Meer wapens, meer escalatie en minder rechten voor Palestijnen. Een portret van Itamar Ben-Gvir, de radicale Israëlische minister die de Israëlische democratie wil vernietigen.
Na de grootschalige Iraanse raketaanval van zaterdagnacht leken beide kanten tevreden. Benjamin Netanyahu, de Israëlische premier die hevig onder druk staat, kon zich de ware beschermheer tonen van Israëls bevolking – in de hoop dat die de Hamas-aanval van 7 oktober snel vergeet. Iran kon tonen dat het Israël durft aan te vallen. De meer dan 300 drones en raketten waren ruim op voorhand aangekondigd en zo afgevuurd dat ze redelijk probleemloos neergehaald konden worden. Zowel Iran als Israël heeft geen zin in een regionale oorlog.
De uitzondering was eens te meer Itamar Ben-Gvir. Zowel Netanyahu als oppositieleider Benny Gantz wil de aanval aangrijpen om een alliantie tegen Iran te bouwen, maar de Israëlische minister van Nationale Veiligheid vindt dat Israël zich niet langer mag inhouden. ‘Om echt afschrikking te creëren in het Midden-Oosten, moet Israël door het lint gaan,’ aldus Ben-Gvir.
Het is moeilijk om in Ben-Gvirs ongecontroleerde uitingen een ideologische lijn – zelfs maar een vorm van logica – te vinden. Hij is kritisch over de onderhandelingen om de gegijzelden van de Hamas-aanval terug te krijgen. Hij vindt dat de Gazastrook permanent bezet moet worden door het Israëlische leger. En ook in de omgang met Iran gelooft hij in de allerbrutaalste vorm van afschrikking. ‘Eigenlijk wil hij dat Israël onvoorspelbaar is’, zegt Yonatan Touval, politiek analist bij de Israëlische denktank Mitvim. ‘Hij gelooft dat Israël zo disproportioneel moet reageren en zo’n ravage moet aanrichten, dat geen enkel land ooit nog iets tegen Israël zal durven te ondernemen.’
Haatdragende teddybeer
Ben-Gvir heeft een lange staat van dienst in de kolonistenbeweging. Hij werd meermaals veroordeeld voor lidmaatschap van een terreurorganisatie en aanzetten tot racisme. Otzma Yehudit (‘Joodse Macht’), de zionistische, ultranationalistische partij die hij sinds 2019 leidt, is geïnspireerd door Meir Kahane, een Amerikaanse rabbijn die in de jaren tachtig veroordeeld werd voor terrorisme. Net als Kahane gelooft Ben-Gvir niet in de democratische rechtsstaat. Kort nadat hij in 2021 in de Knesset verkozen werd, schold hij de (Arabisch-Israëlische) parlementsvoorzitter Ahmad Tibi uit voor ‘terrorist’. Partijleden van Otzma Yehudit vieren de dood van Palestijnen.
‘Ben-Gvir is een fascist,’ zegt Itamar Schachar, docent sociologie aan de Universiteit Hasselt. ‘Hij wil de doodstraf invoeren voor iedereen die terrorisme steunt. Alleen definieert hij “terrorisme steunen” zo breed dat ongeveer elke Israëlische burger die kritiek heeft op Israëls Palestina-beleid voor hem in aanmerking komt. Hij zegt net niet dat Israël het recht heeft om alle Palestijnen te vermoorden.’
Ondanks dat rauwe racisme en het schijnbaar totale gebrek aan zelfbeheersing is Ben-Gvir uitermate mediageniek. In 2019 zou hij deelnemen aan de Israëlische versie van Big Brother – door de vervroegde verkiezingen moest hij zijn plan laten schieten. Een bekend satirisch programma beeldt Ben-Gvir af als een haat spuiende teddybeer. ‘Veel Israëli’s zien hem als een groot kind,’ zegt Touval. ‘Ze vinden hem een boef, maar tegelijk is hij wel “een van ons”. Voor hen is hij op een vreemde manier knuffelbaar. Hij speelt in op de onderbuik van Israëli’s die zich bedreigd voelen.’
Vogelverschrikker
In de Israëlische politiek nemen maar weinig politici Ben-Gvir ernstig. Maar als minister van Nationale Veiligheid heeft hij wel degelijk invloed. ‘Hij ziet de politie als een politiek instrument’, zegt Schachar. ‘Hij gaat als minister naar de controlekamer om erop toe te zien dat de politie zijn wensen uitvoert. Onder zijn ministerschap treedt de politie veel hardhandiger op tegen betogers, vooral wanneer ze tegen de regering protesteren.’
Daarnaast heeft Ben-Gvir het voor Israëlische burgers gemakkelijker gemaakt om wapens te kopen. Sinds 7 oktober werden licenties voor meer dan 100.000 wapens goedgekeurd. Ondanks zijn onberekenbaarheid is hij voor Netanyahu ook cruciaal in diens strijd met het gerecht. ‘Hij is voor de premier betrouwbaarder dan zijn eigen partijgenoten bij Likoed, waar sommige politici toch nog enigszins in de rechtsstaat geloven’, aldus Schachar.
Lange tijd gebruikte Netanyahu extremisten als Ben-Gvir als politieke vogelverschrikker, naast wie hij zelf nog overkwam als een redelijke leider. Maar ook dat is ondertussen aan het veranderen. ‘Netanyahu houdt in tegenstelling tot Ben-Gvir wel nog enigszins rekening met wat Amerika denkt’, zegt Schachar. ‘Maar tegelijk gedragen hij en Ben-Gvir zich niet zo heel anders. Het verschil is de voorbije jaren wel heel klein geworden.’
