Wat zal president Trump doen? ‘Zolang ze foto’s nemen, spit ik aarde om’

Tot verbazing of consternatie van de meeste Amerikanen wordt Donald Trump president. Hoe zal hij regeren? Welke plannen wil hij realiseren en welke voorstellen laat hij vallen als een baksteen?

In een stad als San Francisco heeft 85 procent van de kiezers voor Hillary Clinton gekozen, en niet eens 10 procent voor Donald Trump – 9,78 procent om precies te zijn. De ontreddering is te voelen. Er hangt een somberte over de stad, er zijn dagelijks betogingen in Market Street. Latino’s, holebi’s, vrouwen, zwarten voelen zich ongewenst, teruggefloten, bedreigd, aangetast, en zien de nieuwe president als een nachtmerrie die minstens 4 jaar zal duren. Ze vertellen anekdotes, vaak uit de tweede hand, vermengd met dingen die ze op tv gezien hebben: over (witte) scholieren die latino klasgenoten jennen met een gescandeerd “Bouw die muur”, kinderen die kinderen vertellen dat hun ouders binnenkort het land uitgezet zullen worden, kinderen die latino leraars zeggen dat ze niet naar hen moeten luisteren. Ze hebben misschien geen eigen ervaringen van recente vergrijpen, maar hun zorgelijkheid, quasi paniek zelfs, is reëel.

Er zijn ook beelden op tv getoond over een Trumpaanhanger in Chicago, die in mekaar geschopt werd.

Zijn dit uitschuivers na een uit de hand gelopen verkiezingscampagne? Zal het uiteindelijk meevallen, of wordt het zo erg als de manifestanten vrezen? Het eerlijke antwoord is: niemand weet het.

Als we Amerikaanse persverslagen mogen geloven, weten zelfs de naaste medewerkers van Trump niet wat hij echt wil doen. Misschien weet hij het zelf niet, want ondanks de bravoure over de zege waren er ook binnen de campagne grote twijfels over de mogelijkheid van een overwinning en was Trump, zeggen anonieme insiders, stomverbaasd dat hij uiteindelijk won. “Ik mik heel hoog”, schreef hij in zijn bestseller The Art of The Deal (of liet hij optekenen), “en dan blijf ik maar doordouwen en doordouwen en doordouwen tot ik krijg wat ik wil”. “Het draait niet altijd goed uit, maar vaak wel”.

Beduusde Trump

Enkele maanden geleden vroegen journalisten van The Washington Post Trump of hij al veel energie had besteed aan zijn voorbereiding op het presidentschap. Trump zei dat hij zich enkel beziggehouden had met de campagne: “Bij mij draait het allemaal om de jacht. Als ik iets binnenhaal wat ik echt wilde, verlies ik soms mijn belangstelling”.

Of er dit keer, met een jachttrofee die zo prestigieus is, veel kans bestaat dat hij zijn belangstelling verliest, valt te betwijfelen.

Donderdag, tijdens zijn bezoek aan president Obama en aan het Congres, leek Trump echt wel onder de indruk van de omstandigheden, bijna uit zijn lood geslagen zelfs, beduusd als een schooljongen op de strafbank. Alsof hij zich eindelijk realiseerde wat hem overkomt.

Een dag later was hij volgens journalisten die hem interviewden alweer zijn oude, branierijke zelf. Maar toch.

Wat moet hij doen? Wat kan hij doen? Wat zal hij doen?

Er zijn, meldt New York Magazine, vier fracties bij Trumps medewerkers, die elk proberen hem in hun richting te doen opschuiven. Zijn campagnemanager Kellyanne Conway en zijn vicepresident Mike Pence zijn traditionele conservatieve Republikeinen, die een kleine overheid voorstaan. Campagneleider Steve Bannon is de man van het rechtse populisme, van alt-right, tegen het establishment maar voor een sterke overheid. Enkele medewerkers zijn neoconservatieven, zoals John Bolton, die nu genoemd wordt als kandidaat-minister van Buitenlandse Zaken (nadat Trump maandenlang brandhout gemaakt heeft van de neoconservatieven en hun oorlog in Irak). Enkele persoonlijke vrienden van Trump, zoals Rudy Giuliani, vertegenwoordigen geen ideologie en zijn rekkelijk (en tuk op een hoge post). En dan is er nog de familie, dochter Ivanka en haar echtgenoot, plus de zonen Donald Junior en Eric, die veel invloed uitoefenen. Die familie is nog een extra probleem. Tijdens de campagne had Trump beloofd dat zijn familie zich met zijn bedrijven zou bezighouden. Maar nu worden ze volop ingeschakeld in het overgangsteam, wat alle gelegenheid biedt tot belangenvermenging.

