‘Wat moet Europa nu doen? Na de overwinning van Donald Trump staan maar twee dingen vast’

Donald Trump heeft van grilligheid zijn handelsmerk gemaakt, schrijft René van Rijckevorsel (EW). Voor de geopolitieke gevolgen van de tweede termijn van de 47ste president kan alleen maar een modern cliché van stal worden gehaald: verwacht het onverwachte.

Onzekerheid troef, in de hele wereld. Dat is de korte samenvatting van alle geopolitieke analyses na de klinkende overwinning van Donald Trump (78) in de Amerikaanse verkiezingen. De 47ste president van de Verenigde Staten, die op 20 januari 2025 wordt ingezworen, heeft van grilligheid zijn handelsmerk gemaakt. Slechts twee dingen staan vast. Hij zal altijd het belang van Amerika vooropstellen. En hij is ongelooflijk ijdel. Geef hem de credits voor een succes en hij begint te glimmen.

Dus was het slim van Ursula von der Leyen om Trump al te feliciteren voordat zijn overwinning officieel was. Reken maar dat hij daar notie van nam. De Commissievoorzitter is straks, bij gebrek aan geloofwaardig politiek leiderschap in Duitsland en Frankrijk, de Europese evenknie van Trump.

Ook zal hij hebben geregistreerd dat felictaties uit het Kremlin lang uitbleven. ‘Laten we niet vergeten dat we het hebben over een onvriendelijk land dat direct én indirect is betrokken bij de oorlog tegen onze staat,’ zei de woordvoerder van Vladimir Poetin vijandig. Een dag later kwam de de Russische president alsnog met zijn gelukwensen en zei hij bereid te zijn om de contacten te hervatten.

Oorlog in Oekraïne in 24 uur beëindigen

Voor de toekomst van Europa is in een aantal cruciale kwesties de koers van de nieuwe Amerikaanse regering van groot belang. Allereerst Oekraïne. Ondanks politieke retoriek dat Poetin niet mag winnen en Oekraïne niet verliezen, geven de Amerikanen en de Duitsers maar geen toestemming voor gebruik van raketten om Russische militaire doelen te raken. Ook huiveren de twee bij de gedachte dat Oekraïne een uitnodiging krijgt om lid te worden van de NAVO.

Wat gaat Trump straks doen? Hij heeft gezegd de oorlog in Oekraïne in 24 uur te kunnen beëindigen. Afgezien van dat korte tijdsbestek, lijkt een eind aan de oorlog slechts mogelijk als Oekraïne grondgebied afstaat aan de agressor en het een neutrale bufferstaat wordt. Daarvoor staat Kyiv niet open.

Nog een donkere wolk boven de Europese Unie (en Oekraïne) is de dreigende versplintering van het landenblok, nu unanimiteit zo belangrijk is. Voelen Trumpianen in Hongarije, Slowakije, Italië en wellicht Nederland zich zo gesterkt, dat ze nationale belangen nog meer laten prevaleren?

NAVO-wanbetalers moeten zich zorgen gaan maken

Dan de NAVO. De negen lidstaten die nog altijd geen 2 procent van hun bbp uitgeven aan defensie, zullen hun bestedingen moeten opschroeven. Trump heeft duidelijk – val die wanbetalers gerust aan, Vladimir! – laten weten dit niet te pikken. Dat Amerika uit de NAVO stapt, waarmee hij ook dreigde, is onwaarschijnlijk.

Maar Trump wil ook de belangrijke aanwezigheid van 70.000 Amerikaanse militairen in Europa heroverwegen. NAVO-chef Mark Rutte zal al zijn diplomatieke capaciteiten moeten inzetten om ze in Europa te houden. Rutte prees Trump daarom al de dag na zijn winst de hemel in. Over de landen die wel minstens 2 procent aan defensie besteden, zei Rutte dat het Trumps succes was.

Ook gaat Trump wellicht het Europese handelsoverschot aanpakken. In 2023 exporteerde de Europese Unie voor 502 miljard euro naar de Verenigde Staten, andersom was dat 344 miljard. Trump wil een tarief van 10 of zelfs 20 procent op alle invoer, wat kan leiden tot een handelsoorlog. De eurozone zou in een recessie belanden. De worstelende Duitse economie wordt bijvoorbeeld hard geraakt door importtarieven op auto’s. Maar een handelsoorlog leidt in Amerika tot hogere inflatie. Niet handig voor een lagere rente, nodig voor de economische groei die Trump wil.

En dan nog het Midden-Oosten. Wat doet hij met Israël en Iran? Trump heeft tijdens de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021, toen hij een kwalijke rol speelde door bewust te weinig te doen om zijn aanhangers tegen te houden, laten zien hoe onberekenbaar en gevaarlijk hij kan zijn.

Voor de geopolitieke gevolgen van de tweede termijn van Trump kan alleen maar een modern cliché van stal worden gehaald: verwacht het onverwachte.