Wie is Stacey Abrams, de schrijfster die Georgia won voor de Democraten?

Dat Joe Biden de staat Georgia achter zich kreeg, heeft hij aan Stacey Abrams te danken. Dat de Democraten begin januari twee Senaatszetels mochten bijschrijven en zo controle hernemen, evengoed. Portret van een romanschrijfster met presidentiële ambities.

Aan metrostation Lenox in Atlanta zetten op een zonovergoten maar kille zaterdagochtend twee vrijwilligers een standje op. Ze proberen schaarse reizigers warm te maken voor de Senaatsverkiezingen. Ze helpen hen bij de registratie, zodat ze in januari hun stem kunnen uitbrengen. De papieren liggen klaar. Ze drukken de wat rusteloze reizigers op het hart hoe belangrijk het is een stem uit te brengen, ook al gaat het niet om de president: het lot van het land ligt in de handen van de kiezers van Georgia.

Verkiezen zij op 5 januari twee Democratische senatoren, dan krijgt Joe Biden een nipte meerderheid in de Senaat. Zo niet, dan kunnen de Republikeinen veel initiatieven van de nieuwe president blokkeren. Een tweede ronde was nodig omdat in november niemand in de Senaatsraces de helft van de stemmen behaalde.

‘Jullie staan hier namens Stacey Abrams?’ vraagt een passant. De twee bevestigen. De jongste van de twee citeert haar zelfs: ‘Een stem uitbrengen is geen magie, het is medicijn.’ Dat wil zeggen, gaat hij verder, dat verkiezingen een maatschappij in staat stellen beter te worden. ‘Maar niets is gegarandeerd.’ De passant knikt sceptisch, maar de vrijwilligers zijn onverpoosd enthousiast.

In tijden van cynisme en teleurstelling gebeurt het niet zo vaak dat je volwassenen hoort dwepen met een politicus. Deze vrijwilligers dwepen met Stacey Abrams. De jongste zegt: ‘Dankzij Abrams ben ik nu geen joint aan het roken. Dankzij haar ben ik over dingen gaan nadenken.’

Jim Galloway staat op enkele weken van zijn pensioen na 41 jaar politieke verslaggeving voor de Atlanta Journal-Constitution. Hij is niet veel minder enthousiast. Tijdens zijn carrière heeft hij nogal wat prominente figuren ontmoet, zegt hij, Jimmy Carter natuurlijk, de president die uit Georgia kwam, Andrew Young, de legendarische burgemeester van Atlanta, Nelson Mandela toen die op rondreis was in de VS, schrijver Elie Wiesel. ‘Ik plaats Stacey Abrams in die categorie. Ze heeft gevoel voor humor, ze heeft charisma, ze spreekt goed, ze kan organiseren en onderhandelen als geen ander. Ze weet hoe ze het geld dat ze inzamelt efficiënt inzet.’

‘Ze is nog relatief jong voor een politicus – 47 – maar ze heeft zelf al gezegd dat ze het presidentschap ambieert. Ik acht het best mogelijk dat ze president wordt. De toekomst ligt open voor haar.’ Andra Gillespie, die politieke wetenschappen doceert aan Emory University in Atlanta, noemt haar ‘een rockster’, die niet alleen schittert in het moment, maar tegelijk het werk van lange adem verzet.

Zwart in een witte omgeving

Stacey Abrams werd in 1973 geboren, met ouders die arm waren maar opgeleid en die later in hun carrière allebei predikant werden. Ze woonden in Mississippi en stuwden hun zes kinderen richting onderwijs. Stacey was niet de enige telg die uitblonk. Een van haar zussen heeft het tot federaal rechter geschopt. Maar de balans is gemengd. Een van haar broers belandde langdurig in de gevangenis wegens drugsfeiten.

