Wat als… Trump wint? ‘Hij heeft het brein niet om dictator te zijn’

De voorspellingen over wat een overwinning van Donald Trump zou betekenen, zijn niet te tellen. Hijzelf doet op zijn website ‘twintig kernbeloftes’. Maar is dat wat hij wil of zal realiseren?

In 2016 beloofde Donald Trump bovenal een muur te bouwen aan de grens met Mexico, en dat land daarvoor te laten betalen. Mexico betaalde geen cent, en er werd onder Trump ‘slechts’ 145 kilometer nieuwe muur aangelegd.

Wat belooft Trump nu? En belangrijker: wat zal hij in een mogelijke nieuwe ambts­termijn uitrichten?

Er zijn vier manieren om dat te achterhalen. Hij doet beloftes tijdens de campagne en in interviews. Hij doet beloftes op zijn website. En er zijn twee programma’s die met hem geassocieerd worden: Agenda47 en Project 2025.

Trump probeert zich al enkele maanden te distan­tiëren van Project 2025, dat over ruim 900 bladzijden een praktische handleiding wil zijn voor een nieuwe presidentiële termijn. Het werd grotendeels door zijn ex-medewerkers opgesteld, en inhoudelijk bevat het veel punten waar Trump helemaal achter staat. Agenda47 is het programma dat Trump wel helemaal als het zijne beschouwt. Het loopt gelijk met het officiële programma van de Repu­blikeinse Partij. De naam verwijst naar de 47e president, die op 5 november verkozen zal worden. Agenda47 wordt op Trumps website herleid tot twintig beloftes uit het partijprogramma. Daaronder staat ‘de grootste deportatie­operatie in de Amerikaanse geschiedenis uitvoeren’, en ‘de inflatie beëindigen’. De vaakst herhaalde beloftes tijdens deze campagne gaan over migratie en het veralgemenen van invoerrechten.

‘Echte mannen’ stemmen op Donald Trump: is dat het grote nadeel van Kamala Harris?

Invoerrechten alom

Zoek voor de invoerrechten niet naar coherentie in de uitspraken. Een recent overzicht in The Wall Street ­Journal stelt dat Trump voor alle producten een invoerrecht voorstelt van 10 procent. Maar steeds vaker vermeldt hij een algemeen tarief ‘tot 20 procent’ en ‘minstens één keer’, schrijft de krant, had hij het over 50 tot 200 procent. Voor auto’s uit Mexicaanse fabrieken stelde hij een tol­tarief van 100 procent voor, voor China een veral­gemeend invoertarief van ‘60 procent of meer’. Het basisinvoerrecht van 10 of 20 procent wordt verhoogd voor landen die bestraft moeten worden.

In zijn eerste termijn gebruikte Trump invoerrechten, of dreigde hij ermee, als een hefboom om gunstiger handelsakkoorden af te sluiten. Deze keer belooft hij een meer systematisch gebruik van invoerrechten, die binnenlandse belastingverminderingen moeten compenseren. Trump wil eerdere belastingverlagingen bestendigen en uitbreiden, hij wil niet langer belastingen op fooien en overuren innen, en misschien zelfs álle inkomensbelastingen afschaffen – dat laatste vertelde hij vorige vrijdag aan podcaster Joe Rogan.

The Wall Street Journal citeert een studie die voorspelt dat het gemiddelde invoertarief in de VS van 2,3 procent in 2023 zal toenemen tot 17 procent, als Trump 10 procent invoerrechten veralgemeent en 60 procent doorvoert voor producten uit China.

De gevolgen voor de wereldhandel en voor de VS kunnen groot zijn. De team van tegenkandidate Kamala Harris stelt dat zulke tarieven de prijzen opnieuw de hoogte in zullen jagen. Dat zou gezinnen tot 3900 dollar per jaar meer kosten. Trump belooft meer banen omdat Amerikaanse bedrijven op de interne markt een betere concurrentiepositie krijgen. Maar de getroffen landen zullen dan weer hun invoerrechten verhogen voor Amerikaanse export, die daardoor gefnuikt kan worden. Experts maken moeilijke berekeningen om de gevolgen te becijferen. Afwachten is de boodschap. ‘We zijn nu de partij van de invoerrechten’, verklaarde Republikein Bryan Lanza aan de BBC. ‘Wie had dat kunnen voorspellen?’

