Nu premier Boris Johnson het Britse parlement een tijdlang buitenspel wil zetten, is de kans op een harde brexit een stuk groter geworden. Wat zijn de gevolgen?
’65 procent.’ Zo hoog schat een Europese topdiplomaat de kans op een harde brexit zonder akkoord. Is België voldoende voorbereid? Wat met de handel tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk? En komt de fragiele vrede aan de Ierse grens niet in gevaar?
Hylke Vandenbussche, hoofd van de onderzoeksgroep Internationale Economie aan de KU Leuven, berekende de kortetermijneffecten van een harde brexit op België, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Anders dan bij andere studies hield Vandenbussche ook rekening met de indirecte uitwerkingen van een uitstap zonder akkoord. ‘Britse producten die via een ander land naar België komen, moeten we ook in rekening brengen’, licht ze toe. Uit de resultaten blijkt dat een harde brexit slechter kan uitdraaien dan aanvankelijk gedacht.
1. Voor België
Ons land zou binnen de Europese Unie de derde grootste economische klap opvangen. De eerste drie maanden van 2019 was het Verenigd Koninkrijk de derde grootste Belgische klant, goed voor een bedrag van 8,4 miljard euro. Een harde brexit zou leiden tot een permanent verlies van ruim 2,5 procent van het bruto nationaal product, met alle gevolgen van dien voor de Belgische arbeidsmarkt. Alles bij elkaar dreigen er in ons land om en bij de 42.000 banen verloren te gaan. De voedings- en textielindustrie en de administratieve sector zouden zwaar getroffen worden.
Binnen België zal vooral Vlaanderen klappen krijgen bij een harde brexit.
Vooral Vlaanderen zal het moeten ontgelden. 87 procent van de Belgische export naar het VK vertrekt van boven de taalgrens, 89 procent van de Britse export naar België komt in Vlaanderen terecht. Omdat bij een harde brexit aan beide kanten van het Kanaal invoerbelastingen worden geheven, zal de impact daarvan het grootst zijn in Vlaanderen. Daarom pleit de Vlaamse regering voor een Europees solidariteitsfonds ten voordele van de zwaarst getroffen regio’s.
Bij een harde brexit komt er geen overgangsperiode en moeten Europese bedrijven en ondernemingen opnieuw de juiste douanedocumenten invullen wanneer ze importeren uit of exporteren naar het VK. ‘Van de 25.000 Belgische ondernemingen die handel drijven over het Kanaal, hebben er intussen 10.000 de douaneverplichtingen vervuld’, licht Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën, toe. Dagelijks gaan er gemiddeld 8.000 vrachtwagens vanuit Zeebrugge naar het VK. Omdat niet alle Europese bedrijven de nodige voorbereidingen zullen treffen – de campagnes van de Belgische overheid ten spijt -, wordt gevreesd voor lange wachttijden, files en een gebrek aan parkeerplaatsen.
‘Als een aanzienlijk deel hier onvoorbereid opduikt, dreigt totale chaos’, waarschuwt de West-Vlaamse gouverneur Carl Decaluwé. ‘We moeten dan, net als bij wegwerkzaamheden, het doorgaande tweerichtingsverkeer van Adinkerke tot Nieuwpoort op één rijbaan van de autosnelweg laten rijden. De vrachtwagens die naar het VK moeten, laten we op de andere rijbaan wachten. Daarvoor zijn sanitaire voorzieningen nodig, net als generatoren om voedsel en geneesmiddelen koel te houden. Deze week komt het Nationaal Crisiscentrum opnieuw samen om voorbereidingen te treffen’, vertelt Decaluwé. Om zulke scenario’s te vermijden heeft de Belgische overheid intussen 284 extra douaniers gerekruteerd. ’32 aanwervingen zitten intussen in de pijplijn, maar we zoeken nog altijd 72 krachten’, aldus Adyns.
2. Voor het VK
Bij een harde brexit zonder akkoord verlaat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zonder overgangsperiode. De tweede honderd dagen van Johnson worden naar alle waarschijnlijkheid nog een stuk woeliger dan de eerste honderd. Volgens een gelekt rapport van de Britse overheidsdiensten dreigen in het basisscenario van een harde brexit medicijn-, voedsel- en brandstoftekorten. Drastische prijsstijgingen, onlusten en monsterfiles vallen niet uit te sluiten. In overheidsdocumenten wordt gewezen op mogelijke vertragingen van twee dagen aan de haven van Dover.
