Wat is de juiste prijs voor Groenland?

De recente provocaties van toekomstig Amerikaans president Donald Trump aan het adres van Groenland en Denemarken zijn op zijn zachtst gezegd niet zo verstandig. Alle partijen zouden immers beter worden van een verkoop van het eiland. Maar hoeveel is Groenland precies waard? The Economist zocht het uit.

Hoewel de Verenigde Staten internationale betrekkingen vaak vanuit commercieel oogpunt benaderen, blijft de aankoop van grondgebied er niet zelden voor controverse zorgen. Toen president Thomas Jefferson in 1803 Louisiana kocht van Frankrijk en daarmee de omvang van het land verdubbelde, moest hij daarvoor tegen zijn eigen principes ingaan. Jefferson was voorstander van een strikte interpretatie van de grondwet, en die sloot volgens hem gedurfde acties zoals de aankoop van grondgebied uit.

64 jaar later, toen minister van Buitenlandse Zaken William Seward Alaska van Rusland kocht voor 7,2 miljoen dollar (een slordige 157 miljoen euro vandaag), werd dat een dwaasheid genoemd. Vandaag wordt de Alaska-deal gezien als een meesterzet en de aankoop van Louisiana als de grootste prestatie van een van Amerika’s grootste presidenten. Achteraf gezien blijken beide transacties buitengewoon voordelig te zijn voor de VS.

Domme provocatie

De geschiedenis zal niet zo vriendelijk zijn voor Donald Trump als hij Denemarken ertoe dwingt Groenland aan de VS over te dragen. Op 7 januari weigerde de toekomstige president uit te sluiten dat hij militair geweld of economische oorlogsvoering zou gebruiken om Groenland (en het Panamakanaal) te verwerven.

De VS zullen vrienden verliezen als het een land pest om grondgebied te verkrijgen. Maar de provocaties van Trump zijn ook gewoon dom. Want Groenland aankopen zou voor de VS wel eens de deal van déze eeuw kunnen zijn. Het zou Amerika, en misschien ook zijn NAVO-bondgenoten, meer veiligheid garanderen. Het zou autocraten ontmoedigen. En het zou ook de eilandbewoners ten goede kunnen komen.

48,5 miljard euro

Maar wat is Groenland dan waard? Een uitgangspunt is het jaarlijkse bruto nationaal product (bbp) van het eiland. Bij de laatste telling, in 2021, bedroeg dat 2,9 miljard euro, of een zevenduizendste van dat van de VS. Hoewel Groenland groter is dan eender welke Amerikaanse staat, telt het eiland slechts 56.000 inwoners.

Zijn productie is grotendeels het werk van het deel van de beroepsbevolking dat door de overheid wordt betaald (43 procent, tegenover 15 procent in de VS). Meer dan de helft van de overheidsrekeningen wordt betaald door Denemarken, dat het gebied 485 miljoen euro per jaar aan subsidies toeschuift. Groenlands grootste industrie is de visserij.

Als je de publieke sector wegneemt, andere uitgaven negeert, aanneemt dat de langetermijngroei van Groenland op hetzelfde niveau blijft en de VS 16 procent van het bbp aan belastingen ontvangen (het nationale gemiddelde), evenals korting toepassen met behulp van Amerika’s staatsobligatierendement op 30 jaar, komt dat op een waardering van 48,5 miljard euro, of een twintigste van wat de VS jaarlijks aan defensie uitgeven.

Strategisch potentieel

Donald Trump heeft het oog niet laten vallen op Groenland vanwege de lokale productie, maar voor het strategische en economische potentieel. Het eiland ligt tussen Amerika en Rusland, in een deel van de wereld dat beter bevaarbaar wordt naarmate het arctische ijs smelt.

Hoewel de Amerikaanse Pituffik-ruimtebasis aan de noordwestkust van het gebied al uitgerust is met sensoren die waarschuwen voor raketaanvallen, zou een Amerikaans Groenland de GIUK-kloof (Groenland-IJsland-Verenigd Koninkrijk), de toegangspoort voor Russische onderzeeërs naar de oostkust van de VS en de Noord-Atlantische Oceaan, beter kunnen monitoren.

