europese Volkspartij (EVP) in het Europees Parlement, is hij bij het grote publiek een nobele onbekende. Toch ziet het ernaar uit dat Weber na de Europese verkiezingen van volgend jaar een van de machtigste mannen van Europa wordt. Begin september stelde hij zich officieel kandidaat om de Spitzenkandidat of topkandidaat van de EVP te worden. Aangezien de EVP veruit de grootste fractie is in het Europees Parlement, lijkt hij nu al verzekerd van een Europese topjob.

Op het eerste gezicht lijkt Weber zowat het prototype van de Beierse christendemocraat. Een diepgelovige christen die zich engageert in de lokale kerkgemeenschap en lid is van het Centrale Comité van Duitse katholieken. Een ondernemer met een ingenieursdiploma die twee bedrijfjes uit de grond heeft gestampt. De glimlach van de handelsreiziger, steevast in pak en das, geen onvertogen woord over de lippen. Zijn spannendste hobby? Gitaar spelen in gelegendheidsband The Peanuts, in en rond Wildenberg berucht voor het betere coverwerk.

Ook als Europees fractievoorzitter vliegt Weber elke donderdagavond terug naar de heimat. Dan wordt hij in de Europese wijk opgepikt door een chauffeur die door de Brusselse avondspits naar de luchthaven jakkert. Daar neemt hij de Lufthansa-avondvlucht die doorgaans iets over tienen in München landt. Het zou verleidelijk zijn om in Manfred Weber een provinciaal te zien die een hectische wekelijkse pendel verkiest boven het warme kosmopolitische bad van de Brusselse Europese wijk, maar niets is minder waar. ‘Zijn hart klopt een slag sneller in Brussel dan in Beieren’, benadrukt Europees Parlementslid Ivo Belet (CD&V), die Weber al veertien jaar kent. ‘Als Weber had gewild, was hij allang minister in Beieren of Berlijn. Hij heeft ingezien dat je op het Europese niveau vaak meer in de pap te brokken hebt dan op het nationale niveau.’

Tweerichtingsstrategie

Webers gooi naar het voorzitterschap van de Europese Commissie is het culminatiepunt van een zorgvuldig opgebouwde politieke carrière. Op zijn zestiende sluit hij zich aan bij de Christlich-Soziale Union (CSU), de christendemocratische partij die sinds 1957 de Beierse minister-president levert. Bij de regionale verkiezingen van 2003 wordt Weber – hij is op dat moment 29 en jongerenvoorzitter – het jongste parlementslid ooit in het Beierse deelstaatparlement. Een jaar later kiest hij voor een opmerkelijk carrièrepad, door te kandideren en verkozen te worden in het Europees Parlement.

Met bondskanselier Angela Merkel in Straatsburg.
Met bondskanselier Angela Merkel in Straatsburg.© EPP Group

Daar toont Weber zich al snel een man met leiderschapskwaliteiten. Ivo Belet, die net als Weber in 2004 verkozen wordt, leert hem kennen als een bevlogen Europeaan. ‘Het viel me meteen op dat Weber een erg intelligent man was die op een rustige en vastberaden manier zeventig personen aanstuurde. Je zag toen al dat hij enorm veel in zijn mars had’, zegt Belet. ‘Een man van de dialoog’, zegt ook Pascal Arimont, Belgiës enige Duitstalige parlementslid namens de Christlich Soziale Partei. ‘Hij is bereid om te luisteren voor hij zijn mening vormt.’ Ook Esther de Lange, die vandaag vicefractieleider is bij de EVP, roemt hem om zijn dossierkennis. ‘Bij de EVP hebben sommigen het meer voor de laptop, en zijn anderen meer aan de lederhosen. Wel, Manfred is zowel aan de laptop als aan de lederhosen. Dat is een behoorlijk unieke combinatie.’