Wat Trump tijdens de campagne beloofd heeft, is niet mis:

Hoe hij bijvoorbeeld zowel de belastingen drastisch kan verlagen, voor 1.000 miljard aan infrastructuurwerken kan besteden en tegelijk de staatsschuld zal reduceren, is een mathematisch raadsel, al beweert Trump dat dit mogelijk wordt bij een spectaculaire groei van de economie.

Voor Trump zou het leven misschien gemakkelijker geweest zijn als hij in deze verkiezingen iets minder succesrijk was geweest. De verwachting was – op basis van de regel dat onenigheid stemmen kost – dat hij ten minste de Republikeinse meerderheid in de Senaat zou kwijtspelen. Maar niets daarvan: de nieuwe president regeert met een Republikeinse meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat, en zijn partij levert bovendien de meerderheid van gouverneurs.

Het nadeel daaraan voor Trump is dat hij niet meteen de weerstand heeft gebroken van de talrijke nooit-Trumpers of amper-Trumpers (zoals speaker Paul Ryan). Ja, de nooit- en amper-Trump Republikeinen gaan even door het stof, maar ze lijken vooralsnog op post te blijven. Zelfs de oppositie tegen Ryan lijkt helemaal verdwenen.

Hoe zal Trump regeren? Wat worden zijn prioriteiten? Zal hij zelfs maar een poging ondernemen om de helft van het land die tegen hem gestemd heeft gerust te stellen? Duikt de “ongepolijste” Trump nog op?

Enkele dagen voor de verkiezingen meldde The New York Times dat zijn medewerkers hem zijn smartphone afgenomen hadden, zodat hij enkel nog dicterend kon tweeten. Zo kon ten minste één medewerker die tweets bijsturen.

Trump was, ook weer volgens The New York Times, nijdig dat dit was gelekt. In de nacht van donderdag op vrijdag had hij toch weer een smartphone bemachtigd, waarmee hij zijn afkeuring voor de anti-Trump-betogers te kennen gaf. “Heel onfair”.

Just had a very open and successful presidential election. Now professional protesters, incited by the media, are protesting. Very unfair!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 11, 2016

Enkele uren later kwam er een totaal tegenovergestelde tweet. De journalisten die hem vrijdag interviewden zagen geen smartphone in zijn buurt, dus misschien dicteert hij weer.

Love the fact that the small groups of protesters last night have passion for our great country. We will all come together and be proud!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 11, 2016

Dat moet toch een van de meer bizarre aspecten zijn aan dit presidentschap: de man is zopas verkozen tot misschien de machtigste post in de wereld, maar zijn medewerkers weten niet of ze hem alleen kunnen laten met zijn smartphone.

Het gat in de markt

In zijn jonge jaren, toen Trump probeerde onder de vleugels van zijn vader uit te komen, werd hij de poulain van de hardline advocaat Roy Cohn. Cohn was in de jaren 50 de rechterhand van communistenjager senator Joseph McCarthy, en hij had de reputatie over lijken te gaan. Ambitieus was de jonge Trump al, maar van Cohn nam hij over dat je dubbeldik moet terugslaan als je voelt dat je onheus bejegend wordt.

Ambitie had hij met de familiepap ingelepeld gekregen, maar hij tilde het op een ongekend niveau.

Grootvader Friedrich Drumpf, barbier van opleiding, was op zijn 16^de uit Duitsland naar de VS gereisd.