Stacey was als kind al een duizendpoot. Ze wilde alles proberen, was in alles geïnteresseerd – wetenschap, literatuur, godsdienst, recht, politiek. Ze las de encyclopedie van a tot z nadat haar moeder het moe was geworden om altijd maar dingen uit te leggen. Ze studeerde in de beste scholen, niet zonder de plankenkoorts die ze als het arme meisje uit Mississippi voelde in rijkere milieus, vaak als enige zwarte in een witte omgeving. Ze betaalde haar studies met beurzen en leningen, werkte tussendoor, en bekroonde die inspanningen met een rechtendiploma van het prestigieuze Yale. Ze ging als belastingspecialiste aan de slag voor een firma in Atlanta.

Ze schreef een boek over belastingen. Uit passie, maar ook om haar schulden af te lossen, was ze romans beginnen te schrijven, die ze onder nom de plume Selena Montgomery publiceerde. De romans zitten op het raakvlak tussen romance en misdaad. Ze wilde tonen dat zwarte vrouwen ‘even avontuurlijk en aantrekkelijk’ zijn als witte vrouwen. Haar eigen liefdesleven, geeft ze in interviews grif toe, is een stuk minder spannend: ze is niet goed in relaties en is al een hele tijd single.

Ze gooide zich, naast haar ander werk, in de politiek. Politiek was altijd een interesseveld geweest. Nog voor zij zelf kon stemmen, zo schrijft Stacey Abrams in haar semi-autobiografie Minority Leader, probeerde ze al anderen warm te maken om aan verkiezingen deel te maken. In de VS betekent dat: je registeren om te kunnen stemmen.

Ze maakte pijlsnel carrière in de Democratische Partij van Georgia. In 2005 werd ze actief, in 2010 was ze al fractieleider in het staatsparlement. Dat ging zo snel omdat de partij op apegapen lag. Decennialang hadden de Democraten alle niveaus van het politieke landschap in de staat beheerst. Maar sinds Ronald Reagan ging het de andere kant uit. In 1992 had de staat voor het laatst op een Democratische presidentskandidaat gestemd. In 2003 werd de gouverneur Republikeins. In 2006 waren alle belangrijke politieke posten in handen van Republikeinen. De Democraten waren zo uitgeteld dat presidentskandidaat Barack Obama in 2008 besliste geen geld in Georgia te investeren – dat was toch op voorhand verloren.

Stacey Abrams werd in 2010 fractieleider van een gedecimeerde partij. Ze moest machteloos toezien hoe de Republikeinen de kiesdistricten hertekenden, zodat het nog moeilijker werd voor Democraten om zetels binnen te halen. Toen begon ze weerwerk te bieden. Meer mensen doen stemmen, kiezers mobiliseren – dat werd haar grote politieke doel. In haar autobiografische boeken – ze gaf er dit jaar nog een uit, Our Time Is Now – sneert ze naar de mensen die al hun energie inzetten op het terugwinnen van verloren kiezers: Democratische kiezers die om welke reden ook – burgerrechten, traditionele normen en waarden – overgestapt zijn naar de Republikeinen. Voor haar is dat iets wat krachten vreet en weinig oplevert.

Nee, zij wil de onontgonnen kiezers aanboren: de minderheden, jongeren, alleenstaande moeders. Samen vormen die drie groepen een meerderheid, en in Georgia groeien ze. Ze slaagde erin honderdduizenden bewoners zover te krijgen zich te laten registreren.

Overwinningsverlies

De zaken werden op de spits gedreven in 2018 toen Abrams kandidaat-gouverneur werd. Ze was de eerste zwarte vrouw in het land die genomineerd werd voor het gouverneurschap. Dankzij het werk van Abrams en haar medestanders daagden recordaantallen kiezers op. Het waren er 1,5 miljoen meer dan tijdens de gouverneursverkiezingen van 2014 (4 miljoen tegen 2,5 miljoen).