Weber maakt zijn opmerkelijke overstap op een moment wanneer er bij de Beierse christendemocraten eigenlijk nauwelijks interesse is voor Europa. Zijn overweging is daarbij gedeeltelijk strategisch. ‘Het is moeilijk om in de CSU carrière te maken’, zegt Michael Weigl, politicoloog aan de Universiteit van Passau. ‘Er zijn veel gegadigden voor relatief weinig plaatsen. Weber past in zijn carrièreplanning een soort tweerichtingsstrategie toe: hij gebruikt zijn invloed binnen de Europese Volkspartij om ook binnen de CSU macht te vergaren.’ ‘Zijn lokale engagement maakt hem hier enorm geliefd’, bevestigt Manuel Knoll, lokaal CSU-lid. ‘Hij is met 90,7 procent van de stemmen verkozen als vicevoorzitter. Dat is naar CSU-normen een enorm hoge score.’

Parallel met zijn Europese carrière bouwt Weber ook in Beieren een politiek netwerk uit. Zo zit hij nog steeds in de kantonraad van Kelheim, de streek waar hij al zijn hele leven woont. Tussen 2008 en 2016 was hij voorzitter van de CSU-afdeling van Nederbeieren. Sinds 2009 zit hij in het partijbureau van de CSU, en sinds 2015 is hij vicepartijvoorzitter. Tijdens de coalitieonderhandelingen voor de huidige Duitse regering was Weber zelfs hoofdonderhandelaar voor het Europese luik van het regeerakkoord. ‘Onderschat hem niet’, zegt Steven Van Hecke, professor Europese politiek aan de KU Leuven. ‘Manfred Weber heeft misschien geen bekende kop, maar hij is wel goed bekend in de 3 B’s: Brussel, Berlijn en Beieren. Hij is een van de weinige CSU-politici die een directe lijn hebben met Angela Merkel.’

Dat Beierse carrièrespoor is minstens zo belangrijk als zijn Europese engagement. Niet voor niets prijkt op Webers persoonlijke website de slogan ‘ Für Niederbayern. Für Europa‘. Als Weber elke donderdagavond door de Brusselse avondspits sjeest om zijn vlucht te halen, doet hij dat niet per se uit heimwee, maar ook vanuit rationele politieke overwegingen. ‘Zonder die lokale mandaten zou Weber nooit zo veel macht hebben in de CSU’, zegt Weigl. ‘Het is een partij die niet erg hiërarchisch gestructureerd is, en waar de partijafdelingen op districtsniveau veel macht hebben. Zonder die lokale verankering zou Weber nauwelijks invloed hebben in de partij.’ ‘Hij is een van ons’, vindt Manuel Knoll. ‘Het is fantastisch om te zien hoe wahnsinnig gut vernetzt hij is, zowel in Brussel als in Beieren.’

Orban heeft Weber een enorm cadeau gedaan door zich zo halsstarrig op te stellen.

Wapenstilstand

In Duitsland houdt de christendemocratie er een nogal apart bondgenootschap op na. De Christlich-Soziale Union (CSU) is alleen aanwezig in de deelstaat Beieren, waar de partij sinds 1962 – op de verkiezingen van 2008 na – onafgebroken een absolute meerderheid behaalt. De Christlich Demokratische Union (CDU) van bondskanselier Angela Merkel vertegenwoordigt de christendemocraten in de rest van Duitsland. Toch is er geen sprake van een kartel. ‘Eigenlijk hebben de CDU en de CSU een soort permanente wapenstilstand’, zegt Michael Weigl. ‘Er bestaat tussen beide geen enkele hiërarchie. Angela Merkel kan CSU-voorzitter Horst Seehofer niet vertellen wat hij moet doen. Ze kan het enkel vriendelijk vragen.’

Vooral binnen de CSU is men er als de dood voor om als een onderafdeling van de CDU over te komen. Hoewel ze als sinds 1949 een christendemocratische fractie in de Duitse Bundestag delen, kan het soms hard tempeesten tussen beide partijen. Onder het bondskanselierschap van Helmut Kohl kwam het in 1976 zelfs tot een kortstondige breuk. Toch acht Weigl het ‘nagenoeg onmogelijk’ dat het ooit tot een definitieve breuk komt. ‘Dat zou het einde van de CSU betekenen. Zowel bij de CDU als bij de CSU snappen ze dat ze enkel door samen te werken verkiezingen kunnen winnen.’