Hij verdiende na enige jaren zijn geld door mannen te geven waarvoor ze betaalden, zijnde een bed, voedsel, alcohol en vrouwen. Volgens het verslag van Trump-biografe Gwenda Blair volgde hij de mijnconcessies, en in gebied waar nieuw naar goud gezocht werd, zorgde hij voor logies. In een van zijn hotels-annex-bordelen, waren de vrouwenkwartieren voorzien van een weegschaal, zodat goudzoekers in vers vergaarde rijkdom voor verleende diensten konden betalen.

In 1898 – hij was toen 29 – startte Friedrich bijvoorbeeld het New Arctic Restaurant and Hotel in het plaatsje Bennett, met ‘privéloges voor vrouwen’. Zijn advertenties maakten via dergelijke uitdrukkingen duidelijk aan het mannelijk cliënteel wat ze konden verwachten.

Een krantenrecensent riep Trumps restaurant (grootpa Trump paste zijn naam aan tot Frederick Trump) uit tot het beste in het plaatsje, maar hij voegde volgende waarschuwing toe: hij “zou respectabele vrouwen niet aanraden er te overnachten, want de kans is groot dat ze dingen horen die ze weerzinwekkend zouden vinden en die uitgesproken worden door verdorven vertegenwoordigers van hun eigen geslacht”.

Friedrich stierf jong en zijn zoon, Fred Trump, moest voor hij zijn school had afgemaakt broodwinner worden.

Fred opteerde voor orde en voorspelbaarheid, en maakte fortuin door, doorgaans met subsidie, woonblokken te zetten voor mensen met lage tot middeninkomens, of rijhuizen, in delen van New York als Brooklyn, Queens, Coney Island, Flatbush en Flushing. Van hem wordt gezegd dat hij – omdat hij veel joodse klanten had – zijn herkomst wijzigde. Hij vertelde dat zijn ouders uit Zweden afkomstig waren. Dat is de versie die Donald in zijn Art of the Deal overnam.

Donald, die nochtans dweepte met zijn vader, was niet zinnens om in diens voetsporen te treden en goedkope woningen neer te zetten. Hij koos resoluut voor de glorie (naast het geld). Hij koos voor buildings met zijn naam erop in het hart van de actie, in Manhattan.

Maar voor een stuk, argumenteert Blair, kopieerde hij hij zijn grootvader en vader had gedaan: hij koos locaties voor gebouwen en bood mensen aan wat ze zochten.

Donald fabriceerden ook een verwachting en een illusie – zoals toen hij het gerucht lanceerde dat Lady Di en Prins Charles een appartement bij hem zouden kopen.

Onderhandelingsstrategieën

Het is uitentreuren herhaald. Donald Trump ziet zichzelf in de eerste plaats als een onderhandelaar, als iemand die goed is in het afsluiten van deals. Dat was de essentie van zijn suksesboek ‘The Art of the Deal’, en dat bleef hij ook herhalen als politicus.

Als we hem ten minste op dat punt serieus nemen, is zijn campagne en zijn de standpunten iets beter te begrijpen. Het hele opzet is om zijn onderhandelingspositie, dat wil zeggen zijn machtspositie, te verbeteren.

En in dat opzicht is Trump misschien te vergelijken met Vladimir Poetin. Als je critici en opponenten ontdaan zijn over wat je doet en zegt, verhoogt dat je geloofwaardigheid bij je aanhang. Als kiezers de buik vol hebben van Washington en willen dat er iets verandert, komt er Trump niets beter uit dan dat media en politici, tot en met zijn eigen partijgenoten, geschandeliseerd zijn over wat hij uitkraamt. Zo lijkt het alsof hij echt iets zal veranderen – als hij zoveel mensen in het gelid krijgt om zijn daden te betreuren en te verhinderen.

Zijn vrienden hebben zijn felste politieke uitspraken vaak uitgelegd als een beginpositie in een onderhandeling. Je begint fors maar daarna probeer je een compromis te bereiken. Sommige van zijn oude vrienden zeggen ook: hij heeft geen ideologische kern, voor hem is niets onaantastbaar, niet zijn muur met Mexico, niet de uitzetting van illegalen, niet de afschaffing van Obamacare (zoals hij vrijdag zegde). Hij wil gewoon de onderhandeling winnen. Daarvoor heeft hij een element van verrassing nodig, en een machtspositie, waarbij hij de tegenpartij iets kan bieden wat zij niet alleen wilt maar denkt nodig te hebben. Idealiter haalt hij meer uit de onderhandeling dan hij aan de tegenpartij toegeeft.

