‘Wie verdeeldheid zaait, oogst de donkerste kant van de mensheid’

‘Overal duiken figuren en partijen op die op basis van een misplaatst stoer en sterk leiderschap bevolkingsgroepen demoniseren en als zondebok gebruiken’, schrijft Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen, bij het verschijnen van Amnesty’s jaarrapport. ‘Tijd om samen een vuist te maken.’

Als we een label op 2016 moeten plakken, dan ‘oprukkende verdeeldheid.’ In veel landen zien we hoe polariserende discoursen een wig drijven tussen mensen. Overal duiken figuren en partijen op die op basis van een misplaatst stoer en sterk leiderschap bevolkingsgroepen demoniseren en als zondebok gebruiken. Door middel van giftige retoriek buiten ze het ongenoegen over politieke en economische ongelijkheid uit om de rechten van bepaalde groepen uit te hollen. En dan gaat het heus niet alleen om Trump. Denk ook aan Duterte in de Filippijnen, Orban in Hongarije, Erdogan in Turkije,… De lijst is lang. En het blijft niet bij retoriek. Duterte verklaarde een hele, vooral arme, bevolkingsgroep van (vermeende) druggebruikers vogelvrij, wat al tot 6.000 doden leidde. In Hongarije worden vluchtelingen opgesloten als waren ze een bedreiging voor de nationale veiligheid. En de eerste uitvoeringsbesluiten van de verkozen president Trump laten weinig aan de verbeelding over.

Verdeeldheid in België

België ontsnapt vooralsnog aan de ergste uitwassen. Omdat er misschien nog niet meteen verkiezingen in zicht zijn is het polariserende discours minder geconcentreerd dan in pakweg Frankrijk, Nederland of Duitsland. Toch sluipt ook hier de verdeeldheid op basis van religie, afkomst of maatschappijvisie steeds explicieter in de retoriek. Eén voorbeeld is dat vluchtelingen en migranten al te vaak vereenzelvigd worden met bedreigingen voor onze veiligheid. De overtuiging nestelt zich dat we rechten moeten inperken voor onze veiligheid en welvaart, terwijl het net gelijke rechten voor eenieder zijn die onze veiligheid en welvaart garanderen.

Straffeloze oorlogsmisdaden

Oprukkende verdeeldheid speelt niet alleen op nationaal niveau. Ook internationaal lijkt de wereld verdeelder dan ooit. Dat leidt tot immobilisme, straffeloosheid en vooral tot onnoemelijk veel leed voor burgers in conflictgebieden. Schendingen van mensenrechten gebeuren openlijk en brutaal omdat de verantwoordelijken er vanuit gaan dat er geen gevolgen zijn en de wereld de ogen sluit. In Jemen werden bijvoorbeeld keer op keer ziekenhuizen en burgerdoelwitten gebombardeerd door de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië.Er kwam geen internationale reactie. Integendeel, wapenleveringen aan de Saudi’s gingen onverminderd voort, ook vanuit ons land. Ook Syrië is een pijnlijk voorbeeld van de internationale verdeeldheid. Vele staten zijn er betrokken, maar dan als (tegen elkaar) strijdende partijen en niet vanuit een perspectief op vrede en bescherming van de burgerbevolking. Keer op keer wordt elke stap vooruit geblokkeerd door veto’s in de VN-Veiligheidsraad.

Donkerste kant van mensheid

Het jaarrapport van Amnesty International leert dat de toegenomen verdeeldheid gepaard gaat met de donkerste kanten van de mensheid. De president van Soedan kan ongestraft burgers bestoken met chemische wapens. Een giftige, polariserende Brexit-campagne werd gevolgd door een toename aan haatmisdrijven met 14%. En oplopende tegenstellingen wakkerde in Honduras het vuur aan dat leidde tot de moord op mensenrechtenactiviste Berta Cáceres.

Mensenrechten zijn het bindend element om verdeeldheid te counteren. Vorig jaar spoorde Amnesty in zijn jaarrapport overheden rechtstreeks aan om hun engagement voor mensenrechten opnieuw ernstig te nemen. 2016 heeft getoond dat dat niet volstaat. Vandaag roepen we burgers wereldwijd op om zich te verzetten tegen de angst en de haat, en een samenleving op basis van gelijkheid voor ogen te houden. Het komt erop aan dat burgers zoals u en ik in onze eigen omgeving tegengas geven en de handen in elkaar slaan om ieders rechten af te dwingen. De geschiedenis leert dat het gewone mensen zijn die het tij kunnen doen keren. Dat was zo voor de burgerrechtenbeweging, voor de antiapartheidsbeweging en voor de vrouwenrechtenbeweging. Nu staan gelijkheid en menselijke waardigheid als fundamenten van ons samenlevingsmodel op het spel. De geschiedenis leert ons immers ook dat het uithollen van de rechten van bepaalde groepen uiteindelijk leidt tot het ondergraven van ieders rechten.

Solidariteit

De voorbije weken slaagden vele tienduizenden Polen erin om nieuwe wetgeving die schadelijk was voor vrouwenrechten tegen te houden. In Gambia zorgde een brede volksbeweging mee voor een vredevolle regimewissel. In Barcelona kwamen vorige week nog 150.000 mensen op straat om te eisen dat Spanje méér doet voor vluchtelingen. Als elk van ons in solidariteit een vuist maakt voor mensenrechten, zal ons jaarrapport voor 2017 tonen dat wie eenheid zaait, vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid oogst.