Wie wordt rijk van de oorlog in Oekraïne?

De verliezen in de Russisch-Oekraïense oorlog zijn groot aan beide kanten, niet alleen op menselijk vlak. Maar welke landen en bedrijven zijn de economische winnaars van deze oorlog?

‘Oorlog kent geen winnaars, elke militaire triomf blijkt uiteindelijk een nederlaag van alle betrokkenen te zijn’, aldus Carl von Clausewitz (1780-1831), die met Vom Kriege een van ’s werelds meest invloedrijke politiek-militair-strategische boekwerken schreef. Dat zal waar zijn op militair en menselijk vlak. Maar toch zijn er ongetwijfeld winnaars in de oorlog in Oekraïne, zegt Hans Bevers, hoofdeconoom van Degroof-Petercam.

Ook Filip Abraham, professor internationale economie aan de KU Leuven, ziet het zo. ‘Ten eerste: de landen die energie kunnen uitvoeren en de energiebedrijven. Daar is maar één uitzondering op: Rusland en de Russische energiebedrijven zoals Gazprom, die het veel moeilijker hebben om hun olie en gas aan het buitenland te verkopen tegen een serieuze prijs. Maar alle anderen kunnen meer verkopen tegen hogere prijzen en doen gouden zaken.’

Dat blijkt uit de winstcijfers die de energiebedrijven nu voorleggen. Alleen al tussen juli en september waren die gigantisch: 8,2 miljard dollar winst voor BP. 19,7 miljard dollar voor Exxon Mobil. 9,5 miljard dollar voor Shell. 12,6 miljard voor Chevron. 9,9 miljard voor Total. En – zit u goed? – 42 miljard dollar nettowinst voor Saudi Aramco. In drie maanden tijd. Volgens het Internationaal Energieagentschap stevenen de grootste vijf oliebedrijven ter wereld dit jaar samen af op een astronomische winst van 4000 miljard dollar. Dat is ongezien. Grondstoffenhandelaars als Trafigura, dat een afdeling heeft die handelt in olie, boeken ook megawinsten: 7 miljard dollar vorig boekjaar. Vooral dankzij Oekraïne.

Bittere winsten

Het Noorse Equinor, sinds het wegvallen van Gazprom de grootste gasleverancier van Europa, verdient miljarden aan de oorlog. Tussen juli en september bedroeg de nettowinst van Equinor 6,7 miljard dollar. Voor het hele jaar wordt zelfs gerekend op 150 miljard euro winst. En net zoals Golfstaten als Qatar op dit moment geld scheppen, stroomt het geld ook in Noorwegen binnen, want de Noorse overheid bezit 67 procent in het beursgenoteerd Equinor.

In een interview met zakenkrant De Tijd zei Irene Rummelhoff, directeur bij Equino: ‘Het is het slechtst mogelijke gevoel dat je kunt hebben bij het binnenhalen van zo veel geld. We zijn ons ervan bewust dat dat gebeurt op de kap van een verschrikkelijke situatie in Oekraïne, en we weten echt wel dat veel bedrijven en gezinnen aan het afzien zijn op het Europese continent door de hoge prijzen. We staan niet voor onszelf te applaudisseren bij zo veel winst.’

Hans Bevers wijst erop dat ook een aantal Afrikaanse landen hun voordeel kunnen doen bij de huidige situatie. Algerije, Nigeria en Libië, bijvoorbeeld, die lid zijn van de OPEC, de vereniging van olie-exporterende landen. Senegal, Namibië, Mozambique en Oeganda dienen zich dan weer aan als nieuwe gas- en olieproducenten. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) schat dat Europa tegen 2030 zo’n 30 miljard kubieke meter aardgas extra uit Afrika importeert, één vijfde van wat voor de oorlog in Oekraïne uit Rusland kwam.

Ook landen als India, China en Turkije profiteren van de oorlog in Oekraïne, merkt Abraham nog op: ‘Zij kopen vandaag olie en gas van Rusland tegen een lagere prijs dan wat er op de wereldmarkt voor wordt geboden.’

Revolutionaire Garde

Een tweede categorie die geld verdient aan de oorlog in Oekraïne is iedereen die actief is op het vlak van defensie. ‘Natuurlijk legt dit de westerse en vooral Amerikaanse defensie-industrie geen windeieren’, zegt Abraham. ‘Vaak hoor je dat defensiemateriaal geschonken wordt aan Oekraïne, maar dan zijn het natuurlijk de regeringen van die landen die de factuur betalen.’

De defensie-industrie doet het niet alleen bijzonder goed dankzij leveringen aan Oekraïne trouwens, maar ook omdat alle westerse landen nu hun defensiebudgetten fors hebben opgetrokken. Zo besliste Duitsland dit jaar om 100 miljard extra in zijn leger te investeren. Amerikaanse bedrijven als Raytheon en Lockheed Martin of het Britse BAE Systems, maar ook het Israëlische Elbit Systems zullen er wel bij varen.

‘Ook de landen die aan Rusland wapens leveren pikken hun graantje mee’, merkt Abraham op. Hij kijkt dan bijvoorbeeld naar Iran, dat drones aan Vladimir Poetin leverde. Die worden gebouwd door Shahed Aviaton Industries, een bedrijf dat verbonden is aan de luchtmacht van de Revolutionaire Garde.

Een derde categorie? ‘Dat zijn zij die in staat zijn om de plaats van westerse bedrijven op de Russische markt in te nemen, nadat die zich vanwege de sancties hadden teruggetrokken’, zegt Abraham. ‘Heel wat Chinese bedrijven zijn in Rusland de markt aan het innemen.’

Crisis voor iedereen

Maar, zo benadrukken Abraham en Bevers, tegenover al die winsten staan ook verliezen, zelfs voor de winnaars. ‘Als gevolg van de energiecrisis vertraagt de economische groei in heel wat landen. Ook voor een winnaar als Noorwegen is dat slecht nieuws, want hun economie ondergaat ook de gevolgen van de economische crisis. En die crisis treft Europa harder dan de VS. Ook de Aziatische landen, zoals India en China, zullen daaronder lijden. Een deel van de winst die ze behalen dankzij de goedkopere import van Russisch gas en olie gaat verloren door de de lagere economische groei.’

Beiden zijn het erover eens: Rusland maar zeker ook Europa zijn de grote economische verliezers van de oorlog in Oekraïne. ‘We moeten dure energie invoeren, meer geld uitgeven aan defensie en krijgen te maken met een recessie’, zegt Abraham. De Verenigde Staten zijn de grootste winnaars: ‘Zij kunnen schaliegas uitvoeren tegen hoge prijzen, hun defensie-industrie draait op volle toeren en de economische crisis zal er milder zijn dan in Europa.’

Daarbij komt dat president Joe Biden net nu de Inflation Reduction Act lanceerde, waarbij 369 miljard dollar overheidssteun wordt uitgetrokken voor bedrijven die in de VS willen investeren in groene economie. Abraham en Bevers zijn het ook hierover eens: ‘Biden probeert zo investeringen naar de VS te halen. Europa kan dat moeilijker doen omdat de lidstaten zwaarder lijden onder de energiecrisis en een trage economische groei kennen. En als bedrijven verkiezen om in de VS te investeren in plaats van in Europa heeft dat grote gevolgen op lange termijn: de werkgelegenheid en de welvaartcreatie verhuizen naar de VS. Dan betaalt Europa de volgende jaren nog een extra prijs.’