Wat is de filibuster en waarom willen veel Democraten er vanaf?

Ook als de Republikeinen de meerderheid in de Senaat kwijt raken na de verkiezingen, kunnen ze democratische wetgeving over belangrijke onderwerpen als het klimaat en de ziektekosten tegenhouden. Hoe? Door te filibusteren. Wat is dat en waarom willen de nodige politici – zowel Democraten als Republikeinen – er vanaf?

Filibusteren betekent zo lang mogelijk praten om zo een stemming over een wetsvoorstel of benoeming van een rechter te vertragen of blokkeren. Tijdens zo’n filibuster mag een senator praten over willekeurig welk onderwerp. Zo is het al eens voorgekomen dat een senator het telefoonboek voorlas. Er is een ruime meerderheid van zestig van de honderd senatoren nodig om een filibuster te beëindigen.

De filibuster is eigenlijk bedoeld om de meerderheidspartij te stimuleren samen te werken met politici van de andere partij en compromissen te vinden. De filibuster zorgt ervoor dat de meerderheidspartij niet over de minderheidspartij kan heen walsen.

Maar de filibuster is ook een zeer effectief middel om het beleid van de meerderheid te torpederen. Vaak wordt er op voorhand al afgezien van het indienen van een voorstel wanneer er de kans groot is dat de filibuster ingezet gaat worden.

Hoe ontstond de filibuster?

Filibuster komt van het Nederlandse woord ‘vrijbuiter’ wat slaat op een zeerover die zijn buit in eigen bezit houdt. Britten en Fransen verbasterden dit woord naar ‘filibuster’. De filibuster komt niet voor in de Grondwet, maar werd in 1806 als een soort huishoudelijk besluit ingevoerd. Een eenvoudige meerderheid zou vanaf dat moment niet langer een stemming kunnen forceren. Aanvankelijk kon de filibuster eindeloos duren omdat er geen limiet op de spreektijd stond. Het record is in handen van senator Strom Thurmond die in 1957 maar liefst 24 uur en 18 minuten aan het woord bleef om zo de Civil Rights Bill tegen te houden.

Dat vond president Woodrow Wilson te gortig en daarom voerde hij in 1917 de ‘cloture’ in. Voortaan zou de filibuster beëindigd kunnen worden wanneer tweederde van de senatoren ervoor stemt. Later werd het aantal nog wat meer verlaagd naar zestig senatoren. En zo is het tot op de dag van vandaag: zestig van de honderd senatoren moeten stemmen voor het stoppen van een filibuster.

Misbruik

Alhoewel zowel de Democraten als de Republikeinen de filibuster geregeld gebruikt hebben om het beleid van de andere partij onmogelijk te maken, spanden de Republikeinse senatoren onder leiding van Mitch McConnell tijdens het presidentschap van Obama de kroon. McConnell verklaarde in 2010 dat het zijn topprioriteit was ervoor te zorgen dat Obama slechts één termijn als president zou dienen. Om dat te bereiken kozen de Republikeinen buitensporig vaak voor de filibuster. Tussen 2009 en 2013 blokkeerden ze 79 rechterlijke benoemingen door Obama, terwijl er tot dan toe in de hele geschiedenis van de Verenigde Staten slechts 68 presidentiële genomineerden waren tegengehouden. Een groot deel van Obama’s beleid werd op die manier gefrustreerd door de filibuster.

Daarom hebben de Democraten in 2013 door middel van de zogenaamde ‘nuclear option’ het aantal stemmen dat nodig is om de filibuster te beëindigen verlaagd naar vijftig wanneer het gaat om benoemingen van rechters. Een uitzondering werd gemaakt voor rechters in het Supreme Court. Mitch McConnell heeft deze uitzondering in 2017 ongedaan gemaakt zodat de Republikeinse kandidaat voor het Supreme Court – Neil Gorsuch – destijds benoemd kon worden. Ook de recente benoeming van Amy Coney Barrett kon daardoor met een eenvoudige meerderheid van vijftig stemmen doorgaan.

Barack Obama: filibuster is een ‘Jim Crow relic’

Het zal niet verbazen dat Obama een voorstander is van het afschaffen van de filibuster. Hij noemde het in zijn toespraak op de begrafenis van de senator en burgerrechtenactivist John Lewis een ‘Jim Crow relic’. De Jim Crow-wetten waren de rassenscheidingswetten die blanke en zwarte Amerikanen zoveel mogelijk uit elkaar moesten houden. In het verleden werd de filibuster vaak gebruikt om burgerrechtenwetten tegen te houden.

Joe Biden is minder stellig. Hij werkte in zijn tijd als senator voor de staat Delaware altijd graag samen met de Republikeinen. Zo is zijn vriendschap en samenwerking met de overleden Republikeinse senator John McCain alom bekend. Maar die ‘bipartisan’ manier van werken is de laatste jaren ver te zoeken in de Senaat. Joe Biden lijkt eerst te willen afwachten hoe de omgang met de Republikeinen zal verlopen (in het geval de Democraten de meerderheid in de Senaat veroveren), alvorens een beslissing te nemen over de filibuster.

Harry Reid, tot 2017 leider van de Democraten in de Senaat, vindt dat Joe Biden niet te lang moet wachten. Als binnen drie weken niet blijkt dat de Republikeinen niet samen willen werken, moet de filibuster afgeschaft worden, aldus Harry Reid.