Wie zijn toch de Koch-broers die verkiezingen proberen te kopen in de VS?

Op 21 maanden van de Amerikaanse presidentsverkiezingen is de eerste mokerslag uitgedeeld. De Koch-broers, al lang financiers van politici die bedrijfs- en milieureglementering willen afschaffen, hebben bekendgemaakt dat ze 889 miljoen dollar, 785 miljoen euro, in die verkiezingen zullen pompen. Daarmee wordt hun inspanning ongeveer even groot als die van de twee grote partijen.

Politici, zo wordt hun visie samengevat in een recent boek over de broers, zijn lege vaten, die je moet opvullen. Het is beeldspraak die past bij de olierijkdom van de familie Koch: ze zoeken vaten en ze vullen die op.

De broers Charles en David Koch, samen ongeveer even rijk als Bill Gates of Warren Buffet, vullen die politieke vaten met hun ‘libertaire agenda’. Ze pleiten voor afschaffing van regels, ze zijn gekant tegen het minimumloon en tegen wat ze zien als buitensporige milieurestricties, ze streven naar een begroting in evenwicht; naar een magere staat met verlaagde belastingen. Tegelijk zijn ze, in tegenstelling tot de meeste kandidaten die ze financieren en in tegenstelling tot de ultraconservatieve Tea Party die ze rechtstreeks of onrechtstreeks ondersteund hebben en levensvatbaar gemaakt hebben, voorstanders van homorechten en van het recht op abortus. In het algemeen zijn ze tegen oorlog. ‘Dat is hun probleem’, zei David Koch eind vorig jaar in een interview met tv-veteraan Barbara Walters, toen die hem vroeg naar de botsing tussen zijn eigen standpunten en die van de kandidaten die hij ondersteunde. ‘Voor ons’, preciseerde hij, ‘is de begroting in evenwicht belangrijker dan de andere punten.’

De Koch-broers, en met name David, pompen ook honderden miljoenen dollar in kankeronderzoek (wat niet belet dat ze geld verdienen aan de productie van kankerverwekkende stoffen), in ziekenhuizen, in ballet, in musea. Recent voeren ze ook campagne op een punt dat hen in een partiële en hoogst uitzonderlijke coalitie met president Obama brengt. Ze vinden dat hun land ‘overgecriminaliseerd’ is. Er zitten, zeggen ze, proportioneel meer Amerikanen in de gevangenissen dan er gevangenen waren ten tijde van het apartheidsregime. Die harde aanpak werkt niet. De Kochs steunen onderzoek naar een alternatief en wetswijzigingen.

Zelf hebben ze vaak met rechtbanken te maken gehad. Ze hebben twintig jaar lang een juridisch gevecht op leven en dood uitgevochten met twee andere broers (onder wie de tweelingbroer van David) – tot hun moeder afkondigde dat ze iedereen die nog een proces tegen een broer aanspande, zou onterven.

Vader Fred, Stalin en Mussolini

De broers hebben hun wortels in Nederland. Hun grootvader was een drukker in Den Haag. Hij trok weg uit zijn land en begon een krant in Texas, en kreeg ook enige voet aan de grond in de spoorwegindustrie.

Hij werd welvarend genoeg om zijn zoon, Fred Koch, naar het befaamde MIT in Boston te sturen.

Fred, geboren in 1900, ontwikkelde volgens de familiegeschiedenis, die hij zelf schreef, een goedkoper procedé om benzine uit ruwe petroleum te halen. De concurrentie zag het anders. Die had het over minuscule wijzigingen aan hun procedé, wijzigingen die te klein waren om er een patent voor aan te vragen. Het kwam erop neer dat Fred Koch in de ogen van de concurrentie gewoon een procedé van anderen had gestolen. De grotere spelers uit de olie-industrie begonnen een proces tegen hem, dat hij won – onder meer en vooral omdat de tegenpartij was betrapt bij het omkopen van de jury.

