‘Wanneer Trump wordt vergeleken met Hitler, mogen we dit niet accepteren’

De hardnekkige neiging om de Amerikaanse president af te keuren door verwijzingen naar nazi’s is volgens Brendan O’Neill een teken van hysterie: ‘Het is belangrijk om Trump te blijven bekritiseren om wat hij doet en laat. Het is ook belangrijk om zijn critici te blijven bekritiseren voor hun roekeloze gebruik van nazi-vergelijkingen.’

Amerika doet het niet zo slecht, vindt u ook niet, aangezien het land al een jaar wordt gerund door een nazi? Althans, we horen nu al iets meer dan een jaar dat de president van de Verenigde staten meer lijkt op Hitler dan op welke andere westerse politicus. De Verenigde Staten zouden volgens een diplomaat sterke gelijkenissen vertonen met het Duitsland uit 1933. Volgens een academische studie zou Trump zijn land dan weer bestoken met niets minder dan “fascistische retoriek”.

Welnu, als we dat allemaal in ogenschouw nemen, dan lijkt het land nog best goed te functioneren. Immers, zijn politieke opponenten zijn niet in de gevangenis gezet. Het politieke debat is nog altijd vrij en open. Er is geen concentratiekamp geopend. De Grondwet is nog altijd onveranderd. Misschien is dat nazisme zo gek nog niet?

Dit is de absurde, dodelijke gevolgtrekking van de hardnekkige neiging onder commentatoren en columnisten om Donald Trump te vergelijken met Hitler: het heeft de herinnering aan en de betekenis van de verschrikkingen onder het nazisme veranderd. Het berooft de verschrikkingen van het Europa van de twintigste eeuw van hun unieke, specifieke context. Het pretendeert dat dit soort dingen altijd in de lucht hangen, ook in de vrije, open, vreedzame sfeer van de Verenigde Staten in de eenentwintigste eeuw. De vergelijkingen trivialiseren het echte lijden onder de echte nazi-tirannie.

Door Trump en Hitler op dezelfde lijn te zetten, denken critici dat ze de Amerikaanse president een zware slag toedienen. Maar ze doen vooral iets anders: ze maken van Hitler gewoon een slechte, onfatsoenlijke man, in plaats van de grootste crimineel uit de recente geschiedenis die zich op geen enkele manier laat vergelijken met welke leider dan ook.

‘Pesterijen en bedreigingen’

Na de inauguratie van Donald Trump, werd het al snel bon ton om het F-woord en het N-woord te gebruiken bij alles wat hij deed. ‘Donald Trump is een fascist‘, verklaarde een columnist in de Washington Post. Trump is een ‘fascistische autoritair’, schreef Salon. The Guardian noemde zijn presidentschap een ‘klap in het gezicht’ van de mensen die hadden beloofd te zullen leren van de Holocaust. Volgens weer een andere commentator zou Trump de ‘pesterijen en bedreigingen’ combineren die tot vandaag zo kenmerkend waren voor het tijdperk onder Hitler – alsof het nazisme vooral een spelletje was van politici die een beetje gemeen deden tegen anderen.

Politici doen het net zo goed. Een Brits parlementslid noemde Trump in één adem met ‘fascistische dictatoren Mussolini en Hitler’. Een collega trok een vergelijking tussen Trumps beslissing om migratie uit bepaalde landen te weren en de Holocaust.

Historici doen ook mee. Timothy Snyder zei dat de Republikeinen zijn als de ‘Duitse conservatieven in de jaren dertig’ die werden overmand door ‘radicaal-rechts’, ofwel Hitlers nazi’s. Ron Rosenbaum, auteur van Explaining Hitler, zei dat Trump werkt volgens ‘de handleiding in Mein Kampf‘.

En uiteraard zien we dit ook bij publieke demonstraties tegen Trump, met afbeeldingen waarop hij een Hitlersnorretje heeft, of borden en spandoeken met teksten als: ‘Wij zijn geschiedenisdocenten, wij weten hoe dit afloopt’.

Gevaarlijk cynisme

Laten we hopen dat deze geschiedenisdocenten niet op de school van uw kinderen werken. Want het is moeilijk om iets te bedenken dat zo volstrekt historisch analfabetisch is als dit. Het getuigt bovendien van een gevaarlijk cynisme om Trump zo gemakkelijk over één kam met Hitler te scheren, en om te voorspellen dat het een kwestie van tijd is voordat hij strafkampen opzet, een nieuwe wereldoorlog begint en alles – van burgerlijke vrijheden tot de rechtsstaat – vernietigt.

Niets van dat alles is afgelopen jaar gebeurd. Natuurlijk niet. Al die vergelijkingen met Hitler zijn vooral gebakken lucht gebleken, een poging om in de sterkst mogelijke bewoordingen iemand te veroordelen. Maar juist daarom wordt het extra moeilijk om te zien wat er nieuw, anders en problematisch is aan het presidentschap van Trump. De nazivergelijkingen zijn niet bepaald stimulerend voor een redelijke, rationele analyse van wat er werkelijk gebeurt. Ze zijn een toonbeeld van anti-intellectualisme.

Het is belangrijk om Trump te blijven bekritiseren om wat hij doet en laat. Het is ook belangrijk om zijn critici te blijven bekritiseren voor hun roekeloze gebruik van nazi-vergelijkingen. Zijn critici mogen dan nog altijd boos zijn dat hun gedroomde presidente de verkiezingen heeft verloren, maar dat is geen excuus om onze historische kennis te vertroebelen.

Van Holocaustverdunning naar Holocaustontkenning

De vergelijkingen brengen schade toe aan zowel het debat als aan de geschiedenis. Ze trivialiseren wat er werkelijk is gebeurd door de echte nazi’s. Het hoort niet om zoveel wreedheid te vergelijken met de daden van een democratisch verkozen president waar een hoop mensen een hekel aan hebben. Het is nog geen Holocaustontkenning, maar Holocaustverdunning: een relativisme dat de nazitijd afschildert als simpelweg een nare stroming in de politiek die nu en dan haar kop opsteekt. Zulk relativisme, zo beweren sommige historici, zou het fundament leggen voor de ontkenning van de Holocaust.

Daarom mogen we het niet accepteren wanneer Trump wordt vergeleken met Hitler. Niet omdat we de Amerikaanse president moeten beschermen voor beledigingen, maar omdat we onze historische kennis moeten beschermen. Dit is de vreselijke ironie van de anti-Trump-hysterie van afgelopen jaar: de critici presenteren zichzelf als uitdagers van het toenemende neonazisme, maar door de schaamteloze vergelijkingen herschrijven ze de geschiedenis op een dergelijke wijze dat die werkt in het voordeel van niemand anders dan neonazi’s.