De inflatie wil Trump bekampen door vrijwel onbeperkt olie en gas op te pompen: ‘Drill, baby, drill!’ Zondag beloofde hij dat de benzineprijs in het eerste jaar van zijn tweede ambtstermijn gehalveerd zal worden.

‘De grootste deportatie ooit’

Een terugkerend thema in Trumps toespraken is ‘de grootste deportatie ooit’. Hij verklaarde zelf tegenover Time Magazine dat er kampen komen waarin sans-papiers verzameld zullen worden voordat ze worden uitgezet. De Nationale Garde en het leger zullen worden ingezet om de grens te beveiligen en de migranten te helpen uitzetten. Het gaat niet alleen om migranten die beschuldigd worden van criminele feiten, maar om alle sans-papiers. Sommigen van hen verblijven al decennia in de VS.

Stephen Miller, adviseur van Trump en architect van diens migratiepolitiek tussen 2017 en 2021, formuleert het zo: ‘Als president Trump herkozen wordt, zal de grens verzegeld zijn, zal het leger ontplooid worden, de Nationale Garde geactiveerd en gaan de illegalen naar huis.’

Miller voorziet een uitzetting van 1 miljoen mensen per jaar. Vaak wordt uitgegaan van 11 miljoen sans-papiers in de VS, maar dat cijfer gaat al decennia mee. Het kan nu best veel hoger liggen.

De kosten van een uitzettingsoperatie van die omvang wordt door de niet-partijgebonden American Immigration Council geschat op 88 miljard dollar per jaar. Om ze een kans van slagen te geven, zouden er uitzonderingswetten en -regels moeten komen, veel meer migratierechtbanken, overeenkomsten met derde landen en een luchtbrug. Dan nog is het moeilijk om je in te denken dat uitzetting op zo’n schaal kan lukken zonder hele economische takken (onder meer de bouw en de landbouw) te verstoren, en zonder honderdduizenden gezinnen die gedeeltelijk een legale status hebben en gedeeltelijk illegaal zijn uit elkaar te trekken. Details over de organisatie van de massa-uitzetting heeft het team van Trump nog niet gegeven.

Ook in het kader van migratie: op zijn meetings pleit Trump – meestal onder groot applaus – voor de automatische doodstraf voor een sans-papier die een Amerikaanse staatsburger doodt. Hij wil ook de wet aanpassen zodat kinderen van sans-papiers die in de VS geboren worden niet langer het staatsburgerschap krijgen. En de grensmuur met Mexico zal afgewerkt worden. Trump wil opnieuw een versie van zijn inreisban voor moslims invoeren, en buitenlandse studenten die sympathie voor Hamas tonen het land uitzetten.

VS-migratiecrisis: ‘Ons systeem is gebaseerd op de realiteit van dertig jaar geleden’

Weg met de NAVO?

Qua buitenlandbeleid belooft Trump dat hij de oorlog in Oekraïne snel zal beëindigen, ‘in 24 uur’ en nog voor hij de eed aflegt. Hij zegt niet hoe, maar de vrees bij bondgenoten bestaat dat hij grote toegevingen zal doen aan de Russische president Vladimir Poetin. Zijn liefde voor de NAVO is zoals bekend beperkt. Als president dreigde hij er al mee uit de NAVO te stappen. Nu kondigt hij een ‘fundamentele re-evaluatie’ aan van de doelstellingen van de NAVO. Hij laat open wat dat betekent.

NAVO-top in Washington: ‘Zeker voor België zou de komst van Trump erg pijnlijk zijn’

Zijn afkeer van het stationeren van dure Amerikaanse troepen in het buitenland is bekend. Zijn running mate J.D. Vance is nog meer dan Trump een aanhanger van isolationisme, onder het populaire motto: ‘We kunnen de redder van de wereld niet zijn.’

Buitenlandspecialist Joseph Nye formuleerde tegenover het blad Foreign Policy wat hij verwacht van een nieuwe Trumptermijn: ‘Het verraad aan Oekraïne zal Poetins positie versterken en de geloofwaardigheid van de NAVO verzwakken. Troepen terugtrekken uit Zuid-Korea en Japan zal een destabiliserend effect hebben op Oost-Azië. En een nieuwe exit uit de Klimaatakkoorden van Parijs zal de internationale instellingen verzwakken, net als de inspanningen om de klimaatverandering te bestrijden.’

