Westelijke Jordaanoever: ‘Voor Joodse kolonisten is de oorlog in Gaza een mirakel van God’

Voor de Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever kon de oorlog in Gaza niet op een beter moment komen. Ze winnen land en macht in het leger, de politie en de politiek.

Highway 60, die de Westelijke Jordaanoever van noord naar zuid doorkruist, lijkt ideaal voor een roadtrip voor huizenjagers. Overal staan borden met in het Hebreeuws boodschappen als ‘De twee laatste appartementen in Mitzpe Levona’ of de belofte dat ‘Uw gras groener kan zijn’ in een villa in Tzofim.

Het zijn hoogtijdagen voor de Israëlische kolonisten. Ze winnen land, militaire invloed en politieke macht. De oorlog in Gaza heeft hen sterker gemaakt. De regering van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is voor haar meerderheid afhankelijk van partijen die door kolonisten worden gesteund. Ze hebben een enorme invloed op de voortzetting van de oorlog in Gaza en, zo vrezen sommigen, zelfs een vetorecht op een wapenstilstand.

Eindelijk groen licht

Niet alleen hebben de gevechten in Gaza de invloed van kolonisten op het leger vergroot, ze creëerden ook een rookgordijn voor nog meer landroof op de Westelijke Jordaanoever. ‘Nu iedereen is afgeleid,’ zei een regeringslid, ‘vorig jaar door de protesten tegen de hervorming van het rechtssysteem en nu door de oorlog, hebben we ongeziene dingen kunnen doen voor de nederzettingen.’

‘Het lijkt wel een mirakel’, zei minister Orit Strock in een gesprek met de kolonisten. Zij is lid van de extreemrechtse Religieus Zionistische Partij en is in de regering-Netanyahu verantwoordelijk voor het nederzettingenbeleid. ‘Het voelt alsof je heel lang stond te wachten aan een stoplicht, en nu is het plots groen geworden.’

In juni gaf de regering toestemming voor nieuwe nederzettingen met 5295 huizen op 1200 hectare. Sinds 2022 heeft ze ook de planning ‘gelegaliseerd’ voor buitenposten die eerder niet erkend waren. Volgens Peace Now, een Israëlische ngo die een tweestatenoplossing nastreeft, was dat de grootste toe-eigening van land op de Westelijke Jordaanoever sinds de Oslo-akkoorden tussen Israël en de Palestijnen in 1993.

700.000 kolonisten

Alle Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever zijn illegaal volgens het Verdrag van Genève, dat landen verbiedt om bevolking over te brengen naar bezette gebieden, zo menen experts in internationaal recht. Het Internationaal Gerechtshof bevestigde dat standpunt nog eens in juli. Maar Israël beweert dat de status van het land wordt betwist en dat het duizenden jaren oude Joodse wortels heeft.

Vandaag bezetten ongeveer een half miljoen kolonisten delen van de Westelijke Jordaanoever. Nog eens 200.000 kolonisten wonen in wijken van Jeruzalem, die Israël formeel heeft geannexeerd, ten oosten van de grenzen van 1967. Sommige nederzettingen zijn gebouwd met de goedkeuring of aanmoediging van de toenmalige regering, andere zijn ontstaan tegen de wil in van de regeringsleiders. Over de houding van de huidige regering is er geen twijfel mogelijk. Zoals gezegd runt Strock het ministerie dat staatsfondsen doorsluist naar de nederzettingen. En Bezalel Smotrich, de leider van haar partij, woont in een nederzetting op de Westelijke Jordaanoever. Hij is niet alleen de Israëlische minister van Financiën, hij is ook verantwoordelijk voor een groot deel van het niet-militaire bestuur van de Westelijke Jordaanoever.

Niet alle kolonisten behoren tot de religieuze gemeenschap voor wie de herovering van de Westelijke Jordaanoever, het Joodse Bijbelse land, een heilige missie is. Veel Israëli’s hebben gewoon geprofiteerd van de lagere huizenprijzen in de grote nederzettingen dicht bij de grens van 1967. Maar de kolonisten in de kleinere buitenposten diep in de Westelijke Jordaanoever, die clashen met hun Palestijnse buren, zijn bijna allemaal religieus (zie kaart). Zij zien hun aanwezigheid op de Westelijke Jordaanoever als deel van hun missie om een Palestijnse staat in het Heilig Land te voorkomen.

Elf moorden

Die missie wordt steeds bloediger. Sinds 7 oktober is het geweld van kolonisten op de Westelijke Jordaan­oever sterk toegenomen. Gewapende kolonisten vielen op 26 augustus een piepklein Palestijns dorp aan net ten zuiden van Bethlehem. Israëlische soldaten volgden hen. Een Palestijnse man werd gedood. Op 15 augustus staken kolonisten huizen en auto’s in brand in het Palestijnse dorp Jit, waarbij een 22-jarige man gedood werd. Premier Netanyahu veroordeelde de kolonisten. Maar plaatselijke bronnen verklaarden dat er Israëlische soldaten bij de aanval waren en dat het enige tijd duurde voordat die ingrepen. Volgens de VN is dit de elfde moord op een Palestijn door kolonisten sinds het begin van de Gaza-­oorlog.