Rijke bodem

Daarbovenop is het eiland enorm rijk aan grondstoffen. Het heeft bekende reserves van 43 van de 50 mineralen die de Amerikaanse overheid als ‘kritiek’ beschouwt, waaronder waarschijnlijk de grootste voorraden zeldzame aardmetalen buiten China. Die zijn cruciaal voor de productie van militair materieel en apparatuur voor groene energie.

Volgens een schatting uit 2008 door de US Geological Survey, zouden bronnen voor de kust van Groenland ook 52 miljard vaten olie kunnen opleveren, goed voor ongeveer 3 procent van de wereldwijde reserves.

Groenland heeft zijn middelen relatief onbenut gelaten: in het barre, afgelegen gebied ligt grondstoffen ontginnen niet voor de hand. Vier vijfde van het eiland is bedekt met ijs. Er zijn niet eens wegen die nederzettingen met elkaar verbinden, en in 2021 vaardigde de overheid een verbod uit op de exploratie van oliebronnen.

Maar naarmate het klimaat opwarmt, worden de mineralen toegankelijker én waardevoller. Momenteel is er een hulpbronnenrush aan de gang. Bedrijven boren op ongeveer 170 locaties. Tien jaar geleden waren dat er nog maar 12.

Wie verkoopt: Denemarken of Groenland zelf?

In 2009 kende Denemarken Groenland zo goed als het recht toe om de onafhankelijkheid uit te roepen als de bevolking daarvoor zou kiezen in een referendum. De nationalistische regering van het eiland zou dat recht graag uitoefenen. Tegelijkertijd gaf Denemarken het gebied controle over zijn eigen natuurlijke hulpbronnen, onder de voorwaarde dat de Deense subsidies worden verlaagd naarmate de inkomsten uit die hulpbronnen toenemen.

Indien Groenland zou worden aangekocht, dan niet van Denemarken (dat zou echt kolonialistisch zijn), maar van de eilandbewoners zelf. Als de Amerikaanse overheid zich zou baseren op onze ruwe waardering van de toekomstige belastingstroom, zou dat neerkomen op bijna 1 miljoen euro per inwoner. Gezien het belang van het gebied zou Amerika waarschijnlijk elke Groenlander multimiljonair kunnen maken zonder er zijn broek aan te scheuren.

Koude voeten

Romantici en nationalisten zouden ongetwijfeld hun neus optrekken voor zo’n deal. Zou het eiland dan niet beter zelfstandig kunnen worden? Kijk maar naar IJsland, waar 380.000 burgers zich uitstekend beredderen. Groenland zou meer Amerikaanse militaire bases kunnen huisvesten en tegelijkertijd zijn natuurlijke hulpbronnen op eigen voorwaarden kunnen exploiteren. Waarom zou je je identiteit opgeven en jezelf onderwerpen aan politieke controle vanuit Washington?

Maar grote opbrengsten uit natuurlijke hulpbronnen brengen ook risico’s met zich mee. Een daarvan is corruptie, die ervoor zorgt dat de opbrengsten niet eerlijk worden verdeeld. Bovendien is het onduidelijk of 56.000 mensen effectief beleid kunnen voeren wanneer zij te maken krijgen met een enorme financiële meevaller.

Centrumstad beheert Saudische olievelden

Stel je voor dat het gemeentebestuur van een centrumstad ineens de Saudische olievelden moet beheren. Het winnen van mineralen vereist massale arbeidsmigratie. Nationale veiligheid draait niet langer alleen om het risico op een invasie, maar ook om het voorkomen van hybride oorlogsvoering, zoals sabotage en propaganda op sociale media zoals TikTok.

Een rechtstreekse verkoop aan Amerika zou de volledige kracht van Amerika’s bestuurlijke en veiligheidsapparaat naar het gebied brengen. Tegelijkertijd zou het een eerlijke verdeling van de opbrengsten garanderen.

Respect tonen voor Groenlands recht op zelfbeschikking betekent ook het recht van zijn burgers respecteren om zo’n aanbod in overweging te nemen. Dat zou via een referendum kunnen gebeuren. En om ervoor te zorgen dat de keuze vrij is, zou Trump zijn dreigement om geweld te gebruiken moeten intrekken. En de Groenlanders vervolgens een aanbod doen waaraan ze moeilijk kunnen weerstaan.