Maar ze wist dat het moeilijk zou worden. Haar tegenkandidaat Brian Kemp was op het moment van de verkiezingen staatsminister van Binnenlandse Zaken. In die hoedanigheid was hij verantwoordelijk voor het organiseren van de verkiezingen. Stacey Abrams zei hierover: ‘Hij schrapte 1,4 miljoen kiezers van de kieslijsten op een totaal van 6 miljoen en hij sloot 214 kiesbureaus, waardoor 50 tot 60.000 kiezers hun stem niet konden uitbrengen. Georgia had de langste rijen wachtenden in het land en de hoogste graad van afwijzing van poststemmen’. Die afwijzing gebeurde onder meer op basis van koppeltekens, accenten of weglatingstekens in namen. Als de aanvraag iets afweek van de officiële naam werd de stem geweigerd. En koppeltekens, accenten en weglatingstekens komen meer voor bij minderheden – die veel vaker Democratisch stemmen.

Kemp won met 54.723 stemmen verschil, ofte 1,4 procent voorsprong. ‘Het systeem werkte zoals het gemanipuleerd werd’, schrijft Abrams in Our Time Is Now. Ze vocht de uitslag niet aan, ze gaf toe dat de uitslag aan de wettelijke voorwaarden voldeed, maar ze wilde niet gezegd hebben dat Kemp gewonnen had. Het was een klap, gaf ze toe.

Voor columnist en politiek journalist Jim Galloway was het in zekere zin ook het begin van haar huidige heldenstatus: een overwinningsverlies. ‘In september vorig jaar kreeg ze bakken kritiek van partijgenoten over zich heen omdat ze geen kandidaat werd voor de Senaat. Maar zo is het altijd gegaan: als er een opleving is van minderheidsstemmen komt er een weerbots, en probeert het establishment te verhinderen dat minderheden massaal stemmen. Dus moet er een organisatie zijn die in staat is, ook financieel, die weerbots te counteren. Die organisatie heeft zij op poten gezet.’ Abrams en haar medewerkers organiseerden processen om de stemverrichtingen eenvoudiger en billijker te maken, en ze begeleidden kiezers zodat domme fouten bij de registratie (koppeltekens!) vermeden werden. Covid hielp ook: de staat veralgemeende de mogelijkheid om via post of vroeg te stemmen – het werd makkelijker om te stemmen.

Voor de presidentsverkiezingen daagden een miljoen kiezers meer op dan in 2016. 5 miljoen kiezers beslisten en Joe Biden werd verkozen met een voorsprong van net geen 13.000 stemmen. Biden was ook zonder Georgia president geworden, maar zonder Abrams, zonder haar revanchegevoelens na de nederlaag in 2018, zou hij Georgia niet binnengehaald hebben.

Dat is al heel wat: het organisatorisch vermogen om honderdduizenden die nooit hun stem uitbrachten tot stemmen te bewegen. Maar de aantrekkingskracht van Abrams gaat verder dan dat. In tegenstelling tot Barack Obama, met wie ze vaker vergeleken wordt, is ze geen toonbeeld van elegantie en Hollywoodachtige schoonheid. ‘Omdat ik nooit minder zal hebben dan ronde welvingen, en mijn haar natuurlijk draag, kan ik – dat weet ik – beschouwd worden als slordig en onverzorgd’, schrijft ze in Minority Leader.

Ze kampte lang, en recent nog, met schulden, gedeeltelijk studieschulden, gedeeltelijk schulden door achterstallige belastingen. Dat haar broer verslaafd was en in de gevangenis belandde, is al te vertrouwd in zwarte buurten. Haar boeken puilen uit van zelfhulpachtige tips voor succes naast geruststellende relativeringen over mogelijke mislukking. Ze houdt van soaps. Ze haalt levenslessen uit Star Trek The Next Generation. Ze lijkt benaderbaar, en mede door haar toegegeven tekortkomingen dicht bij haar kiespubliek te staan.

