Wat is er aan de hand tussen Turkije en Nederland?

Afgelopen weekend voltrok zich een diplomatiek schouwspel tussen Nederland en Turkije. Wat was er aan de hand?

De hoofdrolspelers zijn de Nederlandse premier Mark Rutte, de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb, de Turkse ministers Fatma Betül Sayan Kaya (Familiezaken) en Mevlüt Cavusoglu (Buitenlandse Zaken) en de Turkse president Recep Erdogan.

Het begint allemaal bij het referendum dat op 16 april plaatsvindt. De Turkse bevolking stemt dan over een voorstel dat het parlementaire systeem in een presidentieel systeem verandert. President Erdogan zou daarmee veel meer macht krijgen dan hij nu heeft. Leden van de Turkse regering trekken daarom door Europa om de daar woonachtige Turken te overtuigen voor het voorstel te stemmen. In Nederland bijvoorbeeld wonen zo’n 260.000 stemgerechtigde Turken.

Rond dit soort campagnes woedt al een tijd controverse. Onder andere Peter De Roover riep al op om in ons land iets te doen tegen de bijeenkomsten. Eerder was er al verzet in Nederland, Duitsland en Oostenrijk.

Ministers geweigerd

Op vrijdag zou minister Kaya Hengelo en Wehl aandoen, maar de zalen waar zij zou spreken besloten op het laatste ogenblik de zaalhuur in te trekken. Kaya kon er dus niet terecht.

Voor zaterdag stond dan weer een bezoek van minister Cavusoglu aan het consulaat in Rotterdam gepland. Op vrijdagavond beweerde Rutte nog dat dat bezoek door kon gaan, maar op zaterdag verbood hij de Turkse delegatie plotseling te landen in Nederland. Rutte zei in een Facebookbericht dat er zorgen waren over de veiligheid, nadat er vanuit Turkije werd opgeroepen om te demonstreren in Rotterdam. Cavusoglu is inmiddels geland in de Franse plaats Metz, waar hij overleg gaat voeren met consuls en wel zal spreken. Normaal zou hij zondag doorreizen naar Zwitserland om ook daar leden van de Turkse diaspora op te roepen te stemmen voor de wijziging van de grondwet, maar dat zal hij niet langer doen.

Ondertussen werd bekend dat Kaya, die in Duitsland verbleef, per auto naar Rotterdam zou komen. Rond half 10 werd ze ervan weerhouden het consulaat (dat Turks grondgebied is) te betreden en keerde ze terug naar haar auto. Haar auto was omringd door honderden Turkse demonstranten, die protest maakten tegen de weigering de Turkse bewindlieden toe te laten.

Kaya verbleef enkele uren in haar auto, maar stapte uiteindelijk uit waarna de auto werd weggesleept. Volgens de NOS is ze onder dwang weggevoerd en wordt ze teruggebracht naar Duitsland. Dat is inmiddels bevestigd door burgemeester Aboutaleb, die erbij vermeldde dat haar auto en haar beveiligingspersoneel erachteraan gereden worden.

Dat het vertrek de minister helemaal niet zinde, is duidelijk af te leiden uit deze beelden.

Burgemeester Aboutaleb sprak achteraf straffe taal. ‘Het begon met een schandalige misleiding door de Turkse consul-generaal, die wij uitdrukkelijk gevraagd hebben of hij nog mensen verwachtte. Hij heeft ronduit gelogen tegen ons en hij heeft heel veel mensen opgeroepen om naar het consulaat te komen.’

Rellen

Na de verwijdering van Kaya braken rellen uit in het centrum van Rotterdam. Enkele demonstranten gooiden stenen en stoeptegels naar de ME. Die zette dan weer waterkanonnen in en voerde charges uit. Twaalf mensen zijn gearresteerd, de meesten zijn ondertussen vrijgelaten.

Erdogan is woedend over de hele gang van zaken. Zijn regering heeft besloten dat de Nederlandse posten in het land gesloten moeten worden. De Nederlandse ambassadeur Kees van Rij verblijft momenteel niet in Turkije. Bij de Nederlandse post in Ankara werd geprotesteerd door demonstranten, net als bij de post in Dusseldorf.

