Geen land is voor zijn overleven zo afhankelijk van de VS als Israël. Toch krijgt zelfs Amerika geen vat op Israëls baldadige gedrag in de regio.
Toen Bill Clinton in 1996 de nieuwe Israëlische premier ontmoette, was hij achteraf allesbehalve onder de indruk. Furieus deed hij achteraf tegenover zijn stafleden zijn beklag over de baldadige opsteling van zijn gast. Clinton was vooral verbolgen over de arrogante manier waarop zijn bezoeker Israël en Amerika als gelijkwaardige partners voorstelde, en zich de vrijpostigheid permitteerde om Clinton in eigen huis de les te lezen. ‘Wie is hier godverdomme de supermacht?’ liet Clinton zich volgens ingewijden ontvallen.
Zou Joe Biden dezer dagen nog vaak aan Clintons eerste ontmoeting met Benjamin Netanyahu terugdenken? De voorbije maanden heeft Amerika zich uitgesloofd om Israël ter wille te zijn. Het heeft voor tientallen miljarden aan wapens en munitie geleverd. Het heeft zijn meest geavanceerde vliegdekschip naar de Middellandse Zee gestuurd. Het heeft Israël in bescherming genomen door keer op keer moties in de VN-Veiligheidsraad tegen te houden. In augustus werd een nieuw defensiepakket ter waarde van 20 miljard dollar aangekondigd, waarmee Israël onder andere F-15-gevechtsvliegtuigen en tankmunitie zal ontvangen.
Ondanks Bidens ocassionele gemopper over het ‘willekeurig bombarderen’ van de Gazastrook heeft zijn regering nauwelijks inspanningen ondernomen om de volledige vernietiging van Gaza te voorkomen. Ze maakt geen probleem van de bijna 600 Palestijnse doden die sinds het begin op de Westelijke Jordaanoever vielen of van Netanyahu’s nadrukkelijke onwil om tot een staakt-het-vuren te komen. Zelfs de moord op Aysenur Ezgi Eygi – nochtans een Amerikaans staatsburger – door het Israëlisch leger veroorzaakte amper een rimpeling in de relatie.
Informeel bondgenootschap
Al die tijd hadden de VS een duidelijke rode lijn: Israël mocht onder geen beding zelf de escalatie opzoeken met Hezbollah. Zelfs als Amerika begrip had voor de Israëlische argumentatie dat het zijn noordgrens wilde beveiligen, bleef de boodschap zowel voor als achter de schermen duidelijk: niemand heeft zin in een regionale oorlog. En toch lijkt Israël daar nu steeds nadrukkelijker op aan te sturen.
Nochtans is Israël in elk mogelijk opzicht de junior partner. Israël is militair enorm afhankelijk van de Amerikaanse steun. Amerika geeft Israël jaarlijks 3 miljard dollar aan militaire steun. Er zijn militaire samenwerkingsakkoorden tussen Amerikaanse en Israëlische bedrijven, en ook de inlichtingendiensten werken nauw samen.
De Amerikaanse steun voor Israël zit diep ingebed in de Amerikaanse politiek, een van de weinige zaken waarover Republikeinen en Democraten het nog eens zijn.
Toch is de relatie tussen Israël en de Verenigde Staten in theorie relatief vrijblijvend. Israël en Amerika hebben bijvoorbeeld geen formeel bondgenootschap zoals NAVO-landen dat hebben. Er is geen ‘artikel 5’, waarbij een aanval op Israël automatisch beantwoord moet worden door Amerika. Als ze dat zouden willen, kunnen de Verenigde Staten Israël militaire steun weigeren zonder daarbij een verdrag te schenden. Israël heeft er alle belang bij om de relaties met Amerika te onderhouden, en minstens formeel rekening te houden met de Amerikaanse belangen. Het tegendeel blijkt echter waar.
‘De Amerikaanse diplomatie is het punt van wanhoop allang voorbij’, zegt Yonatan Touval, politiek analist bij de Israëlische denktank Mitvim. ‘Voor Amerika is het enorm frustrerend dat er aan Israëlische kant geen enkele langetermijnstrategie bestaat. De regering van Netanyahu heeft geen flauw idee wat er met Gaza moet gebeuren. Na elf maanden oorlog is Hamas er nog steeds aan de macht. Benjamin Netanyahu heeft al die tijd geen enkele ernstige poging ondernomen om de door Hamas gegijzelde Israëlische burgers terug te krijgen. Voor een Israëlische burger is het ronduit bevreemdend dat de Amerikaanse regering meer bekommerd lijkt om de Israëlische belangen dan de Israëlische regering.’