Revanche

De meeste ingewijden verwachten dat Abrams in 2022 een nieuwe poging onderneemt om het gouverneurschap binnen te halen. Lakeyta Monique Bonnette-Bailey, die aan Georgia State University doceert over het raakvlak tussen politiek en hiphop, ziet dat gouverneurschap als een springplank naar een nationale rol: bijvoorbeeld het presidentschap. ‘Dat is een mooie verhaallijn, winst na verlies. Obama verloor ook zijn eerste verkiezing.’

Waar staat ze politiek? Ze ketst vragen af over haar verhouding tot de linkerzijde van haar partij, en de meer radicale standpunten (‘defund the police’). Aan The New York Times verklaarde ze onlangs dat ‘het niet nuttig is iedereen in dezelfde vorm te dwingen. Je voert campagne voor de plaats waar je woont. Sommigen zitten verder op het spectrum van vooruitgang. De verantwoordelijkheid in elke campagne is te bepalen waar je bent, en hoever je kunt gaan.’

‘We moeten de taal ontwikkelen’, zei ze ook, ‘voor we de dialoog kunnen hebben en aan de slogans kunnen toekomen.’ In haar boeken vind je lange passages over het belang van billijke verkiezingen. Ze wil, schrijft ze, de regels veranderen terwijl het spel gespeeld wordt. ‘We worden een beter land als we de zwaksten onder ons verdedigen en hen in staat stellen hun eigen toekomst te kiezen.’

‘Mijn Amerika ziet mijn broer en mijn zus als de belofte van wat ons land kan en moet worden – een plaats van buitengewoon succes dat grenzen overschrijdt en een plaats van verlossing die het cynisme van onze politiek tart.’ Het is allemaal nogal vaag, zij het bijwijlen goed geformuleerd. Bonnette-Bailey: ‘Ze is voorzichtig, wellicht omdat ze ambitieus is en al te straffe standpunten die ambities in de weg kunnen staan. Maar ik denk toch dat ze links van Biden staat.’

Jim Galloway: ‘Ze is veel gematigder dan vele mensen denken. Ze is voor een uitbreiding van de medische verzekering, maar dat is intussen gemeengoed bij Democraten. Als fractieleider had ze goede relaties met de Republikeinen. Ze was goed in onderhandelen en compromissen sluiten.’

Andra Gillespie: ‘Tijdens haar kandidatuur voor het gouverneurschap kreeg ze kritiek uit linkse hoek omdat ze naar hun aanvoelen niet progressief genoeg was. Mensen denken soms: ze is zwart dus ze is progressief. Ik beweer niet dat ze conservatief is, maar ik zou toch eerder zeggen: gematigd. Haar kernpunten zijn volgens mij inclusiviteit en pragmatisme.’

Sommige tegenstanders en vooral medestanders waren ontgoocheld toen ze in het voorjaar van 2020 niet reageerde nadat een oud-medewerkster van Joe Biden klachten over seksueel wangedrag had geuit over de toenmalige presidentskandidaat. Abrams, een uitgesproken feministe en verdedigster van vrouwen en minderheden, had op dat moment de ambitie uitgesproken om Bidens vicepresident te worden. Ze ontweek of negeerde alle vragen over de beschuldigingen.

Op een punt is Abrams concreter. Ze heeft uitvoerig over identiteitspolitiek geschreven, onder meer in een essay voor het tijdschrift Foreign Affairs. Ze beschouwt identiteit als een noodzakelijk kwaad. ‘De gemarginaliseerden hebben de identiteitspolitiek niet gecreëerd: hun identiteit is opgelegd door de dominante groepen, en politiek is de meest efficiënte verzetsmethode.(…) Om inclusiviteit te vinden, moeten we als eerste stap de barrières voor toetreding identificeren.’

Jim Galloway: ‘Stacey Abrams belichaamt de evolutie van de VS in de loop van mijn leven. Het land maakt een beweging, hoe moeizaam en slingerend ook, in de richting van een echte multiculturele democratie. Door de verkiezingen billijker te maken, maakt ze het land billijker.’