Rusland beschuldigt Oekraïne ervan terroristische aanvallen op Russisch grondgebied uit te voeren. Tegelijk lijkt het Kremlin de zaak zoveel mogelijk te minimaliseren.
In een korte mededeling meldde het Russische ministerie van Defensie deze namiddag dat het een succesvolle ‘antiterroristische operatie’ heeft afgerond. Volgens het bericht hebben ‘Oekraïense nationalisten’ gisteren verschillende dorpjes in de Russische grensregio Belgorod bestookt. Volgens het Russisch defensieministerie werden daarbij ‘zeventig Oekraïense terroristen, vier pantservoertuigen en 5 pick-ups vernietigd’.
Die ‘antiterroristische operatie’ kwam er nadat twee Russisch-nationalistische groeperingen gisteren het bericht de wereld instuurden dat ze het Russische grensdorp Kozinka hadden ingenomen. Ze kondigden meteen aan dat ze van plan waren om verder op te trekken richting Belgorod, en riepen andere Russen op om mee te vechten. De twee groeperingen zijn al langer bekend voor hun tegenstand tegen het regime van Vladimir Poetin. Legion Svoboda Rossii (Vrijheid voor Rusland) is een paramilitaire organisatie die vanuit Oekraïne opereert en vertegenwoordigd wordt door voormalig Russisch oppositieparlementslid Ilja Ponomarjov. De andere groepering is het Roesskij Dobrovoltsjeskij Korpoes (Russische vrijwilligerskorps). De vertegenwoordigers van beide groeperingen spreken Russisch (zonder Oekraïens accent) en stellen zichzelf voor als Russen die in opstand zijn gekomen tegen het regime van Poetin.
Vjatsjeslav Gladkov, de gouverneur van de regio Belgorod, waarschuwde gisterenavond nog dat de terreuroperatie vooralsnog niet ten einde was. Op beelden die circuleren op Telegram is te zien hoe Russische helikopters beschietingen uitvoeren. Volgens Russische bronnen werden ook drones neergeschoten. Het is de grootste incursie van Russisch grondgebied sinds het begin van de oorlog.
Fans van Breivik
Het is niet de eerste keer dat er onrust wordt gestookt in het Russische grensgebied. In maart kondigde het Russische Vrijwilligerskorps al aan dat het enkele dorpjes in de Russische regio Brjansk had ‘bevrijd’. Rusland sprak ook toen van een door Oekraïense gesteunde terreuractie. Net zoals toen ontkent de Oekraïense regering bij hoog en bij laag elke vorm van betrokkenheid. Opmerkelijk genoeg heeft de rebellengroepering wel uitgebreide toegang tot Oekraïense mediakanalen.
Op het Oekraïense televisiekanaal Freedom kwam een vertegenwoordiger van Svoboda Rossii de beweegredenen van de actie uitleggen. Zonder verpinken stelde Caesar, zoals de commandant zichzelf noemt, de actie voor als een ‘vredesoperatie’. Volgens de vertegenwoordiger is Svoboda Rossii aangezocht door ‘bewoners uit de regio Belgorod’. Die bewoners zouden contact genomen hebben nadat een Russisch gevechtsvliegtuig op 21 april per ongeluk Belgorod bombardeerde. Om dergelijke tragedies te vermijden ambieert Svoboda Rossii ‘de demilitarisatie van de regio Belgorod’. ‘Caesar’ werd door de Russische oorlogsbloggers geïdentificeerd als Maksimilijan Andronnikov. Een man met dezelfde naam staat sinds vorige week op de Russische terreurlijst.
Veel militieleden verspreidden beelden van zichzelf tijdens de ‘bevrijdingsacties’. Een prominent lid is Aleksej Levkin, een Russische neonazi die met zijn organisatie Wotanjugend eerder hommage bracht aan extreemrechtse terroristen als Anders Behring Breivik en Timothy McVeigh. Dobrovoltsjeskij Korpoes wordt dan weer geleid door de (Russische) voetbalhooligan Denis Nikitin, een neonazistische mixed martial arts-vechter en voetbalhooligan die met White Rex een eigen suprematistische kledijwinkel runt.