Bovenop het Nederlandse consulaat in Istanboel wapperde zondagochtend korte tijd zelfs een Turkse in plaats van een Nederlandse vlag. Een onbekende betoger was erin geslaagd de Nederlandse vlag naar beneden te halen en de Turkse te hijsen. Inmiddels wappert de Nederlandse vlag weer boven het gebouw.

Politiek gewin

Het is een bizar tafereel, maar een die Rutte goed uitkomt. In Nederland staan op 15 maart parlementsverkiezingen op het programma. Rutte gaat in de peilingen nek aan nek met Wilders, en kan in een situatie als deze laten zien dat hij (in tegenstelling tot Wilders) al jaren het land leidt en niet bang is om daadkrachtig op te treden.

Erdogan kan op zijn beurt de situatie gebruiken om de Turkse bevolking te mobiliseren om voor het referendum te stemmen. Door naar Nederland te wijzen en te zeggen dat er in democratische rechtsstaten ook dingen verboden worden, probeert hij kritiek dat de grondwetswijziging die hij voorstaat ondemocratisch is af te doen.

Zondag zei Rutte nog in een interview met de talkshow WNL op Zondag dat de Nederlandse regering voortdurend geprobeerd heeft de gemoederen in de diplomatieke aanvaring met Turkije tot bedaren te brengen. ‘Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders en ik zijn vanaf begin vorige week constant bezig geweest om te de-escaleren’, zei Rutte. De Nederlandse premier zei ook zijn Turkse ambtgenoot de afgelopen dagen acht keer te hebben gesproken. Aan excuses denkt de premier niet. Zowel Rutte, Aboutaleb als Koenders roepen op tot dialoog.

Erdogan moet daar voorlopig nog niet aan denken. Zondagmiddag riep hij op tot internationale sancties tegen Nederland. “Wat wil hij in orde brengen?”, vroeg de Turkse president zich zondag af in een toespraak tot aanhangers in Kocaeli, in het westen van Turkije. Nederland “heeft zich niet als een rechtsstaat, maar als een bananenrepubliek gedragen”.

Ondertussen uitte de Deense Lars Lokke Rasmussen zondagmiddag twijfels of het geplande bezoek van de Turkse premier Binali komende week wel door moet gaan.

Eigen land

Ook in België woedt nu de discussie of bijeenkomsten van Turkse gezagsdragers moeten verboden worden. CD&V en Open Vld zijn geen voorstander van een algemeen verbod op bijeenkomsten waar Turkse gezagsdragers komen spreken met het oog op het referendum van 16 april in Turkije. ‘We gaan onze algemene principes niet op de schop gooien’, zei CD&V-voorzitter Wouter Beke zondag in De Zevende Dag.

In hetzelfde programma lanceerde N-VA-fractieleider Peter De Roover een opvallende oproep aan zaaluitbaters om ‘geen ruimte te bieden aan propaganda van (de Turkse president) Erogan’.

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) liet intussen weten dat er nog geen officiële aanvragen lopende zijn in België voor dergelijke bezoeken. Voor een algemeen verbod is hij niet te vinden, geval per geval moet de situatie bekeken worden volgen de minister.

Dat er gevallen zullen volgen, lijkt vast te staan. De Unie van Europese Turken en Democraten (UETD) heeft al laten weten geen grootschalig evenement in het kader van het Turkse referendum te organiseren in de Gentse hal Flanders Expo, maar ze bekijkt wel andere mogelijkheden. Voorzitter Basir Hamarat: ‘Flanders Expo is te klein, we willen plaats voor 30.000 tot 40.000 mensen. Het Sportpaleis was goed, maar ze hebben geweigerd.”

De voorzitter verwacht geen problemen in ons land. ‘We hebben al honderd activiteiten uitgevoerd en nog nooit een klein probleem gehad. We werken ook heel goed samen met de overheid.’