Wapenstilstand tussen Israël en Hezbollah: de laatste zet van Joe Biden

De Israëlische premier Netanyahu knipt de link tussen de oorlog in Libanon en die in Gaza door. Gaza wordt daar niet noodzakelijk beter van.

Het leek nauwelijks voor te stellen dat een er wapenstilstand op til was. Gisteren, 26 november, voerde Israël nog tientallen luchtaanvallen uit op de zuidelijke buitenwijken van Beiroet, enkele van de zwaarste bombardementen dit jaar. Vervolgens riep het Israëlische leger mensen op om het centrum van de Libanese hoofdstad te evacueren, een gebied waar de sjiitische militie Hezbollah niet militair aanwezig is. Files strekten zich kilometerslang uit toen de bewoners in paniek op de vlucht sloegen.

Terwijl de bommen op Beiroet vielen, kwam het Israëlische kabinet bijeen om een staakt-het-vuren goed te keuren dat een einde zou maken aan de 14 maanden durende oorlog tegen Hezbollah. De daaropvolgende uren waren strak georkestreerd. De Israëlische premier Benyamin Netanyahu kondigde de overeenkomst aan in een televisietoespraak. Daarna volgde een aankondiging van de Amerikaanse president Joe Biden. Het Libanese kabinet zou pas de daaropvolgende ochtend over de kwestie stemmen, maar dat zou niet meer dan een formaliteit zijn.

60 dagen

De overeenkomst, die op 27 november om 4.00 uur lokale tijd van kracht werd, roept op tot een 60 dagen durende wapenstilstand. Gedurende die periode zal Hezbollah zijn strijders verplaatsen naar het noorden van de Litani-rivier, ongeveer 30 kilometer van de grens met Israël. Israël zal zijn troepen geleidelijk terugtrekken uit Zuid-Libanon. Het Libanese leger zal ongeveer 5000 soldaten in de regio inzetten. Dat alles zal worden gecontroleerd door een panel van vijf landen onder leiding van de Verenigde Staten. Israël behoudt het recht om ‘directe bedreigingen’ in Libanon aan te pakken.

Beide partijen hebben goede redenen om de oorlog te beëindigen. Die begon vorig jaar toen Hezbollah raketten begon af te vuren op Israël uit solidariteit met de Palestijnse organisatie Hamas, die op 7 oktober meer dan 1100 Israëli’s vermoordde. Bijna een jaar lang hielden Israël en Hezbollah de strijd beperkt tot bombardementen heen en weer nabij de grens, maar in september breidde Israël zijn luchtaanvallen uit over heel Libanon, en in oktober lanceerde het een grondoffensief.

Kan Israël Hezbollah volledig vernietigen?

Uitputtende strijd

Een jaar van gevechten, zowel in Libanon als in Gaza, heeft een grote druk gelegd op het Israëlische leger. Veel reservisten zijn opgeroepen voor lange periodes: 54 procent van degenen die sinds 7 oktober zijn gemobiliseerd, heeft meer dan 100 dagen dienst gedaan. Doorgaan met de oorlog in Libanon zou nog een uitbreiding betekenen, en Israëlische generaals zijn terughoudend om de troepen nog zwaarder te belasten. Netanyahu zei in zijn toespraak dat het leger een adempauze nodig had.

Wat Hezbollah betreft: de leiding is dit jaar grotendeels uitgeschakeld, inclusief Hassan Nasrallah, de charismatische leider die meer dan drie decennia aan het hoofd stond. Het heeft veel van zijn geavanceerde raketarsenaal en militaire infrastructuur in Zuid-Libanon verloren. Die verliezen zouden alleen maar toenemen als de oorlog voortduurt. De meeste Libanezen wilden überhaupt niet dat de oorlog begon en willen er zo snel mogelijk een einde aan maken.

Bezorgdheid over de deal

Toch hebben beide partijen ook bedenkingen bij de deal. De vrees in Israël is een herhaling van 2006: de vorige oorlog tegen Hezbollah eindigde met VN-resolutie 1701, die opriep tot ontwapening van de militie. Hezbollah negeerde dat bevel en het Libanese leger, dat in de regio ten zuiden van de Litani moest patrouilleren, was te zwak om het af te dwingen. Sommige Israëlische politici vrezen dat de nieuwe overeenkomst even hol zal blijken. ‘We mogen het werk niet half doen’, zei oppositieleider Benny Gantz.

