‘We gaan mensen hun spaarcenten niet afpakken’ (Tim Joye)

Tim Joye, Europees-lijsttrekker van PVDA+, deed tijdens de eurocrisis een vrijwillige stage in een ziekenhuis in Lissabon maar wil de gelijknamige EU-grondwet desondanks naar de prullenbak. De huidige EU is volgens hem nog ’te veel van toppolitici en grote bedrijven.’

Met uw 24 jaar bent u deze verkiezingen de jongste lijsttrekker van heel Vlaanderen.Waarom heeft u zo’n interesse in Europa?

Tim Joye: ‘Als student geneeskunde zag ik in medische tijdschriften steeds meer epidemiologisch onderzoek verschijnen over de verslechterde gezondheid van de Europeanen en de directe link met de besparingspolitiek van de EU. Daarnaast was ik vooral geraakt door Hoe durven ze, het boek van Peter Mertens (PVDA+). Hierdoor ben ik een vrijwillige stage gaan doen in een ziekenhuis in Lissabon. Ik wist wel dat ik op zo’n plaats best wat ellende zou tegenkomen, maar toch… De middenklasse is verarmd, jongeren wonen nog bij hun ouders, mensen stellen aankopen uit, ze gaan niet meer op reis, en zo voort. Links of rechts doet er niet toe, iedereen is er enorm kwaad op de Trojka en de Europese Commissie. Daarom wil ik deze verkiezingen gebruiken om aandacht te vragen voor de manier waarop de EU op allerlei manieren voor sociale afbraak zorgt.’

Wat zou u dan willen gaan doen mocht u verkozen geraken?

Joye: ‘Wat mij kwaad maakt is dat onze jonge generatie een zogenaamde verloren generatie is en dat we maar moeten slikken dat onze toekomst slechter zal zijn. Ik leg me daar niet bij neer. Dat is geen onheil waar je niet onderuit komt, dat is een kwestie van politieke keuzes. Naast gezondheidszorg, zijn jongerenwerkloosheid en klimaatopwarming daarom de twee thema’s die er voor mij toe doen. Dat zijn nu de grootste problemen voor de toekomst van de Europese jeugd. Niet toevallig bestaat Peter Mertens’ socialisme 2.0. uit respect voor arbeidskrachten en de natuur.’

Denkt u kiezers te kunnen overtuigen dat uw jonge leeftijd geen hinderpaal is om een bekwame europarlementariër te zijn?

Joye: ‘Wanneer ik op verkiezingsdebatten kom, vallen de reacties bij de toeschouwers daarop heel goed mee, ook bij diegenen met weinig affiniteit voor onze partij. De meesten waarderen het juist om eens een stem te horen die de drama’s in Zuid-Europa meemaakte.Ik was ook al veel met de EU bezig en heb er ook nog op gestudeerd. Zo’n leeftijd is ook een meerwaarde in plaats van een probleem. Mensen die in de EU zijn ontgoocheld zijn niet altijd tegen Europa. Kijk naar de bewegingen van de Indignados of Occupy Wall Street. Zij hebben een zeer duidelijke visie, alleen worden ze niet gehoord. Dat komt omdat de band tussen de EU-instellingen en de gewone mensen gewoon is doorgeknipt. Daarom is het niet slecht om jonge mensen met een Europese visie die actief zijn in sociale bewegingen te verkiezen.’

Indien u niet tegen Europa bent, vindt u dan ook dat de EU iets goed heeft gedaan?

Joye: ‘We mogen niet vergeten wat de bankenspeculatie Europa allemaal aandeed, maar nu wordt een nieuwe crisis op geen enkele manier vermeden. De bankenunie is onvoldoende, speculatie wordt niet aan banden gelegd en er is geen splitsing tussen spaar- en zakenbanken. In de marge daarvan zijn er wel twee positieve zaken. Ten eerste de financiële transactietaks (FTT) waar sommige lidstaten nu in stappen. Het is spijtig dat dit zonder Engeland is, maar het ontmoedigt wel speculeren en het haalt de rijkdom waar het zit. Hetzelfde voor de maatregelen tegen het bankgeheim van bepaalde lidstaten. Dat komt al dichter bij ons streven naar een miljonairstaks, wat nog belangrijker is dan de FTT om de ongelijkheid in Europa aan te pakken.’

Waarom is die ongelijkheid voor u zo’n probleem?

