Wordt 2023 dan toch het eindpunt voor Recep Tayyip Erdogan?

Bij de verkiezingen van 14 mei, waarbij zowel president als parlement worden gekozen, dreigt de zittende president het knap lastig te krijgen. De voornaamste tegenstander van Erdogan wordt Kemal Kilicdaroglu, de partijleider van de kemalistische CHP. Kilicdaroglu slaagde er ook in om de voornaamste zes oppositiepartijen te verenigen.

Bij de verkiezingen wordt de Koerdische stem dé cruciale factor. De Koerden zijn goed voor ongeveer 20 procent van het electoraat in Turkije. Een aanzienlijk deel van hen stemde de voorbije jaren op de AKP van Erdogan. ‘Maar die steun is spectaculair teruggelopen’, zegt Ebubekir Isik, onderzoeksdirecteur bij de denktank Vocal Europe. ‘Bij de laatste verkiezingen, in 2018, stemde ongeveer 40 procent van de Koerden voor de AKP. Volgens de laatste peilingen is de AKP ondertussen ongeveer de helft van die kiezers kwijtgeraakt. Voor Erdogan is dat een enorm probleem.’

Hoe belangrijk is de Koerdische stem bij de komende verkiezingen?

Ebubekir Isik: Er zijn twee allianties die een meerderheid hopen te behalen: de Volksalliantie van Erdogan, en de Nationale Alliantie van Kilicdaroglu. Beide allianties halen 40 à 45 procent in de peilingen. De Koerdischgezinde HDP, die doorgaans iets meer dan 10 procent behaalt, is dus doorslaggevend.

Voor de Koerden is het de keuze tussen slecht of slechter.

De HDP kondigde al aan Kilicdaroglu te steunen.

Isik: Kilicdaroglu is voor de Koerden zonder twijfel de interessantste kandidaat. Hij is een van de weinige leiders die de Koerden nooit gedemoniseerd heeft. Hij heeft de HDP nooit gelijkgesteld aan de terreurbeweging PKK, zoals veel Turkse politici doen. Tot enkele jaren geleden hield de CHP altijd de harde lijn tegen de Koerden aan. Onder Kilicdaroglu heeft de CHP zijn toon verzacht.

Kilicdaroglu blijft wel een kemalist. Is dat voor Koerdische kiezers geen barrière?

Isik: Voor de Koerden is het geen keuze tussen goed of slecht. Het is de keuze tussen slecht of slechter. Niemand gelooft dat Kilicdaroglu het Koerdische vraagstuk zal oplossen. Maar hij heeft wel interessante beloften gemaakt. Hij heeft bijvoorbeeld beloofd om Selahattin Demirtas vrij te laten, de HDP-partijleider die al sinds 2016 in de gevangenis zit. Momenteel worden honderden gemeenten in de Koerdische gebieden gerund door de functionarissen van de staat, zogezegd omdat de HDP-burgemeesters banden hebben met de PKK. Kilicdaroglu heeft beloofd die burgemeesters hun macht terug te geven.

Wat kan Erdogan de Koerden bieden?

Isik: Eigenlijk heeft Erdogan de Koerden niets te bieden. Hij heeft sinds 2018 een alliantie met de ultranationalistische MHP, die geen enkele toegeving toelaat. (zucht) In 2011 en 2012 had Erdogan een unieke kans om het Koerdische vraagstuk voorgoed op te lossen. Als hij het vredesproces met de Koerden toen volop had gesteund, had hem dat de basis gegeven om misschien wel tientallen jaren aan de macht te blijven. Nu heeft hij geen gesprekspartners meer. De enige Koerdische organisatie die nog met Erdogan wil praten, is de terreurbeweging PKK. Dat zegt veel.

Door de aardbeving heeft de regering geen geld om steun te kopen.

Welke impact heeft de aardbeving van begin februari op de verkiezingscampagne?

Isik: Het verandert alles. Aanvankelijk had de regering het plan om in de aanloop naar de verkiezingen de sociale toelagen te verhogen. Door de aardbeving heeft de overheid nu geen geld meer om steun te kopen, omdat alle geld naar noodhulp gaat. Bovendien heeft de regering de aardbeving enorm slecht aangepakt. Er zijn meer slachtoffers gevallen doordat de reddingsoperaties niet tijdig op gang kwamen.

Muharrem Ince, die in 2018 presidentskandidaat was voor de CHP, voert nu apart campagne. Dreigt dat de oppositie te splijten?

Isik: Ince heeft een unieke manier gevonden om in de aandacht te komen. Hij is kritisch voor Erdogan, maar is nog véél kritischer voor het oppositieblok, waardoor hij in de Erdogangezinde media veel aandacht krijgt. Ik verwacht niet dat hij veel impact zal hebben. De kans is groot dat er een tweede ronde komt bij de presidentsverkiezingen. Als dat gebeurt, zullen de Ince-kiezers massaal voor Kilicdaroglu stemmen.

Acht u het mogelijk dat het oppositieblok nog uit elkaar valt?

Isik: Dat is onwaarschijnlijk. Begin maart trok de IYI-partij van Meral Aksener zich even terug uit het oppositieblok, maar ze kwam al snel terug. Ik denk niet dat Aksener kan samenwerken met de AKP. Een groot deel van haar kiezers zijn misnoegde AKP- en MHP-stemmers.