Andere specialisten die Foreign Policy ondervroeg, zoals Stephen Wertheim van Carnegie Endowment for International Peace, zien ten minste één positieve kant aan een herintrede van Trump: ‘Hij zal het idee dat er onderhandelingen kunnen zijn destigmatiseren.’

Dictator en fascist?

Wat heel expliciet in Project 2025 staat, maar ook beklemtoond wordt in interviews die Trump geeft, is zijn ambitie om de presidentiële macht te vergroten. In de laatste maanden van zijn eerste ambtstermijn zette Trump bij presidentieel besluit een systeem op, Schedule F, waarmee hij een nieuwe categorie van tienduizenden hogere ambtenaren creëerde. Die ambtenaren, onder meer op het departement Justitie, kon de president ontslaan om ze te vervangen door getrouwen. Zo zou Trump de deep state te lijf gaan en mensen installeren die er geen bezwaar tegen hadden om desnoods de wet te overtreden om de wensen van hun baas uit te voeren. President Joe Biden voerde Schedule F weer af, maar Trump kondigde aan het na zijn herverkiezing weer in te voeren. De initiatiefnemers van Project 2025 legden een lijst aan van getrouwen die Trump in zijn administratie kan introduceren.

Trump distantieert zich, running mate lijkt pro: wat staat er in Project 2025?

Daarnaast wil Trump ook een fundamentele wijziging voor de onafhankelijke agentschappen die onder meer milieu-, gezondheids- en voedselregels uitwerken en opleggen. Net als Project 2025 wil hij die agentschappen ofwel ontmantelen, ofwel rechtstreeks onder de president plaatsen, zodat regulerende instanties ondergeschikt worden aan de politieke voogdij. (Op het vlak van milieu wil Trump groene elementen uit de investeringsprojecten van de huidige regering terugdraaien, onder meer de subsidies voor elektrische auto’s).

Ook zonder de ingrepen om de presidentiële macht te verhogen zou Trump al meer macht hebben dan in zijn eerste ambtstermijn. Het Hooggerechtshof kende eerder dit jaar een grote immuniteit toe voor zelfs criminele activiteiten van een zittend president. Als het gerecht en zijn ambtenaren niet langer tegengas geven, zijn veel remmen op het presidentschap verdwenen.

De combinatie van dwepen met buitenlandse dictators, het concentreren en verhogen van de al aanzienlijke presidentiële macht, het gebruik van de term ‘ongedierte’ om zijn politieke tegenstanders te omschrijven, en uitspraken over het inzetten van het leger tegen ‘de binnenlandse vijand’: het werd zijn vroegere stafchef, generaal John Kelly, te veel. Vorige week verklaarde Kelly in reactie op dat alles dat Trump wat hem betreft voldoet aan de definitie van ‘fascist’. Die inschatting werd gedeeld door nog andere militairen die met Trump hebben samengewerkt. Een andere gewezen medewerker, veiligheidsadviseur John Bolton, reageerde dat Trump niet slim of ideologisch genoeg is om een fascist te zijn. ‘Hij heeft er het brein niet voor om een dictator te zijn.’

Die tweespalt zit ook bij de aanhang. ‘Je moet hem niet letterlijk nemen’ zit nog diep ingebakken bij een deel van zijn aanhangers, of, ‘het zal zo’n vaart niet lopen’. Andere aanhangers hopen net op het tegengestelde: waar Trump in 2017 niet goed voorbereid was om zijn plannen uit te voeren, en ‘verraden werd’ door medewerkers als Kelly, weet hij nu beter met wie hij zich moet omringen om zijn doelstellingen te bereiken.

Trump is vaag over de details van zijn plannen (die hij trouwens voortdurend verandert), maar de sterk autoritaire trend is zeker aanwezig, net als het uitspelen van angst voor de andere en de dreiging van vergelding. Trump bedreigde in 2016 ook al politieke tegenstanders. Hij dirigeerde zijn aanhang terwijl die met ‘lock her up’-koren de opsluiting van Hillary Clinton eiste. Maar tot vervolging van Clinton kwam het niet. Nu dreigt hij ermee achter de familie Biden en andere politieke tegenstanders aan te gaan. Hij dreigt ermee de zender CBS zijn uitzendvergunning te ontnemen. Zulke dreigementen zijn niet onschuldig, en nopen mediabazen nu al om zich inschikkelijk op te stellen.