‘Wat de Jodenjacht van Hamas ook kapotmaakte’

De echte tragiek van 7 oktober en de daaropvolgende reactie van Israël is niet het verlies van gebouwen, maar het verlies van verzoeningsgezindheid, schrijft Robbert de Witt (EW).  

Het was een somber stemmend relaas, van de 75-jarige vredesactivist Ada Sagi. Pardon, voormálige vredesactivist. Afgelopen juni sprak de Israëlische met een journalist van de Britse omroep BBC voor het eerst over wat ‘7 oktober’ met haar idealen heeft gedaan. ‘Ik geloof niet meer in vrede. Nee, ik geloof niet meer, sorry.’

Haar hele leven probeerde zij op haar eigen manier Joden en Arabieren tot elkaar te brengen, meer begrip te kweken voor de ander. Zij woonde veertig jaar in de kibboets Nir Oz in het hete zuiden van Israël, nog geen 4 kilometer van de grens met de ­Palestijnse Gazastrook. Sagi werkt er op een school en leerde daar Arabisch aan Israëliërs, zodat zij de taal van hun buren konden spreken en er hopelijk meer wederzijds begrip kwam.

Op 7 oktober vorig jaar werd de kibboets overvallen door 150 militanten uit Gaza. Van de 400 inwoners werden er 180 vermoord of ontvoerd. Ada Sagi werd meegenomen op een motor, ingeklemd tussen twee Hamas-terroristen. Na 53 dagen ergens in een huis in Khan Younis werd zij vrijgelaten, dankzij een deal tussen de Israëlische regering en Hamas. Maar alle hoop op verzoening tussen Palestijnen en Israëliërs is zij verloren, in die twee maanden dat zij werd gegijzeld. ‘Ik ben mijn huis verloren. Mijn vrijheid. Ons dorp, de kibboets, het is vernietigd.’

Heel tragisch – tegelijk is een klein dorpje dat afbrandde door Hamas niet te vergelijken met de schaal van vernietiging in de nabijgelegen Gazastrook. Daar zijn honderdduizenden huizen platgebombardeerd.

Verlies van verzoeningsgezindheid na 7 oktober

De echte tragiek schuilt niet in het verlies van gebouwen, maar in het verlies van verzoeningsgezindheid. Hoe sterk broeit de haat in de hoofden van de nabestaanden van de pogrom op 7 oktober? En onder de nabestaanden van de tienduizenden doden in Gaza? Dat is op lange termijn het grootste kwaad aangericht door Hamas.

Zie bijvoorbeeld het gegroeide wederzijdse onbegrip in het dorpje Wahat al-Salam of Neve Shalom, in centraal-Israël. De naam ervan vertelde het hele verhaal: ‘oase van vrede’, in Arabisch en Hebreeuws. Arabieren en Joden leven er sinds begin jaren zeventig samen. Ruim tachtigduizend mensen gingen er, zo beschrijft een lang artikel in The New Yorker, naar de School for Peace, waar zij leerden zich te verplaatsen in de ander.

Tot Hamas besloot op Jodenjacht te gaan, bijna een jaar geleden. Sindsdien groeit er een kloof tussen de Arabische en Joodse bewoners: de Arabieren hebben het gevoel dat de Joden gevoelloos zijn voor de enorme vernietigingen in Gaza. Andersom verwachten de Joodse bewoners dat de Arabieren afstand nemen van de slachtpartijen van Hamas.

Zulke menselijke gevolgen van een conflict worden gaandeweg over het hoofd gezien. Vaak immers treedt gewenning op over de menselijke verliezen als een conflict langer voortduurt. Maar burgers als Ada Sagi en de Arabieren en Joden in Wahat al-Salam/Neve Shalom moeten weer verder, mochten de leiders van de oorlogvoerende partijen elkaar ooit de hand reiken.

Hoe denken de Palestijnen over 7 oktober?

In Gaza zal dat niet anders zijn dan in Israël. Maar verhalen uit Gaza zijn lastiger te vinden. Israël laat geen onafhankelijke journalisten toe en Hamas wil ze niet hebben.

Maar er bestaan wel degelijk onderzoeksbureaus die peilen hoe de Palestijnen denken. Zoals het Palestinian Center for ­Policy and Survey Research, dat opereert vanuit de Palestijnse stad Ramallah op de Westelijke Jordaanoever. Dit onderzoeksbureau wordt deels betaald door (het zal ook eens niet) de Europese Unie en is geregeld doelwit van de Palestijnse Autoriteit. Als je wordt lastiggevallen door de machthebbers, is dat vaak een teken dat je iets goed doet.

In december 2023 ondervroeg dit onderzoekscentrum honderden Gazanen anoniem over 7 oktober. De helft was, twee maanden na de slachtpartij, heel tevreden over Hamas. Bijna 60 procent steunde de gewapende strijd tegen Israël.

Maar afgelopen maand bleek dat na elf maanden Israëlische bombardementen die meerderheidssteun voor Hamas in rook is opgegaan: nog slechts 35 procent staat achter de beweging. En slechts één op de drie ondervraagde inwoners van Gaza meent dat ‘7 oktober’ een goede zet was.

Daarmee zijn de inwoners van Gaza nog geen aanhangers van de staat Israël. Maar het biedt iets meer hoop op een toekomst waarin geweld niet centraal zal staan. Wie weet, als Hamas verdwijnt, komt er weer ruimte voor wederzijds begrip.