Grootvader Koch was conservatief uit Nederland vertrokken en zijn zoon was nog conservatiever geworden. Maar omdat hij na zijn proces niet de populairste man in olieland was, trok hij naar de Sovjetunie, waar vadertje Stalin moeite had om de petroleum geraffineerd te krijgen. Koch hielp Stalin 15 raffinaderijen op te zetten, maar werd, in de officiële familiegeschiedenis, kotsmisselijk van de armoede bij de bevolking en vooral van de liquidaties die ook medewerkers van de raffinaderijen troffen. Hij verliet het land als een rabiaat anticommunist. Hij moet ooit gezegd hebben dat hij hoopte dat de nazi’s de raffinaderijen die hij had helpen uitbouwen, zouden vernietigen. Hij schreef over zijn bewondering voor Mussolini en hoe die met communisten omging.

Hij had zijn bedrijf, met focus op oliewinning, raffinage en pijplijn, gevestigd in Wichita, Kansas.

Daar was hij na de Tweede Wereldoorlog stichtend lid van een lokale afdeling van de John Birch Society, een fel rechtse groep die onder meer tegen de burgerrechtenbeweging argumenteerde. Fred vond dat men moest uitkijken met gekleurde medemensen omdat ze zo vaak door communisten waren geïnfiltreerd.

Dallas! Dynasty!

Zijn vier zonen, geboren tussen 1933 en 1940, werden opgevoed volgens de gestrenge regels van de vader. En zoals hun vader, werden ze naar het MIT gestuurd om voor ingenieur te studeren.

De oudste zoon was vooral in theater geïnteresseerd, wat niet goed viel in kleinsteeds Wichita, en nog minder goed viel bij vader Fred. De volgende broer, Charles, had wel een hoofd voor zaken. Hij sloot na het overlijden van Fred, in 1967, een alliantie met David, een van de tweelingbroers. De andere broers probeerden via de rechtbank en via aandeelhouders zelf de controle te krijgen. Ook nadat Charles en David hun broers voor 1,1 miljard dollar hadden uitgekocht, bleven er rechtszaken lopen die vonken sloegen. ‘Het deed (de tv-series) Dallas en Dynasty lijken op het kinderuurtje’, aldus Bill, de tweelingsbroer van David. Men heeft de rechtsprocedures ook wel eens met een soap vergeleken. Er werd in vuilnis gesnuffeld, er werd gevochten (de tweelingen hadden in hun jeugd van pa bokshandschoenen cadeau gekregen om hun talloze geschillen te beslechten). Tot ma het niet meer kon aanzien.

Intussen hadden Charles en David, die naar men zegt nog nooit op een politiek meningsverschil zijn betrapt, een nieuwe filosofie omarmd, die het fiscaal en economisch conservatisme van hun vader combineerde met een sociaal libertaire agenda. Was hun vader voor de oorlog in Vietnam, dan waren zij tegen. Ze probeerden zonder veel succes een libertaire partij van de grond te krijgen.

Saulus-bekering

Meer succes hadden ze in zaken. Met Charles als noeste werker in Wichita en David als discreet uithangbord in New York, werd de zaak diverser en eindeloos winstgevend. Van 650 werknemers onder hun vader groeide de onderneming, Koch Industries, naar 100.000 werknemers, met een omzet van 115 miljard dollar.

Koch Industries houdt zich onder meer bezig met petroleum, meststoffen, vlees, handel in grondstoffen. Het bedrijf controleert een gigantische, olierijke lap grond van vele honderdduizenden hectaren in Noord-Canada, in afwachting dat de Keystone XL pijplijn tussen Canada en Texas er komt.

De broers staan op een gedeelde zesde plaats in de Forbes-lijst van rijkste mensen ter wereld, met een privéfortuin van elk 40 miljard dollar. Bill, die onder meer zeilraces sponsort en die zijn eigen oliebedrijf begonnen is, staat op rang 329 in die lijst. De oudste, theaterminnende broer, Frederick, die huizen renoveert, heeft slechts ‘enkele honderden miljoenen’ dollar op zijn conto.

Het idee van een eigen partij hebben Charles en David Koch in de vroege jaren 80 opgegeven, maar sindsdien zijn ze in toenemende mate spelers op het politieke en het culturele veld.