Geopolitieke trolling
Het is moeilijk om de groepering een zeker gevoel voor humor te ontzeggen. De argumentatie is een duidelijke pastiche van de manier waarop Rusland over zijn eigen invasies communiceert. Toen in 2014 Russische soldaten in de Donbas vochten, had Rusland het ook over ‘vrijwilligers’. Ook de grootschalige invasie van vorig jaar werd voorgesteld als een ‘vredesoperatie’ op vraag van de zogenaamde Volksrepublieken die de ‘demilitarisatie’ van Oekraïne moest bewerkstelligen. Het is het soort geopolitieke trolling die tot voor kort weggelegd leek voor internauten met teveel vrije tijd, maar nu ernstig beoefend wordt door officials allerhande.
Hoewel Oekraïne officieel elke betrokkenheid van de hand wijst, maakten Oekraïense officials zich opvallend vrolijk over de gebeurtenissen. Mychajlo Podoljak, topadviseur van de Oekraïense president Zelensky, parafraseerde gisteren de woorden van Vladimir Poetin ten tijde van de Russische annexatie van de Krim: ‘Iedereen weet dat je in elke Russische winkel tanks kunt kopen, en de guerrillagroepen bestaan uit Russische burgers.’ Geheel toevallig lanceerde Kyrylo Boedanov, het hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst, een videoboodschap waarin hij Russische soldaten oproept om de wapens neer te leggen en zich over te geven. ‘Jullie hebben de keuze: sterven, of jullie leven redden.’ Daarvoor heeft Oekraïne Chotsjoe Zjit (‘Ik wil leven’) ontwikkeld, een app waarmee Russische soldaten zich gecontroleerd kunnen overgeven en een humane behandeling als krijgsgevangene kunnen krijgen. Het is onduidelijk of ze die ook altijd krijgen.
Oekraïens tegenoffensief
Aan de Russische kant blijft het opmerkelijk stil. De Russische staatstelevisie maakte gisteren kort gewag van een antiterreuractie in de regio Belgorod, maar gaf geen verdere details. Het Kremlin berichtte ook dat er geen extra vergadering van de Russische Veiligheidsraad komt. Vladimir Poetin deelde vandaag militaire onderscheidingen uit in het Kremlin, alsof er geen vuiltje aan de lucht was.
Voor Oekraïne heeft de incursie propagandistische waarde. Zoals Poetins perschef Dmitrij Peskov aanhaalde, leidt het de aandacht af van het Oekraïense verlies van Bachmoet. Voor Rusland is het een ongezien teken van zwakte dat een tweetal (kleine) milities in staat zijn om de grens over te steken en op Russisch grondgebied te opereren. Kyrylo Boedanov, het hoofd van de militaire inlichtingendienst, zinspeelt er al langer op dat Oekraïne weldegelijk acties op Russisch grondgebied onderneemt. Het voedt ook de hoop dat er grote verdeeldheid is binnen de Russische samenleving.
De acties zijn moeilijk los te zien van het nakende Oekraïense tegenoffensief. Door de geregelde invallen in Russische grondgebied – die Oekraïne officieel ontkent – wordt Rusland gedwongen om zijn troepen over een groter gebied te spreiden, waardoor het minder manschappen heeft om de verdedigingslijnen te bemannen.
Tegelijk dreigen dergelijke incursies het narratief van het Kremlin net te versterken. Tot nu toe had het Kremlin het best moeilijk om de ‘speciale militaire operatie’, die aanvankelijk voorgesteld werd als een kleinschalige militaire ingreep, te spinnen tot een strijd om het voortbestaan van Rusland. Neonazistische milities die de grens oversteken lijken die stelling te bevestigen. Persvoorlichter Dmitrij Peskov meldde al dat Rusland net om zulke ‘terreuracties’ te voorkomen met zijn ‘speciale militaire operatie’ is begonnen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier