‘Wie zit er op het zinkend schip: het koppige Verenigd Koninkrijk of de kortzichtige EU?’

Nu in Groot-Brittannië het licht op groen gezet is voor een brexit, legt Harry De Paepe uit waarom we de Britten best niet te snel afschrijven.

De Engelsman ziet zichzelf als kapitein met een kleine groep mensen op een schip, met rondom en onder zich de zee’, zo omschreef de Nobelprijswinnaar Elias Canetti de Engelsen in ‘Massa en Macht’.

In het statige decor van het paleis van Westminster stemde het Britse Lagerhuis op 1 februari het land definitief op koers richting de uitgang van de Europese Unie. ‘Nu is er geen weg meer terug’, wist een BBC-reporter te melden. De conservatieve parlementsleden gaven elkaar schouderklopjes, de socialisten ruzieden onder elkaar over elkeens stemgedrag en de liberaal democraten vochten een robbertje ‘ik ben meer woest dan jou’ uit met de Schotse nationalisten.

Vanop het continent – u weet wel, onze kant – wordt er meewarig gedaan over het besluit van de Britse kiezer op 23 juni 2016. ‘Ze zitten op een zinkend schip’, is zowat de teneur. Ook in het Verenigd Koninkrijk leeft dit gevoel bij een groot deel van de bevolking. 48% wilde die brexit niet, weet u nog? Enkele dagen terug bracht de BBC een onderzoek uit waarbij het kiezersprofiel van de referendumstemmers werd onderzocht. Wie voor de brexit koos was vooral Engels, lager opgeleid en ouder dan de eurofiele kiezer. Etnie heeft minder een rol gespeeld dan aanvankelijk werd uitgelegd. Zo stemde bijvoorbeeld het vooral Aziatische Ealing in Londen voor de brexit. De ouderen hebben de toekomst van de jongeren bepaald en dat maakt sommige mensen woest. De auteur Paul Theroux schreef in de jaren ’80 nogal profetisch: ‘In Engeland hebben alleen oude mensen het recht eigenwijs te zijn’. De discussie oud of jong doet er weinig toe, een kiezer is een kiezer. Of moet men ouderen en lager opgeleiden hun stemrecht afpakken?

Moedig, heldhaftig en onverstandig

Toegegeven, het gaat er nogal woelig aan toe aan de andere kant van het Kanaal. Hoe de brexit er uit zal zien is nog altijd voer voor discussie, hoewel de koers van premier Theresa May eigenlijk van meet af aan duidelijk was. ‘Brexit means brexit’: gesloten grenzen, nieuwe handelsakkoorden en een soevereine wetgeving. Voor dat laatste beloofde ze tegen mei 2017 de ‘Great Repeal Bill’, een wet die de Britse wetgeving loskoppelt van de EU-wetten. Die Europese wetten verdwijnen niet, maar worden gewoon met de Union Jack omzwachteld. De Schotse nationalisten verzetten zich hevig tegen de orders van May. Ze eisen na de stemming van 1 februari een nieuw onafhankelijkheidsreferendum. Wettelijk is dat alleen mogelijk indien Londen daarin toestemt en dat is nu niet het geval. Een eenzijdig besluit van Edinburgh is aanvechtbaar voor het Brits Hooggerechtshof. Wanneer de Schotse minister-president Nicola Sturgeon toch solo-slim een referendum over de Schotse onafhankelijkheid uitschrijft dan belandt men in Spaans-Catalaanse toestanden. Heel moedig en heldhaftig, maar ook onverstandig. De kans dat de Spaanse overheid welwillend zal luisteren naar een Schots verzoek om na onafhankelijkheid tot de EU toe te treden is wel heel klein. Het sterkt May in haar handelen.

Economische kracht van het Verenigd Koninkrijk

Londen staat ook sterker dan men denkt door de Oost-Europese steun. Polen en Hongarije tonen zich goedgezind ten overstaan van de Britten en ze eisen dat de EU zich ‘redelijk’ opstelt bij de onderhandelingen over de brexit. Er is nog een belangrijker lichtpunt. Wolfgang Schäuble, de machtige Duitse minister van Financiën, reageerde aanvankelijk zeer ontstemd op het Britse besluit. Hij had gehuild, hij wilde geen brexit ‘à la carte’ en bepleitte een strenge houding. Sinds enkele dagen laat hij een ander geluid horen en wil ook hij een ‘redelijke houding’ en het VK ‘dicht bij ons houden’, want ‘we mogen de Britten niet straffen voor hun beslissing’.

De reden voor die welwillendheid is de economische kracht van het VK, ook na de brexit. Het internationale auditkantoor PricewaterhouseCoopers bracht een omvangrijk rapport uit waarbij men besluit dat de Britse economie sterk blijft presteren. Volgens de prognoses overtreft de Britse economische groei die van de andere G7-landen. Tegen 2050 voorspelt men dat er in de wereldranglijst nog slechts twee Europese landen meespelen in de top 10: Duitsland op de negende plaats en het VK op de tiende. In de top 20 kom je alleen nog Frankrijk tegen op de 12^de plaats. Nou, goed, het zijn voorspellingen. Sinds de begrippen ‘brexit’ en ‘Trump’ weten we dat we ons daar niet meer op mogen baseren. Ondertussen dreigt het Griekse probleem als een molensteen rond de nek van Brussel.

Het toont aan dat we het VK niet te snel mogen afschrijven. Londen kan bijvoorbeeld een belangrijke rol spelen voor de relaties tussen de EU en de onvoorspelbaar geworden Verenigde Staten. De EU-leiders lachen dit voorlopig weg, maar ze lachten ook David Cameron weg toen hij naar een ‘new deal’ vroeg om de Britten erbij te houden. Het resultaat kennen we. Je vraagt je af wie op het zinkende schip zit: het koppige VK of de kortzichtige EU?