Papa Mukwege noemen zijn patiënten hem: wie is de man die in Congo overbeten de strijd aangaat tegen seksueel geweld, daarvoor zijn eigen leven riskeert en nu ook presidentskandidaat is?
Dokter Denis Mukwege is de charismatische bezieler van het Panzi-ziekenhuis in de Oost-Congolese stad Bukavu. Het ziekenhuis biedt alle soorten medische zorgen aan, maar heeft internationale faam voor zijn expertise in de behandeling van slachtoffers van seksueel geweld en vrouwen die lijden aan fistels en/of prolaps, een verzakking van organen als baarmoeder, blaas of rectum ten gevolge van seksueel misbruik of een moeilijke bevalling. Sinds 2015 krijgt het ziekenhuis daarvoor de hulp van de humanitaire ngo Dokters van de Wereld.
Mukwege richtte het ziekenhuis op in 1999, toen Oost-Congo uiteengereten werd door gruwelijk oorlogsgeweld. Zijn eerste patiënte was een vrouw wier geslachtsorganen kapot waren verkracht. Toen er steeds meer van dergelijke slachtoffers naar het ziekenhuis kwamen, begon Panzi meer en meer van zijn middelen en aandacht te besteden aan de gevolgen van seksueel geweld.
Mukwege zei in april 2018 aan Knack, op reportage in zijn ziekenhuis, wat hij al had laten optekenen in de aangrijpende documentaire over zijn werk en leven, L’homme qui répare les femmes – La colère d’Hippocrate: ‘Het besef dat dit geweld blijft duren, viel op mij toen ik voor het eerst een kind opereerde dat geboren was uit een verkrachting. Ik had de moeder van dat kind nog geopereerd! Hier moet het stoppen, dacht ik. Ik wil geen kleinkinderen van die eerste slachtoffers opereren.’
Zoals Knack zelf kon vaststellen was dokter Mukwege jammer genoeg wél aan de derde generatie slachtoffers toe. Het jongste verkrachtingsslachtoffer op zijn operatietafel was amper zes maanden oud, zei hij in 2015 aan de Nederlandse televisie. Een paar maanden voor ons gesprek opereerde Papa Mukwege, zoals hij liefdevol wordt genoemd, een kind van anderhalf. Een infernaal perpetuum mobile, dat zijn effect op Mukwege niet mist.
Nobelprijs voor de Vrede
Nobelprijzen voor de Vrede dienen soms als aanmoediging, zoals bij Amerikaans president Barack Obama het geval was in 2009. Daarop kwam terecht veel kritiek: de man had nog niets bewezen.
Over de legitimiteit van de prijs voor Mukwege in 2018 (hij kreeg die samen met de jezidische mensenrechtenactiviste Nadia Murad) mag geen twijfel bestaan.
Peuple Congolais, dire la vérite, c’est le début du changement (‘Congolees volk, de waarheid zeggen, is het begin van de verandering’), het is slechts één van de slogans die in Panzi ophangen en waarnaar Mukwege leeft. Als hij niet opereert, is Mukwege een onvermoeibaar mensenrechtenactivist. Hij gaat wereldwijd praten over de straffeloosheid in zijn land. Dat leverde hem al de ene na de andere prestigieuze onderscheiding op – in 2014 nog de Sacharovprijs van het Europees Parlement – en in 2018 de gedeelde Nobelprijs.
De keerzijde is dat de Congolese autoriteiten hem zagen als een nestbevuiler, een vijand van het regime van president Joseph Kabila (2001-2019). In 2012 overleefde hij ternauwernood een moordaanslag. Sindsdien wonen hij en zijn vrouw – ‘alsof we gevangenen zijn’ – in het ziekenhuis, permanent bewaakt door VN-blauwhelmen. Te vrezen viel dat het regime nog harder op Mukwege zou gevlast zijn: een Nobelprijs voor de Vrede komt met een enorme megafoon.
‘Het juiste moment is nu’, zei hij bij zijn kandidaatstelling vanuit Kinshasa. ‘Mijn enige motivatie is om ons vaderland te redden, ons land weer op de been te helpen en de waardigheid van ons volk te herstellen.’ En hij uitte ook directe kritiek op de huidige president, Felix Tshisekedi: ‘Zij die aangetrokken worden door macht om de macht, zitten in de Union sacrée pour la Nation (een groot collectief aan partijen dat Tshisekedi steunt, red.).’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
