De coronacrisis ging gepaard met een eindeloze stoet aan open brieven. Geen daarvan is zo internationaal wijdverspreid als de Great Barrington Declaration, een antilockdownpleidooi dat binnenkort een jaar oud is. Wat motiveert de aanhangers?
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
We naderen de eerste verjaardag van de Great Barrington Declaration, een verklaring die zich kant tegen lockdowns en pleit voor groepsimmuniteit door het coronavirus te laten circuleren onder de gezonde bevolking. Het gezicht van de verklaring waren drie onderzoekers aan universiteiten met klinkende namen: Oxford-epidemiologe Sunetra Gupta, Stanford-professor geneeskunde Jay Bhattacharya en Harvard-professor geneeskunde Martin Kulldorf. De namen van die universiteiten maken indruk en worden sindsdien gretig als autoriteitsargument aangehaald. ‘Onze keffende Vlaamse virologen komen wetenschappelijk nog niet tot aan hun enkels’, schreef PAL NWS-columnist Alain Grootaers recent nog over het trio ‘met wereldfaam’. Wat motiveert de auteurs van de Great Barrington Declaration?
Groepsimmuniteit
Op het eerste gezicht is het een aanlokkelijk voorstel: laat de jonge en gezonde bevolking helemaal vrij, zonder coronamaatregelen, en bescherm enkel ouderen en kwetsbaren. De belangrijkste motivatie achter dat plan is dat lockdowns negatieve bijwerkingen hebben: nevenschade, zoals uitstel van andere zorg, gemiste kankerdiagnoses en hartproblemen et cetera. Die vinden de auteurs disproportioneel.
Maar het pleidooi berust ook op een reeks vooronderstellingen, vooral dan over de dodelijkheid van het virus en over immuniteit. Twee van de auteurs hadden voordien al papers gepubliceerd waarin grote overschattingen stonden van het gedeelte van de bevolking dat over antistoffen tegen het coronavirus zou beschikken. De Great Barrington Declaration is ook zeer summier – één pagina – en geeft geen details over wie de kwetsbaren precies zijn en hoe die ‘gerichte bescherming’ precies dient te gebeuren. De reactie vanuit de wetenschappelijke wereld was dan ook grotendeels afwijzend. De Wereldgezondheidsorganisatie noemde het voorstel ‘wetenschappelijk en ethisch problematisch’. Toch ondertekenden duizenden gezondheidsprofessionals het document.
Hoofdkwartier
Waar komt de naam Great Barrington Declaration vandaan? Die is niet toevallig: Great Barrington is een plaatsje in de Amerikaanse staat Massachusetts waar de verklaring op 4 oktober 2020 werd ondertekend. Waarom precies daar? In Great Barrington is het hoofdkwartier gevestigd van het American Institute for Economic Research (AIER), een libertaire denktank die ijvert voor vrijemarktkapitalisme en die zowel investeert in als gesponsord wordt door grote Amerikaanse industriële bedrijven. Het AIER staat al langer bekend om zijn rapporten die de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering in twijfel trekken. De denktank bracht in oktober 2020 Gupta, Kulldorf en Bhattacharya samen, nadat de drie wetenschappers in de media pleidooien tegen lockdowns hadden gehouden.
De betrokkenheid van het AIER is niet de enige associatie die vragen oproept. OpenDemocracy, een actiegroep die onderzoek doet naar ‘dark money’ in de Britse politiek, onthulde in april 2021 dat Oxford University voor het onderzoek van Gupta naar covid-19 een donatie van 88.332 pond ontving van de Georg and Emily von Opel Foundation. Von Opel is een miljardair en donor van de Conservatieve Partij in het Verenigd Koninkrijk.
Factor-V
Sporadisch zijn de ideeën achter de Great Barrington Declaration doorgesijpeld naar politieke niveaus. In de Amerikaanse staat Florida nodigde gouverneur Ron DeSantis het trio Gupta-Kulldorf-Bhattacharyra bijvoorbeeld al tweemaal uit voor een rondetafel over het coronabeleid in zijn staat. DeSantis profileert zich als beleidsmaker door zijn hevige oppositie tegen verplichte maskerdracht en verplichte vaccinatie in Florida. Momenteel bevindt de staat zich in de greep van een coronagolf die dodelijker is dan de voorgaande.
In Great Barrington is het hoofdkwartier gevestigd van een libertaire denktank die gesponsord wordt door grote industriële bedrijven.
Ook in ons land kregen de ideeën achter de Great Barrington Declaration weerklank. Aanhangers kun je op Facebook herkennen aan een groene band rond hun profielfoto met de woorden ‘Great Barrington Declaration / Omgekeerde Lockdown / Focused Protection’. Onder andere de controversiële gezondheidswetenschapper Sam Brokken, die in september 2020 een eigen open brief publiceerde met een pleidooi voor een omgekeerde lockdown, heeft nog steeds die boodschap op zijn Facebookprofielfoto staan. Ook recentere initiatieven zoals Factor-V – critici van het Belgische corona- en vaccinatiebeleid, onder wie ook professor gezondheidseconomie Lieven Annemans – vertonen echo’s van de Great Barrington Declaration. Factor-V lanceerde deze maand een eigen open brief om onder andere te pleiten tegen massavaccinatie en tegen schoolsluitingen en maskerdracht bij kinderen.
Dr. Johnny Bananas
Open brieven en petities zijn een beproefde manier om de aandacht van beleidsniveaus te vatten. Wetenschappers die zich ergens zorgen over maken en zich publiekelijk willen uitspreken, maken daar al langer gebruik van. Maar ze zijn ook een tool die in het verleden door politieke pressiegroepen misbruikt is om twijfel te zaaien over wetenschappelijke consensusposities. Er bestaan bijvoorbeeld petities van wetenschappers die zich kanten tegen de evolutietheorie, of tegen het bestaan van de klimaatopwarming. Er circuleert al jaren een lijst van ‘3000 architecten en ingenieurs’ die beweren dat na de aanslagen op 9/11 de WTC-torens instortten als gevolg van een ‘gecontroleerde ontploffing’.
Met een lijst van duizenden ondertekenaars kun je de indruk wekken dat er sprake is van een wetenschappelijke controverse, terwijl het in werkelijkheid slechts gaat om de ideeën van een kleine minderheid. Bovendien leiden dergelijke petities geregeld tot hilarische voorvallen: zo werd de Great Barrington Declaration medeondertekend door tientallen valse namen als ‘dr. Johnny Bananas’ en ‘dr. Johnny Fartpants’.
Professoren Gavin Yamey en David Gorski publiceerden vorige week een vlammend opiniestuk in het British Medical Journal waarin ze de Great Barrington Declaration vergelijken met eerdere pogingen van de fossielebrandstoffenindustrie en de tabaksindustrie om via denktanks en petities twijfel te zaaien over de wetenschappelijke grondslag van beleid dat die industrieën economische schade zou berokkenen. Yamey en Gorski noemen de Great Barrington Declaration ronduit ‘een goed gefinancierde, geavanceerde wetenschapsontkennende campagne gestoeld op ideologische en bedrijfsbelangen’.
Die vergelijking gaat niet helemaal op: het wetenschappelijke debat over de bestrijding van covid-19 is jonger dan dat over de schadelijkheid van tabak of de oorzaken van de klimaatverandering. Het klopt dat de ideeën achter de Great Barrington Declaration met zekerheid een kleine minderheid vertegenwoordigen. Toch zullen ze pas definitief verworpen – of aanvaard – kunnen worden wanneer er ook meer duidelijkheid komt over langdurige immuniteit, over doeltreffendheid versus schadelijkheid van lockdowns, of over de oorzaken van de terugval in mentale gezondheid sinds het begin van de pandemie. En die debatten zijn nog lang niet beslecht.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