Er kwamen slechts een handvol arrestaties. Sinds Itamar Ben-Gvir (kolonist en leider van de partij Joodse Macht) minister van Nationale Veiligheid is, onderzoekt de Israëlische politie kolonistengeweld slechts mondjesmaat. De Shin Bet, de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst, werd gevraagd om de moord in Jit te onderzoeken. De Israëlische politie- en veiligheids­diensten lijken tegenstrijdige doelen te hebben. De politie, onder leiding van Ben-Gvir, houdt zich zoals gezegd afzijdig. Maar de Shin Bet besteedt wel aanzienlijke middelen aan het voorkomen van ‘Joodse terreur’, zoals Shin Bet-directeur Ronen Bar het verwoordde in een recente brief aan de regering. De Israëlische openbare aanklagers onderzoeken nu de aanvallen op Palestijnen, want de regering is bang voor sancties van haar westerse bondgenoten.

De operaties van het Israëlische leger (IDF) tegen Palestijnse militanten maken het moeilijker om het geweld van kolonisten op de Westelijke Jordaanoever te beteugelen. Op 27 augustus begon Israël aan zijn grootste operatie daar sinds 7 oktober, met invallen in de steden Jenin en Tulkarm.

Oude garde

Israëlische generaals van de oude, seculiere garde ­lijken zich zorgen te maken. Generaal-majoor Yehuda Fuchs stapte in juli op als hoofd van het IDF Central Command, zeg maar de militaire leider van de Westelijke Jordaanoever. In een briesende toespraak beschuldigde hij de kolonisten van ‘ultranationalistische criminele activiteiten’. ‘Onder de dekmantel van de oorlog en de zucht naar wraak terroriseren ze Palestijnse burgers die geen bedreiging vormen’, zei Fuchs. Toch blijven veel Israëlische soldaten deelnemen aan dat geweld, in IDF-uniform en met legerwapens.

Kolonisten maken een steeds groter deel uit van de IDF. Bnei David, de eerste militaire academie van­ ­Israël, werd in 1988 opgericht in de nederzetting Eli en biedt religieuze en militaire training. In het Israëlische leger zitten duizenden soldaten die aan Bnei David studeerden. Kolonisten op de Westelijke Jordaanoever vormen slechts 5 procent van de Israëlische bevolking, maar ze zijn sterk vertegenwoordigd in de gevechtseenheden van de IDF en ze maken er snel promotie. De nieuwe militaire leider van de Westelijke Jordaan­oever woonde als kind in een nederzetting en studeerde aan de academie in Eli.

Legerofficier Ron Shapsberg volgt de greep van religieuze zionisten op het leger. ‘Ze zijn goed opgeleid, ideologisch gedreven en mentaal sterk. Ze ontketenen een stille revolutie’, klinkt het. Kolonisten veranderen het karakter van het machtigste leger van het Midden-Oosten, dat ooit grotendeels seculier was. Dat merk je ook in de Gaza-oorlog. Eenheden bidden voor ze ten strijde trekken en soldaten versieren hun uniformen met patches waarop de oude Joodse tempel in Jeruzalem staat, of het woord ‘Messias’.

De verbanning

De kolonistenbeweging kende sinds 1967 enkele tegenslagen. De nederzettingen in de Sinaï werden ontmanteld toen Israël begin jaren 1980 vrede sloot met Egypte. De Oslo-akkoorden gaven de Palestijnse Autoriteit beperkte controle in Gaza en delen van de Westelijke Jordaanoever. Het ergste trauma van de kolonisten was de terugtrekking van 2005, toen Israël zich volledig terugtrok uit de Gazastrook en meer dan 8000 kolonisten het gebied uitzette. De pijn van die kolonisten duurt voort, zij hebben het nog altijd over ‘de verbanning’. Soldaten hangen nu op die voormalige buitenposten in Gaza spandoeken waarop staat ‘We zijn terug!’

Voor de meeste Israëli’s is de oorlog in Gaza een tragedie. Maar veel kolonisten zien dat anders. ‘Zij zien het seculiere zionisme slechts als een opmaat voor een veel breder proces van goddelijke verlossing’, zegt Tomer Persico, expert in modern Joods denken aan het Shalom Hartman Instituut in Jeruzalem. ‘Voor hen komt deze oorlog op een onverwacht perfect moment, nu ze op een hoogtepunt van hun politieke macht zijn. Het is een teken van God, een wonder.’

Premier Netanyahu houdt vol dat zijn regering niet van plan is om de Joodse nederzettingen in Gaza her op te bouwen. De Israëlische aanwezigheid is strikt voor veiligheidsdoeleinden. Maar ministers in zijn regering hebben al opgeroepen om de Palestijnse bevolking van Gaza te deporteren en Joodse steden te bouwen. Oud-koloniste Daniella Weiss steunt dat beleid en ze herinnert zich nog hoe het een halve eeuw geleden gebeurde op de Westelijke Jordaanoever: ‘Eerst waren er legerbases. Toen kwamen wij en wij koloniseerden het land.’

Minister ontvouwt plan om Westelijke Jordaanoever permanent onder Israëls controle te houden