‘Was het rapport van VN-chef Bachelet over Oeigoeren te streng, of net niet?’

Nog net voor haar afscheid publiceerde VN-chef voor de mensenrechten Michelle Bachelet dan toch haar rapport over China. Dat is streng, maar volgens sommigen toch niet streng genoeg.

Het was laat, maar net niet te laat. Precies dertien minuten voor haar mandaat als Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties op 31 augustus afliep, publiceerde Michelle Bachelet haar rapport over de situatie van de Oeigoeren en andere moslimminderheden in de autonome Chinese provincie Xinjiang. Dat rapport, waaraan drie jaar was gewerkt, was al eind vorig jaar klaar. Peking haalde evenwel alles uit de kast om de publicatie te verhinderen. De vrees bestond zelfs dat Bachelet, een voormalige presidente van Chili, de Chinezen niet op de lange tenen durfde te trappen. Een officieel communiqué na haar geleide bezoek aan de provincie in mei was uitermate vriendelijk voor China.

Uiteindelijk is het goed gedocumenteerde rapport toch streng. Volgens de nieuwssite Politico leest het zelfs als een dystopische roman van George Orwell. Het beschrijft, onder meer, hoe mensen arbitrair worden opgepakt en opgesloten in werkkampen, hoe ze worden geslagen en gefolterd, gedwongen medische behandelingen ondergaan, seksueel worden misbruikt en hoe vrouwen tegen hun zin worden gesteriliseerd. Mensen die actief zijn op sociale media en mannen met een baard zijn per definitie verdacht. Het rapport sluit niet uit dat China zich in Xinjiang schuldig maakt aan misdaden tegen de mensheid.

Volgens Peking is het rapport een opeenstapeling van desinformatie en leugens. De Chinese leiders houden vol dat hun aanpak van de Oeigoeren past in hun strijd tegen radicalisme en terrorisme en dat de werkkampen eigenlijk gewoon trainingscentra zijn. Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi zei nog dat er bij de bescherming van de mensenrechten ruimte moet zijn om rekening te houden met de realiteit in het land en wat de bevolking nodig heeft. Maar dit rapport is natuurlijk niet de eerste internationale kritiek op de manier waarop Peking met minderheden omspringt. Op initiatief van de Belgische Marie Arena (PS) keurde het Europees Parlement enkele maanden geleden nog een resolutie goed die de georganiseerde orgaanroof bij Oeigoeren en beoefenaars van de spirituele beweging Falun Gong veroordeelde.

De Oeigoerse diaspora vindt het rapport niet streng genoeg omdat het de Chinese politiek niet als een genocide omschrijft.

Dat het rapport China in een slecht daglicht plaatst, komt het land hoe dan ook slecht uit. Tijdens de Olympische Winterspelen in Peking in februari was de aanpak van de Oeigoeren nog taboe. Er is nu de spanning rond Taiwan, terwijl partijleider Xi Jinping in oktober op het congres van de Communistische Partij een ongekende derde ambtstermijn wil krijgen. Toch staat Peking niet alleen met zijn kritiek op het rapport. De Oeigoerse diaspora vindt het niet streng genoeg, omdat het de Chinese politiek niet als een genocide omschrijft. Dat doen de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, wel. Het is ook nog maar een begin. Bachelet vraagt dat landen niet langer Oeigoeren naar China terugsturen en dat er nu snel meer onderzoek volgt. Of dat ervan komt, is wellicht een aanleiding voor een nieuwe strijd.