In de familiegeschiedenis, die niet langer door vader Fred kan worden geschreven, duikt geregeld een soort Saulus-verhaal op. In 1991 maakte David Koch een vliegtuigongeval mee. Het lijntoestel waarmee hij reisde, botste op de luchthaven van Los Angeles met een kleiner toeestel. Er waren 35 doden. Hij was ‘de enige overlevende in eerste klasse’. Terwijl hij in het ziekenhuis van zijn verwondingen herstelde, ontdekten de artsen dat hij prostaatkanker had. Hij vond zichzelf een dubbele bofkont: niet alleen had hij de vliegramp overleefd, door die ramp had men tijdig een kanker opgespoord die hem anders het leven had gekost. Hij beschouwde dit als een ’teken van God’ dat hij wat van zijn leven moest maken, dat hij het goede moest ondersteunen.

Sindsdien heeft hij massaal geïnvesteerd in ziekenhuizen, kankeronderzoek, maar ook in kunst.

Zijn tegenstanders vinden dat hij (en in mindere mate zijn oudere broer) via hun mecenaat respect kopen, dat ze via hun industrie nooit zouden krijgen.

Lekkende pijplijnen

Volgens de krant USA Today legde Charles Koch vorig weekend, op de bijeenkomst waar hij ook de 889 miljoen dollar beloofde, een soort beginselverklaring af. Het doel van hun politieke actie is ‘de mars naar het collectivisme te vertragen’ (dat had vader Fred kunnen zeggen) en tegenover dat collectivisme ‘vrijheid en welzijn’ te plaatsen. ‘Wij willen een maatschappij die vrede, hoffelijkheid en welzijn maximaliseert’. Concreet zullen hij en gelijkgestemde financiers werken voor de vrijheid (bevrijding) van de markt, voor de ontmanteling van de algemene ziekteverzekering die Obama introduceerde en zullen ze ernaar streven ‘alle barrières weg te nemen voor olie-exploratie en -productie.’

Bij die barrières denken ze in de eerste plaats aan milieuwetgeving.

De Koch-broers vinden al jaren een te duchten tegenstander in Greenpeace. Niet alleen zijn de broers niet overtuigd van global warming, ze zien ook geen reden tot verregaande milieuwetgeving.

De gevolgen werden pijnlijk duidelijk tijdens een fait-divers waarover onder meer het blad Rolling Stone berichtte.

Eind augustus 1996 rook de 17-jarige Danielle Smalley gas in of om de ouderlijke woonwagen nabij Lively, Texas. De geur was zo doordringend dat ze er misselijk van werd. Er was geen telefoon aan de mobilhome, en dus nam ze, samen met haar vriend, de Chevrolet van haar ouders om de autoriteiten te verwittigen. Na enkele tientallen meters viel de auto stil. Bij het heropstarten van de oldtimer ontstond een vuurbal. Haar vader, die de knal hoorde, kwam snel ter plekke, maar er was niets wat hij kon doen. ‘Je ziet twee kinderen voor je, dood, verbrand, dat vergeet je nooit’, verklaarde hij later tegenover journalisten.

Door het gebied liep een pijplijn van Koch Industries, die butaan transporteerde, de vloeistof die onder meer in aanstekers wordt gebruikt. De lijn lekte, en de gelekte, wasemende vloeistof, kwam door de vonk van de starter tot ontploffing.

Uit het onderzoek bleek dat de pijplijn door ‘ernstige verroesting’ en ‘mechanische schade’ geteisterd werd. Bij een eerdere inspectie waren in de buurt van de mobilhome 538 dubieuze roestzones geteld. Het bedrijf had er 80 van laten herstellen, en had dan in januari 1996 een hogedruktest uitgevoerd. Een maand later bleek dat de antiroestmaatregelen niet werkten, maar men had niet meer opgetreden. In april van datzelfde jaar had Charles Koch er bij zijn topmanagers op aangedrongen dat de kosten met 10 procent naar beneden moesten om de inkomsten met 550 miljoen dollar per jaar te kunnen verhogen. En de herstellingswerken aan de pijplijn waren wegbezuinigd.

Een van die managers, Kenoth Whitstine, verklaarde op het proces rond het overlijden van de twee tieners dat de Kochs ‘winst hoger achten dan veiligheid’.

Whitstine zei dat hij de onveiligheid van de pijplijn en het risico op een dodelijk ongeval besproken had met een andere, hoger geplaatste manager. Die had hem gezegd dat het hoe dan ook goedkoper was in geval van ongeval een schadeloosstelling te betalen dan om de pijplijn naar behoren te onderhouden of te herstellen. Hoeveel ongevallen er ook zouden zijn, netto was het uitbetalen van slachtoffers altijd de minst dure optie.

