Wat mag Amerika van zijn ‘coole tante’ verwachten? ‘Ze danst een stuk soepeler dan Donald Trump’

Dat ze de eerste vrouw is in die functie, de eerste zwarte en de eerste met gemengd bloed, weten we. Maar waar staat vicepresident Kamala Harris voor?

Met Kamala Harris krijgt Amerika een uiterst ervaren vicepresident. Als dochter van een Jamaicaanse vader en een Indiase moeder maakte Harris furore als attorney general – een combinatie van minister van Justitie en politiebaas – in Californië en was ze tijdens de Democratische voorverkiezingen een van de meest in het oog springende kandidaten.

Sinds ze in december 2019 haar eigen presidentscampagne staakte, is het politieke toneel grondig veranderd. Door de coronapandemie, maar vooral ook door de dood van George Floyd en de massale Black Lives Matterprotesten die erop volgden. ‘Joe Biden kwam daardoor onder druk om een niet-witte running mate te kiezen’, zegt Paul Verhagen, Amerikakenner en coauteur van Het Amerikaanse presidentschap. ‘Dé vaandeldragers van de progressieve beweging zijn niet de hoogopgeleiden van de oost- en westkust, maar zwarte vrouwen. Zij hechten vooral belang aan sociale vangnetten zoals Obamacare, maar zijn doorgaans sociaal conservatief. Ze hebben bijvoorbeeld niet zoveel met homorechten. Biden moest dus op zoek naar een zwarte centrumkandidaat.’

Wat maakt van Harris een geschikte kandidaat?

Paul Verhagen: Harris heeft als voormalige attorney general beleidservaring. Bovendien komt ze uit Californië, een staat met veel progressieve donoren. En ook niet onbelangrijk: ze is memeable.

Memeable?

Verhagen: Het is gemakkelijk om memes van haar te maken. Ze heeft een manier van spreken die je gemakkelijk in korte filmpjes kunt gieten om online campagne te voeren. Ze is daarin het tegengestelde van Biden. Harris voldoet aan het culturele stereotype van de sassy black woman: ze is geestig, straalt enthousiasme en empathie uit, en heeft een opzwepende manier van spreken. Ze cultiveert het imago van de ‘coole tante’: bij campagnebijeenkomsten zie je haar soms dansen, en dat komt altijd spontaan over. En een stuk soepeler dan wanneer Donald Trump danst.

Is Harris inwisselbaar voor Biden, of zijn ze complementair?

Verhagen: In de campagne mikte zowel Harris als Biden resoluut op het centrum. Alleen was Biden daarin veel overtuigender. Toen het een race werd van Bernie Sanders tegen de rest, werd Biden uiteindelijk de logische kandidaat.

Waar is het misgelopen in Harris’ eigen presidentscampagne?

Verhagen: Harris mikte in de voorverkiezingen op South Carolina, omdat dat de eerste staat was met een aanzienlijke zwarte bevolking. Maar verrassend genoeg had ze niet genoeg geld om tot dan door te zetten. Ze had op een bepaald moment nochtans het momentum, toen ze Biden aanviel over zijn contacten met racistische Democratische en Republikeinse senatoren. Maar daarna heeft ze allerlei onhandige antwoorden gegeven over haar ziekteverzekeringsplannen. Er was kennelijk ook onenigheid binnen haar campagneteam over de te volgen strategie. Ze reageerde ook slecht toen ze werd aangevallen op haar periode als state attorney general, en aanvankelijk de indruk wekte dat ze zich daarvoor niet hoefde te verantwoorden. Sindsdien geldt voor de progressieve vleugel van de Democraten: Kamala is a cop (Kamala is een flik, nvdr).

Hoe verhoudt een voormalige flik als Harris zich tot de Black Lives Matterbeweging?

Verhagen:Ze heeft geloofsbrieven qua law-and-order, maar ze kan ook uit eigen ervaring over racisme spreken. Voor Harris is het dansen op een slappe koord: ze belooft hervormingen, maar benadrukt tegelijk dat ze de politie niet wil afschaffen, zoals sommige BLM-betogers willen.

Geen enkele kandidaat heeft Biden in de voorverkiezingen zo hevig aangevallen als Kamala Harris. Vindt u het vreemd dat hij haar toch als running mate heeft gekozen?

Verhagen: Het was voor Biden een manier om te tonen dat hij de kritiek op zijn verleden gehoord heeft. Biden en Harris hebben in zekere zin hetzelfde probleem: ze moeten zich verantwoorden voor beleid van twintig – in het geval van Biden zelfs veertig – jaar geleden, dat stamt uit een politiek klimaat en een samenleving die niet meer met vandaag te vergelijken zijn. Die hang naar ideologische puurheid is een factor die de Democraten in 2016 al parten speelde.

Hoe zou u Harris definiëren op ideologisch vlak? Ze krijgt kritiek dat ze gemakkelijk van mening verandert.

Verhagen:Ze is pragmatisch. Toch zie ik een constante in haar politieke carrière. Ze positioneert zich altijd net iets progressiever dan het politieke midden. En als dat midden opschuift, schuift ze mee op. Ze is dus progressief, maar ze heeft niets met Bernie Sanders of Antifa. Fundamenteel is Harris een beleidsgedreven politicus, die ervan overtuigd is dat je het systeem kunt hervormen zonder de revolutie te prediken.

Net voor haar nominatie diende Harris samen met Alexandria Ocasio-Cortez een wetsvoorstel in voor een Green New Deal. Vanwaar die opmerkelijke samenwerking?

Verhagen:Dat deed ze vooral om de banden met de linkervleugel aan te halen. In de voorverkiezingen was de Green New Deal zowat de lakmoesproef voor progressiviteit: elke serieuze kandidaat was vóór de Green New Deal. Dat deden ze ook om het contrast met de Republikeinen te maken, die eigenlijk geen serieus klimaatbeleid willen voeren.

In het debat met vicepresident Mike Pence was ze veel minder assertief dan verwacht.

Verhagen:(zucht) Dat is het lot van vrouwelijke kandidaten: in Amerika heerst echt het idee dat ze als gemeen overkomen wanneer ze er hard invliegen. Harris had Pence gemakkelijk kunnen platwalsen, maar in een campagne kun je dat gewoon niet doen, omdat je te veel potentiële kiezers afschrikt. Dat geldt jammer genoeg nog meer voor zwarte vrouwen.

Is Harris de gedoodverfde presidentskandidaat in 2024?

Verhagen: Ik weet niet of dat nu al het plan is, maar het is een open geheim dat Biden niet voor een tweede ambtstermijn zal gaan. Hij zal in 2024 al 82 jaar zijn: dat is écht wel oud. Het enige scenario dat ik kan bedenken waarbij Biden opnieuw kandidaat kan zijn, is dat Trump zich opnieuw verkiesbaar zou stellen, en er echt niemand anders zou zijn binnen de Democratische Partij. Dat lijkt me zeer onwaarschijnlijk. En als er een nieuwe Democratische presidentskandidaat moet worden gezocht, is de vicepresident een logische keuze.