Buiten de Bondsdag functioneren beide partijen als aparte entiteiten. In het Europees Parlement vormen CDU en CSU aparte delegaties, die op bepaalde onderwerpen behoorlijk van mening verschillen. ‘De geschillen binnen de Duitse delegatie zijn aanzienlijk’, bevestigt Esther de Lange van de EVP-fractie. ‘Wij zeggen weleens met een knipoog: als de Duitsers het onderling eens raken, komt de Europese Volkspartij er ook wel uit.’

Ook de voorbije zomer liepen de spanningen tussen bondskanselier Angela Merkel en Horst Seehofer hoog op. Seehofer, die zowel CSU-voorzitter als minister van Binnenlandse Zaken is in de Bondsregering, dreigde eigenhandig de Beierse grens af te sluiten om de transmigratie vanuit Italië en Griekenland tegen te houden. Maar Merkel wilde daar niet van weten. Seehofer stelde Merkel vervolgens voor het ultimatum: als ze na de Europese migratietop geen oplossingen kon aandienen, ging de grens onherroepelijk dicht.

Tijdens die regeringscrisis koos Weber verrassend genoeg de kant van de Duitse bondskanselier. ‘Hij heeft met succes de bemiddelingshandschoen opgenomen’, aldus Belet. ‘Hij is niet meegegaan in de egelstelling van zijn Beierse collega’s. Wel integendeel, met de nodige humor is hij erin geslaagd om de rangen weer te sluiten.’ Dat betekent evenwel niet dat Weber zoveel gematigder is dan zijn onbehouwen partijleider, waarschuwt Van Hecke. ‘Inhoudelijk zit hij ongeveer op de lijn van Seehofer. Ook Weber wil een streng asielbeleid en sterke grenzen. De kandidaat-Commissievoorzitter had vooral problemen met de manier waarop Seehofer de zaak unilateraal probeerde door te drukken. Weber ijvert altijd voor Europese oplossingen, met overleg en consensus. Wat dat betreft, staat hij dichter bij Merkel dan bij Seehofer.’

Met CSU-leider Horst Seehofer en Hongaars premier Viktor Orban.
Met CSU-leider Horst Seehofer en Hongaars premier Viktor Orban.© BelgaImage

Kleine landen

Ook binnen de Europese Volkspartij staat Weber bekend als een bruggenbouwer. Als geen ander verstaat hij de kunst om de boel bijeen te houden. In de Europese Volkspartij, een huis met veel kamers waar de stamgasten de huisregels op de meest uiteenlopende manieren interpreteren, is dat een hogere kunstvorm. ‘Als Beier heeft hij veel begrip voor kleinere landen’, aldus De Lange. ‘Als CSU’er weet hij wat het is om het kleine broertje te zijn. Hij snapt dat het voor hen niet aangenaam is als ze het gevoel krijgen dat de grote landen alles onder elkaar beslissen.’

Als ingenieur kent Weber ook de macht van het getal. Uiterlijk toont hij zich een loyale bondgenoot van de nationale delegaties in de Europese Volkspartij. Wanneer de Catalaanse regering zich in oktober 2017 per referendum onafhankelijk verklaart, barricadeert Weber onmiddellijk de deur. Zelfs wanneer de Spaanse Guardia Civil met geweld stembureaus opbreekt, geeft Weber geen kik. Hij weet maar al te goed waarom: de Spaanse Partido Popular van voormalig premier Mariano Rajoy is een loyale bondgenoot van de Duitsers.