Joye: ‘De Franse econoom Thomas Pikkety toonde recentelijk aan dat die sinds midden jaren ’70 enorm is gestegen. Door zijn data erkent zowel rechts als links dit nu. Bovendien blijkt uit zijn onderzoek dat er geen enkel bewijs is dat ongelijkheid zou bijdragen tot meer groei. De redenering dat we die 1% dus moeten laten doen omdat de groei anders remt, gaat dus zeker niet op. Ongelijkheid is ook een sociale tijdbom. Richard Wilkinson, een Britse econoom, bracht met zijn boek The Spirit Level sterke statistische negatieve verbanden naar voren naargelang de ongelijkheid in een land. Eerst begon hij met levensverwachting en kindersterfte, maar toen zag hij ook dat er een verband was met criminaliteit, tienerzwangerschappen, depressies, et cetera. Bij een welvarend land is meer absolute groei dus niet meer zo van tel voor de sociale ontwikkeling van de bevolking. Wel hoe die welvaart dan over de bevolking verdeeld is.’

De grote communistische droom vroeger was absolute gelijkheid. Denkt u dat dit beter is om groei te creëren?

Joye: ‘Natuurlijk niet, totale gelijkheid is een utopie en daar pleiten we ook niet voor. Maar wij zijn wel de enigste partij die die stijgende ongelijkheid aanklaagt. Leuzes zoals ‘iedereen moet bijdragen’ en ‘we hebben boven onze stand geleefd’ vinden we erg wraakroepend als die 1% steeds rijker wordt.’

Wat is het inhoudelijke verschil tussen uw partij en SP.A en Groen?

Joye: ‘Wij willen bijvoorbeeld een miljonairstaks om het vermogen van de allerrijksten te belasten. Deze gebruiken we om te investeren in jobs in de openbare sector, zoals in onderwijs en de gezondheidszorg. Nu zijn daar handen tekort, maar er is geen geld voor nieuw personeel. Tegelijkertijd doe je daarmee iets aan de sociale ongelijkheid en de maatschappelijke noden, en weet je zeker dat de jobs er zijn. SP.A en Groen willen enkel een taks op de winst van verkocht vermogen en enkel om een belastingverlaging door te voeren. Daarbij blijven ze voor jobcreatie nog altijd afhankelijk van de goodwill van privé-investeerders.’

Een veelgehoorde kritiek op dit voorstel is dat de belastingen in een land met een grote fiscale druk zoals België dan nog eens verhoogd wordt.

Joye: ‘Mensen mogen daarbij gerust zijn. De zuurverdiende spaarcenten gaan we niet afpakken. Het gaat om die groep van de 2% rijksten die meer dan 1 miljoen euro bezitten. Die zullen 1% belasting op hun vermogen betalen. Diegene die dat meer dan twee miljoen bezitten, betalen 2%. Zij zullen er dus niet armer van worden en de gewone mensen gaan het niet voelen. Volgens ons zal dat 8 miljard euro opleveren en daarmee kunnen we jobs creëren en pensioenen blijven betalen.’

En wat met het argument dat deze rijken hun kapitaal dan ergens anders naar sluizen?

Joye: ‘Dat is een kwestie van politieke keuzes maken. Ik ga niet zeggen dat niemand weg zal gaan, maar nu zitten we wel in Europa met een negatieve sociale spiraal met de ene loonlastenverlaging na de andere. België moeten dan zogezegd volgen, maar als wij meer sociale fiscaliteit willen invoeren, komt men met dat argument. We worden continu bang gemaakt en de lidstaten worden door de grote bedrijven tegen elkaar uitgespeeld. In Frankrijk bestaat er al zo’n miljonairstaks en vele rapporten zeggen dat die kapitaalvlucht echt wel meevalt. We moeten mee op die kar springen.We moeten die sociale spiraal naar boven creëren en ons niet laten uitspelen.’

Zoals Marianne Thyssen (CD&V) en Kathleen Van Brempt (SP.A) eerder aangaven is fiscaliteit nog een bevoegdheid van de lidstaten en het Europees parlement kan hier enkel in adviseren. Misschien is dat voor u minder erg want u wilt het Verdrag van Lissabon, de grondwet van de huidige EU, compleet naar de prullenbak verwijzen. Dat is ook een ander verschil met SP.A en Groen, maar is dat niet erg radicaal?

Joye: ‘Wij willen het dak niet aanpassen, wel de fundamenten. Met het denken in markttermen starrte de EU op de verkeerde grondbasis. Zij kwam er om onze economische positie, en dan in de eerste plaats die van de multinationals, te verstevigen in de wereld. Europese samenwerking zou moeten vertrekken vanuit een sociale duurzame samenwerking met iedereen. SP.A en Groen verdedigen de EU, en denken dat ze met een aantal hervormingen alles gaan oplossen. Terwijl Lissabon een heel liberaal verdrag is dat ten dienste staat van de grote bedrijven. Punt uit.’

Maar er staat toch nergens in dat de EU de belangen van grote bedrijven moet dienen?