Na het arrestatiebevel: diplomatieke ramp voor Netanyahu, maar dit ondermijnt ook het Strafhof

Het Libanese leger staat nog altijd zwak. Een economische crisis van vijf jaar dreef de staat naar het faillissement. Veel soldaten klusten bij als taxichauffeur om hun maandsalarissen van zo’n 100 euro aan te vullen. Het leger zal financiering van westerse en Arabische geldschieters nodig hebben om meer troepen te werven en uit te rusten. Zelfs met financiële hulp is het de vraag of Libanese troepen bereid en in staat zullen zijn om het tegen Hezbollah op te nemen.

Ongeveer 70.000 Israëli’s zijn al meer dan een jaar uit dorpen nabij de grens verdreven. Het doel van Israël in de oorlog was net om die burgers te laten terugkeren naar huis, maar het onduidelijk of deze overeenkomst dat zal bereiken. Burgemeesters van sommige noordelijke steden hebben kritiek op de deal en willen sterkere garanties dat Hezbollah uit de buurt van de grens wordt gehouden.

Het controlepanel van vijf landen is bedoeld om vermeende schendingen van de overeenkomst te beoordelen. Als het Libanese leger en VN-vredestroepen niet optreden, zegt Israël dat het dat zal doen. ‘De duur van de wapenstilstand hangt af van wat er in Libanon gebeurt’, zei Netanyahu. Dat hoeft geen terugkeer naar een totale oorlog te betekenen, maar er zullen de komende waarschijnlijk nieuwe spelregels gelden tussen Israël en Hezbollah, met geregeld Israëlische aanvallen in Libanon.

Hoge prijs voor Libanon

Veel Libanezen zullen niet naar huis kunnen terugkeren. De Wereldbank schat dat de oorlog 8,5 miljard dollar aan schade en economische verliezen heeft veroorzaakt, meer dan een derde van het Libanese bbp. Bijna 1 miljoen mensen zijn ontheemd geraakt en ongeveer 100.000 huizen zijn beschadigd. Hele dorpen in het zuiden zijn met de grond gelijk gemaakt. De overheid kan zich nauwelijks enige wederopbouw veroorloven.

Toch is de wapenstilstand, ondanks alle mitsen en maren, een zeldzaam stukje goed nieuws. Een regionale oorlog die onstuitbaar leek te groeien, zal nu in omvang afnemen. Amerikaanse functionarissen zeiden vroeger dat de manier om de crisis in Libanon te beëindigen was om een deal in Gaza te sluiten. Nu hopen ze dat de deal in Libanon in plaats daarvan Gaza zal helpen oplossen.

‘Hamas heeft vanaf dag één geprobeerd om anderen bij het gevecht te betrekken’, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. ‘Als het ziet dat de cavalerie niet onderweg is, kan dat een stimulans zijn om te doen wat nodig is om dit conflict te beëindigen.’ Brett McGurk, een Midden-Oostenadviseur van president Biden, reisde deze week naar Saudi-Arabië voor een laatste poging om tot een bredere regionale overeenkomst te komen.

Moeizame vooruitzichten

Die diplomaten zullen waarschijnlijk teleurgesteld worden. Netanyahu heeft politieke dekking om de oorlog in Libanon te beëindigen. Hoewel sommige van zijn coalitiepartners ontevreden zijn over de voorwaarden van de wapenstilstand, dreigden ze niet uit de regering te stappen. Een staakt-het-vuren zal ook Donald Trump tevredenstellen, die in oktober aan Libanees-Amerikaanse kiezers beloofde de oorlog in hun thuisland te beëindigen.

Maar in Gaza heeft Netanyahu heel andere drijfveren. Zijn extreemrechtse bondgenoten dromen ervan om de nederzettingen die in 2005 werden geëvacueerd opnieuw op te bouwen, en hebben gezworen uit de coalitie te stappen als Israël zich terugtrekt. De premier zelf vreest dan weer dat een staakt-het-vuren de weg vrijmaakt voor een onderzoekscommissie naar het Israëlische falen om het bloedbad van 7 oktober te voorkomen (hij zal daar waarschijnlijk niet goed uit komen).

Meer dan een jaar hield Hezbollah vol dat het niet zou stoppen met vechten tegen Israël tot dat land stopt met vechten in Gaza. Israël heeft nu de link tussen de twee fronten doorgeknipt. Dat zal de druk op zijn overbelaste leger verminderen. Door één oorlog te beëindigen, maakt Netanyahu het misschien makkelijker om de andere voort te zetten.

© The Economist