En het was die optie die ook in dit geval gevolgd werd. Een jury kende vader Smalley 296 miljoen dollar toe, een recordbedrag op dat moment. Naderhand kwam er een schikking die geheim bleef. Pa Smalley ijvert via een stichting voor de veiligheid van pijplijnen.

Dit was geen alleenstaand geval. Elders in Texas waren er massaal lekken in pijpleidingen. En de milieuproblemen beperkten zich niet tot de pijplijnen.

Lekkende vaten

Aan een raffinaderij in Minnesota werden in de jaren 1990 2,2 miljoen liter kerosine geloosd in een moeras dat paalt aan de Mississippirivier. In die rivier werden ook ammoniak bevattende afvalstoffen gedumpt. De boetes waren niet navenant: 8 miljoen dollar, 6 voor de ene overtreding en 2 voor de andere.

In 2000 werd Koch aan een raffinaderij in Corpus Christi, Texas, veroordeeld voor luchtpollutie. Het bedrijf had 15 keer de legale norm van benzeenuitstoot gehaald, en had in totaal 91 ton benzeen uitgestoten, daar waar uit hun documentatie bleek dat het slechts om 0,61 ton zou gegaan zijn. Er dreigde een monsterboete voor vervalste informatie en voor uitstoot van gif, die uiteindelijk gereduceerd werd tot 20 miljoen dollar.

Enzoverder. De Koch-broers zeggen dat ze uit de geschiedenis hun lessen trekken, en nu hun best doen om zich aan de normen te houden.

Maar hun platform, dat ze met handenvol geld ondersteunen, blijft er een van deregulatie, het afschaffen van milieuwetgeving.

Natuurlijke selectie

Wat hopen ze te kopen met hun 889 miljoen dollar? Die ze overigens niet helemaal zelf betalen, ze verzamelen geld van gelijkgestemde rijken, van wie de namen niet bekendgemaakt worden.

Dat bleek tijdens het voorbije weekend, tijdens een ‘winterbijeenkomst’ in Californië waarop de broers conservatieve sprekers uitnodigden om over de economie te praten.

Op zaterdag waren in Iowa een groot aantal Republikeinse potentiële presidentskandidaten samengekomen, onder meer Sarah Palin.

Een dag later nodigden de Kochs drie kandidaten uit naar hun bijeenkomst in Californië: de Republikeinse senatoren Ted Cruz, Rand Paul en Marco Rubio.

De broers lieten naderhand weten dat Marco Rubio, een nog jonge senator uit Florida, met Cubaanse roots, voorlopig hun voorkeur wegdraagt, op dit ogenblik de koploper is van de drie. Dus dat is een van manieren waarop ze met hun geld invloed uitoefenen. Ze kunnen uit de kandidaten degene kiezen die hen het best bevalt – of degene die het vat lijkt te zijn dat ze het best kunnen vullen, met hun programmapunten die in think tanks uitgewerkt worden. (Presidentskandidaat George W. Bush had indertijd van de Kochs behalve geld een lijst met af te schaffen regels doorgespeeld gekregen – een groot deel van die regels is na zijn verkiezing afgeschaft.)

En als ze een kandidaat van hun voorkeur vinden, kunnen ze de tegenstand met advertenties wegspoelen, en de eigen aanhang met telefoontjes en bussen mobiliseren.

Of het werkt is een andere zaak. In 2012 waren de broers niet dol op Mitt Romney, de Republikeinse kandidaat, en toch won die de nominatie. Toen spendeerden ze 400 miljoen dollar, en toch werd Obama herverkozen.

Nu steken ze de partijen naar de kroon, en zullen ze ongeveer evenveel spenderen als elk van de twee grote partijen wat, denken politicologen, de balans verandert. Op Twitter, in kranten en op websites zoals The Huffington Post kon je een zinnetje in vele variaties terugvinden. ‘This is’, luidde het commentaar, ’the best democracy money can buy’.

In The Washington Post klaagde Paul Waldman erover dat het nieuws over de 889 miljoen ‘geen geheime ontmoetingen met anonieme bronnen’ had vereist, zoals ten tijde van Watergate. De broers hadden het bericht zelf wereldkundig gemaakt. Wat ze doen is legaal, ondanks uitgebreide wetgeving over politieke financiering.