Zijn presidentschap zal op meerdere fronten onderhandelingen inhouden. Trump heeft (zie hoger) heel veel dingen in het algemeen beloofd, zonder dat hij erg concrete plannen voorlegde. Hij moet nu voor zichzelf uitmaken welke beloftes prioritair zijn, en hij moet dringend mensen vinden die weten hoe een regering werkt en die dossierkennis hebben om de plannen concreet in te vullen.

De eerste signalen wijzen op conformisme; het legertje lobbyisten, nochtans tijdens de campagne uitvoerig verguisd door Trump, werd sneller dan snel ingeschakeld – daarbij ontkenners van klimaatverandering en vertegenwoordigers van de olielobby. Hij zette zijn vicepresident Mike Pence aan het hoofd van de overgangsregeling, wat deed vermoeden dat hij het Republikeins apparaat veel armslag zou geven (wat dan weer zijn medewerkers ontstemde die vinden dat hij prioritair Washington moet uitmesten).

Met zijn miljard aan infrastructuurwerken moet hij aankloppen bij speaker Paul Ryan en Senaatsvoorzitter Mitch McConnell. Die laatste liet al liet weten dat dit voor hem geen prioriteit is. De meeste Republikeinen hebben 8 jaar lang infrastructuurvoorstellen van Obama weggestemd. Belastingverminderingen ziet McConnell dan weer wel zitten.

Kan Trump de infrastructuurwerken, die hij in bijna elke toespraak vermeldde, at hij in elke toespraak vermeldde, en dat in zijn plannen voor goedbetaalde banen moet zorgen, via de Democraten door het Congres krijgen? Wil hij dat? Chuck Schumer uit New York wordt de leider van de Democraten in de Senaat. Dat is een man van deals, en hij kent Trump. Spannen zij samen om dingen voor mekaar te krijgen? Kan Trump per onderwerp van partners veranderen? Infrastructuurwerken doorvoeren met de Democraten, belastingverlagingen met de Republikeinen?

Wat voor vele mensen van levensbelang is, zoals het milieu, of zoals de aanduiding van rechters die bijvoorbeeld het nationaal recht op abortus kunnen terugschroeven, wordt bij Trump misschien een element in een strategie om een ander programmapunt te realiseren.

En voor de punten die hij niet realiseert, heeft hij een hoop truken in huis.

Toen hij problemen had met een casino in Atlantic City, en een partner wou warm maken, zette Trump een schijnvertoning op. Terwijl de potentiële geldschieter/vennoot het project kwam bezoeken, organiseerde Trump een explosie van activiteit. “Wat de bulldozers en de trucks deden was niet belangrijk, zei ik, zolang ze maar véél deden”. Hij kreeg zijn partner over de streep.

Hetzelfde met de pers: journalisten vragen en hij draait.

“Zolang ze foto’s maken, spit ik aarde om”, verklaarde hij ooit naar aanleiding van een ijspiste die hij in New York bouwde. Er moest natuurlijk niet gespit worden, en al zeker niet door Trump, maar hij melkte de publiciteit.

De kans bestaat dat we de komende vier jaar veel gebakken lucht en piepschuim geserveerd zullen krijgen.

“Je kunt mensen niet voor de gek houden, toch niet voor lang”, noteerde hij ook in The Art of the Deal, “je kunt opwinding creëren, wonderlijke promotie, je kunt allerlei pers mobiliseren… maar als je niet levert, zullen mensen dat uiteindelijk beseffen”. Je moet niet veel moeite doen om enige spijt in die passage te lezen.

Wraak! Wraak! Hillary naar de gevangenis!

Zal president Trump wraak nemen op degenen die hem dwarsboomden of die niet helemaal loyaal waren?

Loyauteit is essentieel in kamp Trump. Dat Chris Christie vrijdag door vicepresident Pence werd vervangen als leider van het overgangsteam, had wellicht ook te maken met het feit dat Christie niet hondstrouw was geweest op het moment dat Trump onder vuur lag wegens een gelekte video, en met het feit dat hij voor een plaats had gepleit voor nooit-Trumpers in het overgansteam.

