‘We vergeten het verhaal achter de verdronken peuter: de nachtmerrie die Syrië geworden is’

De opvangcrisis in ons land en elders in Europa maakt pijnlijk duidelijk dat het conflict in Syrië geen ver-van-ons-bedshow is. ‘We zijn geschokt door een foto van een aangespoeld peuterlijkje, maar vergeten het grotere verhaal erachter,’ zegt arabist Chams Eddine Zaougui. ‘De ellende in Syrië wordt nog elke dag groter’.

Veel asielzoekers komen dezer dagen uit Syrië. Mensen op de vlucht voor een bloedig conflict dat nu al meer dan vier jaar aansleept. Een conflict dat ook almaar bloediger en ellendiger wordt maar paradoxaal genoeg steeds minder aandacht lijkt te krijgen.

Een luchtaanval van het Assad-regime vorige week op een markt in Douma, een voorstad van Damascus die gecontroleerd wordt door rebellen, veroorzaakte amper beroering. Meer dan 100 mensen, vooral burgers, lieten het leven.

In totaal heeft de oorlog in Syrië al aan 250.000 mensen het leven gekost en ongeveer de helft van de bevolking (circa 9,5 miljoen inwoners) op de vlucht gejaagd. Meer dan drie miljoen ontheemden verblijven over de grens in Turkije, Libanon en Jordanië.

Rechtstreeks verband

Het doet denken aan de aanslepende oorlog in Irak, na verloop van tijd keek niemand nog op van het zoveelste bloedbad in Bagdad. ‘Het lijkt wel of mensen, maar zeker ook de media, het verhaal Syrië beu zijn,’ zegt arabist Chams Eddine Zaougui. ‘Het conflict sleept nu al meer dan vier jaar aan, het nieuwe is er natuurlijk wat af.’

Het beeld van een verdronken peuter die aanspoelde op een Turks strand gaat nu de wereld rond, maar Zaougui betreurt dat het grotere verhaal achter die schokkende foto steeds vaker vergeten wordt: de nachtmerrie die Syrië geworden is.

‘Die bloedige gevechten zijn voor veel mensen een ver-van-hun-bedshow, hoewel er een rechtstreeks verband is met de huidige opvangcrisis in ons land. Daarom vind ik het bizar om vast te stellen dat we de gruwel in Syrië gewoon zijn geworden. Wat zich daar afspeelt, is de ergste humanitaire ramp van het voorbije decennium.’

Syrië bestaat niet meer

Zaougui wijst er ook op dat het Syrië dat wij kennen, niet meer bestaat. ‘Bashar al-Assad bestuurt een rompstaat, die ongeveer een vijfde is van de oorspronkelijk grootte’. Het land is uiteengevallen in verschillende delen, gecontroleerd door het Assad-regime, jihadisten, (gematigde) rebellengroepen en de Koerden.

Volgens de meest recente gegevens controleert de terreurgroepering Islamitische Staat intussen een gebied van zo’n 300.000 vierkante kilometer (ongeveer de grootte van Italië), verspreid over Syrië en Irak. In Syrië gaat het om een groot deel van de provincies Aleppo en Homs en de provincies Raqqah en Deir-es-Zor, met hun gelijknamige hoofdsteden. Raqqah is de hoofdstad van het kalifaat dat in juni 2014 door Abu Bakr al-Baghdadi werd uitgeroepen. In Irak zwaait de terreurgroepering de plak in de provincies Nineveh, met als belangrijkste stad Mosul, en Anbar, de grootste provincie van het land met onder andere Ramadi en Fallujah.

‘IS staat aan de poorten van Damascus’

De zuidelijke Syrische steden Hama, Tartus, Latakia en de hoofdstad Damascus staan voorlopig nog onder controle van de regering. Maar Latakia, tot dusver grotendeels gespaard van bloedvergieten, werd in de voorbije week opgeschrikt door bloedige aanslagen en in enkele voorsteden van Damascus waren er gevechten tussen IS-strijders en rebellen. Volgens het in Londen gevestigde Syrian Observatory for Human Rights ‘heeft IS nooit dichter bij het hart van Damascus gestaan dan nu’.

Kaart: wie controleert wat?

Detailed map of Syria and Iraq showing which forces hold what territory. http://t.co/tpH8q1z5Od pic.twitter.com/up3YGV5SGB

— Kenneth Roth (@KenRoth) 29 augustus 2015

Of IS sterker dan ooit staat in Syrië en Irak, ondanks de bombardementen van de door de Amerikanen geleide internationale coalitie, is volgens Zaougui moeilijk te zeggen. ‘IS is wellicht verzwakt, maar het heeft een bepaalde duurzaamheid: ze blijven, ondanks de tegenslagen, in het offensief gaan. De bombardementen alleen zullen hen niet klein krijgen. Misschien is de recente opmars te verklaren door de verzwakte positie van Assad, en achten zowel de rebellen als IS de tijd rijp voor een offensief op Damascus.’

In het debat over de vluchtelingencrisis gaan steeds meer stemmen op voor een verregaander militair ingrijpen in Syrië – nu ook in ons land met CD&V-voorzitter Wouter Beke. Zolang Assad Damascus in handen heeft, zullen de wereldleiders volgens Zaougui echter hun handen van het conflict houden.

‘Assad is gevaarlijker dan IS’

Wat als een paal boven water staat, is dat er veel meer druk op Assad nodig is. ‘In het begin van de Arabische Lente in Syrië zag je onder andere de Verenigde Staten en enkele Golfstaten een harde houding aannemen tegen Assad. Maar dat is met de opkomst van IS veranderd, de prioriteiten zijn verschoven,’ zegt Zaougui, die aan een boek over Arabische dicaturen werkt.

Hij vindt dat vreemd, omdat Assad volgens hem een van de belangrijkste verantwoordelijken is voor de opkomst van IS. ‘Hij heeft meer doden op zijn geweten, maar die vinden niet zo vlot hun weg naar het internet als de filmpjes van de onthoofdingen door IS.’

Het was een bewuste strategie van Assad om de IS te laten groeien, zegt Zaougui. ‘Dat is ook de reden waarom hij IS-gebieden niet bombardeerde. Zo kon hij tegenover de internationale gemeenschap argumenteren dat hij het moest opnemen tegen terroristische vijanden. Assad dacht dat hij dat jihadisme binnen de perken kon houden, maar hij heeft dat onderschat. Hoe verwerpelijk IS ook is, de kern van het probleem is Assad. Leiders als hem zijn gevaarlijker dan jihadisten.’