Webers voornaamste uitdaging is het gedrag van de Hongaarse premier Viktor Orban. Diens autoritaire beleid en oneigenlijke gebruik van EU-fondsen zorgen al jaren voor gemor bij West-Europese EVP-leden. De fractieleider lijkt zich daarover minder te bekommeren. Begin april is hij een van de eersten om Viktor Orban te feliciteren met zijn verkiezingsoverwinning. Dat is op zich niet verbazend: CSU-leider Seehofer gaat maar wat graag op bezoek bij Orban. Seehofer, die qua talent voor populisme en gebrek aan subtiliteit zelden moet onderdoen voor de Hongaarse premier, zit wat migratie betreft nagenoeg volledig op de lijn-Orban. Van een innige vriendschapsband is evenwel geen sprake, aldus Weigl. ‘Seehofers relatie met Orban is vooral strategisch. Seehofer beseft dat hij sterker staat als hij bondgenoten heeft die in het migratiedebat dezelfde positie innemen. Hij heeft nooit Orbans antidemocratische tendensen verdedigd.’

Pas wanneer de Hongaarse regering ook de liberaal gezinde Central European University aanpakt en een wetgeving doorvoert die ngo’s aan banden legt, is de maat voor de meeste EVP-leden vol. De stemming in het Europees Parlement van 12 september is Webers eerste grote test als kandidaat. Op die dag schaart een tweederdermeerderheid zich achter het rapport van het Nederlandse parlementslid Judith Sargentini (GroenLinks), waardoor de schorsingsprocedure voor Hongarije in de Europese Raad wordt opgestart. Weber kondigde de dag voordien al aan dat hij vóór de motie zou stemmen, en dus tegen Viktor Orban en zijn Fidesz-partij. Een beslissing waarvoor Weber bij zijn kiespubliek verrassend veel bijval krijgt. ‘Ondanks zijn eerder liberale instelling slaagt hij er toch altijd in om ook de conservatieve krachten te overtuigen’, aldus Manuel Knoll. ‘Zijn speech waarin hij aankondigde tegen Orban te stemmen, kon in Beieren op heel wat applaus rekenen.’

Manfred Weber heeft nog nooit een uitvoerend mandaat gehad. Daardoor is het voor hem geen blamage als hij geen topjob binnenhaalt

Steven Van Hecke

Geen blamage

Voorlopig lijkt Webers tegenstem niet verkeerd uit te pakken. Hoewel Fidesz de stemming met grote woorden veroordeelde, sloot de Europese Volkspartij achteraf de rangen. ‘Orban heeft Weber een enorm cadeau gedaan door zich zo halsstarrig op te stellen’, zegt Van Hecke. ‘Hij liet Weber eigenlijk geen andere keuze dan tegen te stemmen. Vroeger toonde Orban zich bereid om toegevingen te doen en gas terug te nemen. Nu heeft hij vooral zichzelf onmogelijk gemaakt.’ Toch lijkt de EVP geen haast te maken om de Hongaarse regeringspartij eruit te gooien. En Orban zelf heeft er geen enkel voordeel bij om de fractie te verlaten.

‘Voor Angela Merkel is Weber de ideale kandidaat’, aldus Van Hecke. ‘Het is een manier om de CSU in het bad te trekken en verantwoordelijk te maken. Merkel ergert zich er mateloos aan dat politici als Seehofer aan de kant roepen hoe het allemaal beter kan. Als Weber een topjob binnenhaalt, zal ook de CSU de handen vuil moeten maken.’

Tegelijk is Weber zeker geen favoriet om de nieuwe Commissievoorzitter te worden. Zelfs als de EVP de grootste parlementaire fractie blijft – en dat is bijzonder waarschijnlijk – betekent dat niet dat Weber automatisch ook de Europese Commissie zal leiden. ‘Het is zeker niet zo dat Merkel Weber automatisch tot het einde blijft steunen’, zegt Van Hecke. ‘De christendemocraten zullen naar alle waarschijnlijkheid de sociaaldemocraten en de liberale ALDE-fractie nodig hebben om een meerderheid te vormen. De EVP zal dus nooit alle posities kunnen binnenhalen. Ook daarin is Weber een handige kandidaat. Hij heeft nog nooit een uitvoerend mandaat gehad. Daardoor is het voor Weber geen blamage als hij geen topjob binnenhaalt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content