‘Washington en Moskou bepalen de regels. De Europese Unie heeft geen macht’

De situatie rond Oekraïne heeft nog eens duidelijk de puntjes op de ‘i’ gezet met betrekking tot de klepels van de wereldmacht, zegt prof. Herman Matthijs.

Nogal wat programmamakers van TV-zenders moeten donderdagavond gedacht hebben: ‘waarom zouden we nog geld steken in talkshows?’ We kunnen beter rechtstreeks uitzenden vanuit het Witte Huis onder de titel ‘Donald late night show ‘. De eerste 40 minuten van de bijeenkomst in de ‘Oval Office’ viel er niets te beleven, maar de laatste 10 minuten waren historisch en ongezien te noemen.   

Slechte relatie

Opvallend was dat er blijkbaar niemand in het beroemdste lokaal van het Witte Huis was, om de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te wijzen op zijn probleem in het gesprek. Aan de Amerikaanse kant was er dan weer een merkwaardig verschil met het Biden-tijdperk. Vicepresident JD Vance zat erbij en mengde zich ook duidelijk in het debat. Ten tijde van President Joe Biden was Kamala Harris amper te zien. 

Het Oekraïense staatshoofd was gekleed in een half militair uniform en dat was een nogal opvallend verschil met de traditionele maatpakken van de Amerikaanse nummer één en twee. Ze hadden een rode das aan, de kleur van de republikeinse partij.   

De echte reden van de slechte relatie tussen de Amerikaanse en de Oekraïense president dateert al van enige jaren gelden. Donald Trump heeft het nooit kunnen pikken dat Zelensky niets heeft gedaan met de activiteiten van Hunter Biden, de zoon van Joe Biden, in zijn land. Bovendien was Zelensky nogal openlijk pro de democratische kandidaten in het nabije verleden, namelijk Biden en Harris. De weerwraak van de Trump-Vance-administratie was donderdag mondiaal te volgen op het beeldscherm.   

Corruptie

Als zakenman stelt Donald Trump veel vragen over de kostprijs en de opbrengst van activiteiten. Dus vindt hij dat Oekraïne de Verenigde Staten deels moet terugbetalen voor de geleverde steun. Dat zou kunnen gecompenseerd worden met een deal over de grondstoffen en vooral inzake de zeldzame aarddelfstoffen in dit land. Dat akkoord is er niet omdat Zelensky Amerikaanse veiligheidswaarborgen wil. De economische vraag is nu: wat gaat er gebeuren met de exploitatie van die grondstoffen? 

De opmerkingen van president Trump over het gebruik van de Amerikaanse steun door Oekraïne zijn zeker terecht. De EU en ook België zouden eens dringend moeten laten onderzoeken wat er met al dat geld is gebeurd. Want het corruptie niveau in dat oostelijk land is erg groot. 

Maar de Amerikaanse president wil een vredesakkoord en op zijn minst een staakt-het-vuren in deze oorlog. Wie kan daarop tegen zijn? En er is al openlijk gezegd dat een deel van oostelijk Oekraïne naar Rusland gaat. Is het realistisch om te eisen van president Poetin al het ingenomen Oekraïens gebied terug te geven?  Het leger van Oekraïne zal niet slagen, de Amerikanen zullen niet helpen. En zal de EU met de Britten troepen sturen? Trouwens in 2014 heeft de EU en ook de Obama-Biden-administratie niet echt gereageerd toen Poetin de Krim inpalmde.    

Spelen met vuur

In Londen komen de grotere EU-lidstaten met de Commissie en de Raad samen. Ook de NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte en de Oekraïense president zijn erbij. Om te beginnen is het wel merkwaardig dat de zelf beschouwde Europese eerste klasse naar Londen trekt om het dossier Oekraïne aldaar te bespreken. De eenheid binnen de EU is ver te zoeken, want de 20 andere leden worden pas op zes maart verwacht te Brussel voor een extra EU-top.  

Aangezien de creatie van een Europees leger niet op de tafel ligt, zal de opstart van een eigen defensiesysteem moeten komen vanuit Parijs en Londen. Op middellange termijn is Europa voor zijn veiligheid aangewezen op de NAVO en dus vooral de Verenigde Staten.  Men zal moeten slikken dat er een akkoord komt over de grenzen van dat land en dat het tijdperk Zelensky tot de geschiedenis behoort.  

Een toetreding van Oekraïne tot de NAVO en/of de Europese Unie is met vuur spelen. Het is voor Europa militair niet verdedigbaar en financieel ook niet betaalbaar.  

Een andere kritische vraag over Oekraïne is de volgende, waarom zouden er westerse troepen naar dat land moeten worden gestuurd als tienduizenden te mobiliseren Oekraïense mannen in West-Europa vertoeven?  

De Britse Eerste Minister en Labour-leider Keir Starmer kondigde bij zijn bezoek aan Trump aan, dat het militair budget van het Verenigd Koninkrijk naar 2,5 procent BBP gaat vanaf 2027. Op de aanstaande NAVO-top te Den Haag, in juni 2025, gaat men beslissen om de huidige 2 procent BBP aan defensie te verhogen naar 2,5 procent en de Britten hebben hier al het startschot gegeven.  Voor die Europese verdediging is het Verenigd Koninkrijk zeker nodig en liefst ook de Canadezen.   

België zal zijn defensiebudget op korte termijn moeten verhogen van 1,3 naar 2,5 procent BBP. In het regeerakkoord staan niet echt maatregelen vermeld om aan deze NAVO-doelstelling te geraken. Het wordt uitkijken naar het ontwerp van begroting 2025 om te zien wat er op dit vlak gebeurt. Anders dreigt de aanstaande NAVO-top een moeilijk verhaal te worden voor de Belgische delegatie. Een ander heikel punt voor de Arizona-regering is het Russisch geld in Euroclear. 

Conclusie  

De Verenigde Staten blijven bij de NAVO, omdat de Senaat het uittreden nooit zal goedkeuren. De Amerikaanse atoomparaplu zal blijven gelden voor de NAVO-leden, maar bij de conventionele verdediging van het oude continent zal Europa zelf veel meer moeten gaan bijdragen. De Amerikanen willen die eigen capaciteit vrij houden voor de Pacific en het Midden-Oosten.   

Maar in ieder geval heeft de situatie rond Oekraïne nog eens duidelijk de puntjes op de ‘i’ gezet met betrekking tot de klepels van de wereldmacht, namelijk: Washington en Moskou bepalen de regels. De Europese Unie heeft geen macht, New Delhi en Beijing zwijgen.