Dat is, naast ongebreidelde ambitie, het tweede wat mentor Roy Cohn hem had ingelepeld. Als je aangevallen wordt, moet je hard terugslaan. Cohn, een advocaat, stimuleerde bij Trump de neiging om processen aan te spannen. Tientallen processen wachten trouwens Trump tijdens zijn presidentschap (processen die eerder werden aangespannen, maar die tijdens zijn presidentschap hun beloop zullen krijgen). Maar ook, en dat blijkt tegenwoordig in tweets: als Trump het gevoel heeft dat iemand hem onheus bejegent, dan zet hij dat vermeend affront dubbeldik betaald. Dat is de beste manier om respect af te dwingen.

Zoals met Rosie O’Donnell. O’Donnell, die in 2006 in het programma The View commentaar gaf op de actualiteit, stak de draak met Trump, die net Miss USA, die in een nachtclub was gesignaleerd, met het verlies van haar “kroon” had bedreigd. De hele santenboetiek haalde ze boven: dat hij zijn bedrijf had uitgebouwd met rijkelijke steun van zijn vader, dat hij ettelijke bedrijven failliet had laten gaan, maar dat anderen (de banken) het gelag hadden betaald, dat hij twee huwelijken met affaires achter de rug had. “En hij wil het moreel kompas zijn?”

Trump kon niet lachen met de nochtans geïnspireerde aanvaal en hij bedreigde haar met een proces. Dat proces kwam er nooit, maar in tweets en interviews noemde hij haar onder meer “walgelijk”, “een slons” met “een vet, lelijk gezicht”, een “gedegenereerde”.

In 2014 was hij nog altijd over haar aan het tweeten. En in het eerste presidentieel debat begon hij zonder duidelijke aanleiding opnieuw over Rosie O’Donnell. Hij noemde haar “iemand die heel gemeen tegen me geweest is. Ik heb heel harde dingen over haar gezegd en ik denk dat iedereen het erover eens is dat ze het verdiende, en niemand heeft medelijden met haar”.

Die lichtgeraaktheid, rancune en het olifantengeheugen voor beledigingen brengt hij zeker mee naar het Witte Huis. Wat met Hillary Clinton? Tijdens de debatten beloofde hij een speciale procureur te zullen benoemen die zou moeten onderzoeken of ze vervolgd moet worden.

En wat met de nooit-Trump Republikeinen?

Er is al een speciale lijst van Republikeinen die tegen Trump ageerden, meldde zijn medewerkster Omarosa Manigault. Omarosa was meermaals deelneemster aan Trumps tv-show The Apprentice waar ze de rol van de slechterik vertolkte. Sindsdien werd ze opgevist als Trumps liaison bij de zwarte gemeenschap.

“Het is zo fantastisch”, zei ze tijdens de verkiezingsnacht aan de Independent Journal Review, “dat onze vijanden zichzelf bekendmaken, zodat we in het Witte Huis weten waar we staan”. Ze vernoemde gewezen presidentskandidaat en huidig senator Lindsey Graham, die had bekendgemaakt dat hij niet op Trump had gestemd. “Laat me jullie gewoon vertellen: Meneer Trump heeft een goed geheugen en we houden een lijst bij”, aldus Omarosa.

Dat klonk niet alleen als een dreigement, het was als dreigement bedoeld.

Laat Trump Trump zijn. Dat was een tijdlang het motto binnen de campagne. Later verkozen zijn topmedewerkers de teleprompter zodat Trump ten minste voor een publiek van tienduizend fans niet helemaal Trump zou zijn.

Toch is dat ook nu weer wat hij voorstelt: zijn buikgevoel.

In de late jaren 80, toen The Art of the Deal verscheen, zag hij filmmaker en acteur Sylvester Stallone als model. Stallone was toen op het hoogtepunt van zijn roem als auteur en acteur van de Rocky- en Rambo-films: “Hij weet wat het publiek wil en hij weet dat klaar te maken”, aldus Trump. “Ik denk graag dat ik ook dat instinct heb”.

Het presidentschap wordt misschien wel lastiger dan een film, maar de suspens is groot.