Joye: ‘Het Verdrag start met de vier vrijheden. De vrijheden van goederen, diensten, kapitaal en personen. In een normale grondwet zijn de mensenrechten het eerste artikel.’

Klopt niet. In België gaan de eerste zeven over de staatsstructuur. Lissabon begint met de vermelding dat de EU kan rekenen op de bevoegdheden die de lidstaten haar willen uitlenen, dat ze steeds dichter bij de burger moet komen te staan en dat ze verder moet integreren. In artikel 2 staan typische westerse waarden met o.a. respect voor die mensenrechten. Op het einde is er zelfs nog een extra clausule met fundamentele rechten.

Joye: ‘Maar die vier vrijheden zijn wel heilig. Kijk naar sociale dumping. Het Europees Hof van Justitie heeft al verschillende keren een vakbond of lidstaat veroordeeld toen deze dat wou verhinderen, omdat dit tegen het vrij verkeer van diensten was. Natuurlijk proberen ze de economische en sociale belangen met elkaar te verzoenen, maar wanneer het er op aankomt, kiest de EU voor het eerste. Neem ook de opwarming van de aarde. Als het VN-panel zegt dat we 55% moeten halen tegen 2050 doet de EU daar 15% af om de concurrentiepositie van de bedrijven niet te schaden. Ook zijn er de privatiseringen van de overheidsbedrijven. Dat is allemaal neoliberaal.’

Hoe ziet uw ideale Europa er dan uit?

Joye: ‘Een Europa van iedereen, niet alleen van toppolitici en grote bedrijven. Een duurzaam Europa dat vertrekt vanuit sociale bewegingen zoals vakbonden, activisten en ngo’s die mensen sensibiliseren en die opkomen voor hun rechten. We moeten hen meer macht geven. We willen ook een sterke sociale gezondheidszorg en publieke dienstenverlening. Vrij verkeer is goed, maar niet het hoogste doel. Bevoegdheden mogen alleen naar Europa gaan zo lang mensen er sociaal wel bij varen. Ik vind dat niet radicaal,want iedereen vaart er wel bij, ook de economie. Bovendien is het centrale uitgangspunt van ons Europa de mensenrechten. Iedereen in het Westen neemt de Universele Verklaring van de Mens over, maar niemand noemt dat radicaal.’

Maar juridisch wordt er wel pragmatisch met die rechten omgesprongen.

Joye: ‘Die worden niet gerespecteerd! In die Verklaring staat dat iedereen recht heeft op gezondheid ongeacht hun afkomst, ras, inkomen en zo voort. Maar in Griekenland heeft meer dan de helft geen toegang tot de gezondheidszorg. Mensen zonder papieren in Spanje evenzeer. Terwijl de hele wereld ons gezondheidssysteem bewondert wordt het daar nu geliberaliseerd, net zoals in Portugal en zelfs in Engeland. In België begint dit nu ook met een forensisch psychiatrisch ziekenhuis in Gent. Daarom hebben een aantal sociale bewegingen de UNESCO gevraagd om ons sociaal model als werelderfgoed te herkennen. Dat model beschermen zou centraal moeten staan in een nieuwe Europese grondwet.’

Jullie willen ook een verbod op hefboomfondsen, speculatiefondsen, kortetermijnspeculatie, shortselling én afgeleide derivaten. Bovendien moet de strenge begrotingscontrole van de Commissie weg. Denk u niet dat dit de lidstaten grote economische schade zal berokkenen?

Joye: ‘Dat is een kwestie van democratie. Of een land goede of slechte beslissingen maakt heeft niets te maken met wat ratingbureaus vinden, maar wat de burgers zeggen. Er zijn genoeg keuzes die we daarin kunnen maken, bijvoorbeeld Euro-obligaties. Kijk, momenteel is er een grote Europese woede die we willen omzetten in een constructief, positief project. De Votewatch-peilingen zeggen dat de fractie waarin we willen stappen, Verenigd Europees links, de derde fractie in het parlement wordt. Nog voor de liberalen en de groenen. Bij ons zit het niet in onze cultuur om onze woede te uiten, maar ik ben er vast van overtuigd dat velen hier ook kwaad zijn. Dat is een gevolg van onmacht bij de crisis, maar vooral door de onwil van de partijen om sociaal te zijn. En nee, de crisis is zeker niet over, zoals de rechtse partijen nu beweren. Des te meer omdat grote besparingen de schulden extra deden stijgen en de sociale drama’s verhoogden. En dat terwijl topeconomen zoals Paul Krugman, Joseph Stiglitz, Paul De Grauwe ons waarschuwden het vooral niet te doen. Zelfs het IMF geeft het nu toe. Ze moeten nu dus niet doen alsof ze het niet weten.’ (LG)