Volgens een gelekt rapport van de Britse overheidsdiensten dreigen in het basisscenario van een harde brexit medicijn-, voedsel- en brandstoftekorten.
Volgens de studie van Vandenbussche staan er bij een harde brexit meer dan 525.000 banen op de tocht en kijkt het Verenigd Koninkrijk aan tegen een kortetermijnverlies van 5,5 procent van het bnp. Dat verlies komt niet uit de lucht vallen. In 2017 ging 44 procent van de Britse uitvoer van goederen en diensten naar andere Europese landen. Daarnaast komt 53 procent van de Britse invoer van het Europese vasteland. De Unie heeft ongeveer 40 vrijhandelsakkoorden met een 70-tal landen, waarvan het VK op 1 november niet langer kan genieten.
Londen moet dus op zoek naar nieuwe handelspartners. Intussen staan er dertien voorlopige akkoorden in de steigers met 38 andere landen. Maar een groot vrijhandelsakkoord met de Europese Unie hoeft het Verenigd Koninkrijk niet meteen te verwachten. De snelste handelsovereenkomst die de Europese Unie de afgelopen tijd sloot, die met Georgië, nam ruim vier jaar in beslag voordat hij echt in werking trad.
3. Voor de Europese Unie
Ook voor de 27 andere lidstaten dreigt een aanzienlijke klap. Vandenbussche berekende dat een harde brexit zal leiden tot een bnp-verlies van ruim 1,5 procent. 1,2 miljoen banen staan op het spel. Sommige lidstaten, waaronder Duitsland, verkeren momenteel in woelig economisch vaarwater en zullen een uitstap zonder akkoord moeilijker kunnen verteren.
Ook in geopolitiek opzicht is de brexit schadelijk. Het VK is niet alleen de vijfde grootste economie ter wereld, het geeft in Europees verband ook het meeste geld uit aan defensie en is de tweede grootste nettobetaler aan het Europese budget. Nu de onderhandelingen over de nieuwe Europese begroting lopen, blijft het voorlopig onduidelijk of de 27 lidstaten dat verlies zullen willen opvangen. De relatieve macht van Parijs en Berlijn in de Europese Unie zal onder impuls van de brexit in één klap een stuk groter worden.
4. Voor Ierland/Noord-Ierland
Zonder akkoord tussen Londen en Brussel volgt er op 31 oktober geen overgangsperiode en moet nieuwe grensbewaking tussen Ierland en Noord-Ierland de Europese interne markt beschermen. Nochtans zijn zulke controles in strijd met het Goedevrijdagakkoord, dat in 1998 een einde maakte aan dertig jaar spanningen tussen (voornamelijk protestantse) Unionisten en (voornamelijk katholieke) Republikeinen.
De relatieve macht van Parijs en Berlijn in de Europese Unie zal onder impuls van de brexit in één klap een stuk groter worden.
Nieuwe grenscontroles dreigen de fragiele vrede opnieuw in gevaar te brengen. Tegen een achtergrond van politieke spanningen rond de brexit wakkerde (een doorstart van) de Ierse afscheidingsbeweging – ook wel The New IRA genoemd – haar operaties onlangs opnieuw aan. Enkele maanden geleden kwam daarbij de Noord-Ierse journaliste Lyra McKee om het leven in het grensstadje Londonderry.
Door politieke stammentwisten heeft Noord-Ierland al twee jaar geen regering meer. Daarom wordt in Londen het idee opgerakeld om de regio onder direct bestuur van Londen te plaatsen in het geval van een harde uitstap. Dat ligt in Belfast zowel grondwettelijk als symbolisch bijzonder gevoelig, temeer omdat er in Noord-Ierland meer dan 40.000 jobs op het spel staan. In het Goedevrijdagakkoord is een clausule opgenomen die bepaalt dat Dublin én Londen een referendum zouden moeten toelaten wanneer uit een peiling blijkt dat een meerderheid van de bewoners in de grensgebieden opnieuw herenigd wil worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