Politieke oplichter
Tegelijk benadert Netanyahu, die zelf een groot deel van zijn jeugd in Pennsylvania doorbracht, Amerika op een wel heel eigen manier. Waar andere Israëlische leiders steeds goede relaties met zowel de Democratische als de Republikeinse partij nastreefden, steekt Netanyahu zijn Republikeinse voorkeur niet weg.
Bij momenten leek Netanyahu er zelfs op gebrand om de huidige Amerikaanse regering regelrecht te vernederen. Toen Amerika begin maart besliste om een VN-resolutie die opriep tot een staakt-het-vuren in Gaza niet te blokkeren, ontstak Netanyahu in woede en annuleerde hij een ontmoeting tussen Amerikaanse en Israëlische militaire experten. Helemaal gênant was de Amerikaanse poging om een drijvende haven voor de kust van Gaza in te richten om zo de Gazastrook te bevoorraden. Kennelijk slaagde de grote broer er niet in de kleine broer ertoe te bewegen om de blokkade van Gaza op te heffen.
De negatieve gevolgen voor Amerika’s positie in de wereld zijn niet min. De bijna onverschillige steun voor de slachting die Israël in Gaza aanricht, ondergraaft het Amerikaanse aanzien wereldwijd. Voor rivalen is de Amerikaanse betrokkenheid in de vernieling van Gaza een uitgelezen aanleiding om de rest van de wereld te wijzen op de hypocrisie van het Amerikaanse buitenlandbeleid. Amerika heeft er geen enkel belang bij om meegesleurd te worden in een regionale oorlog die nog vele generaties grootschalige anti-Amerikaanse sentimenten garanderen. En toch lijken de VS niet van zin om hun buitenlandbeleid fundamenteel te herzien.
Zelfs de overweging om wapenleveringen aan Israël uit te stellen of tegen te houden, lijkt voor de huidige Amerikaanse regering geen optie. ‘Uiteraard zou Amerika liever zien dat het Israëlische leger zich inhoudt’, zegt Touval. ‘Tegelijk is duidelijk dat een openlijke ruzie tussen Amerika en Israël de positie van Israël in de regio in gevaar zou brengen. Als Amerika wapenleveringen aan Israël zou tegenhouden, zou dat Iran en zijn proxy’s aanmoedigen om Israël aan te vallen. Dat wil Amerika uit alle macht vermijden.’
‘Uiteraard zou Amerika liever zien dat het Israëlische leger zich inhoudt. Maar een openlijke ruzie tussen beide staten zou de positie van Israël in de regio in gevaar brengen.’
Netanyahu heeft bovendien een onwaarschijnlijk vermogen om zijn eigen (fragiele) politieke positie als een sterkte uit te spelen. Touval geeft het voorbeeld van de weigering van Israël om noodhulp in Gaza toe te laten. Wanneer Antony Blinken (de Amerikaanse buitenlandminster, nvdr) Netanyahu daarop aanspreekt, legt Bibi aan Blinken uit dat het zijn coalitiepartners zijn die hulp tegenhouden. En de Amerikanen aanvaarden zijn uitleg, en begrijpen dat hij zijn macht niet zal opgeven. Netanyahu is een schaamteloze politieke oplichter.’
Pragmatisme
De Amerikaanse steun voor Israël is diep ingebed in de Amerikaanse politiek. Het is een van de weinige onderwerpen waarover zowel Republikeinen als Democraten het nog eens zijn. Zeker in een verkiezingsjaar – waar partijsponsoren hun invloed nog net iets nadrukkelijker kunnen laten voelen – wordt het bijna onmogelijk om al te nadrukkelijk in te gaan tegen de Israëlische lijn. ‘Als Biden wil dat Harris een kans maakt, kan hij geen al te forse stelling tegen Israël innemen,’ zegt Touval.
Naast de affectieve relatie die veel christelijke en joodse Amerikanen met Israël hebben, spelen ook minder sentimentele overwegingen. Voor Amerika is Israël – ondanks alle baldadigheden – een baken van stabiliteit in de regio, een partner met wie het altijd zal kunnen samenwerken. ‘Het Amerikaanse buitenlandbeleid is altijd enorm pragmatisch,’ zegt Touval. ‘Over tien jaar tijd zullen Amerikaanse beleidsmakers geen rekening houden met de manier waarop de Israëlische regering hen tien jaar geleden heeft behandeld. Zelfs als Netanyahu op dat moment misschien persona non grata is, zal dat Amerika niet verhinderen om pragmatisch met Israël te blijven samenwerken.’
Israëlisch-Palestijns conflict
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier