‘Wanneer ontwaken de klimaathaviken?’

‘De benoeming van Mike Pompeo tot Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken is een bedreiging voor Europa. Hij is een stroman van de olie-industrie en kan de strijd tegen de klimaatverandering op een cruciaal moment doen stokken’, schrijft Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu. ‘Europa moet veel forser uit de hoek komen om het klimaatakkoord van Parijs te vrijwaren.’

In de Amerikaanse Senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken vinden momenteel de hoorzittingen plaats over de benoeming van Mike Pompeo tot nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Pompeo is vooral bekend als ‘een havik’ in de buitenlandse politiek. Hij pleitte in het verleden voor het openhouden van het gevangenenkamp op Guantanamo Bay. Hij was ook gekant tegen het nucleaire akkoord met Iran. Minder geweten is dat met Pompeo de Amerikaanse buitenlandse politiek nog steviger in handen komt van de olielobby.

Mike Pompeo wordt in de VS ‘het congreslid van de Kochs’ genoemd. De gebroeders Koch zijn eigenaar van een privaat oliebedrijf. Samen zijn ze rijker dan Bill Gates. Toen Pompeo in 2010 opkwam in Wichita (Kansas) – het district waar Koch Industries haar hoofdzetel heeft – kreeg hij voluit de steun van de twee broers. Ze waren met 80.000 dollar de grootste geldschieters van z’n campagne. Pompeo won de verkiezingen en kreeg als congreslid nog eens 200.000 dollar extra van de Kochs. Andere olie- en gasbedrijven gaven er nog een miljoen bovenop.

Mike Pompeo bleef z’n geldschieters trouw. Hij trok de klimaatverandering in twijfel, bepleitte de deregulering van de olie- en gasindustrie en verzette zich tegen de ondersteuning voor hernieuwbare energie. De advocaat van Koch Industries werd z’n kabinetschef. Pompeo wordt mogelijk volgende week al de belangrijkste minister van Buitenlandse Zaken ter wereld. Als topdiplomaat zal hij niet enkel beslissen over vrede of oorlog. Ook het Amerikaanse engagement in de internationale strijd tegen de klimaatverandering ligt in z’n handen.

Vooralsnog beperkten de negatieve gevolgen van de klimaatkoers van Donald Trump zich voornamelijk tot de VS. President Trump tracht allerhande milieuregels terug te schroeven. Als hij er in slaagt zullen Amerikaanse wagens en steenkoolcentrales weer meer vervuilen. Maar op het internationale toneel bleef de schade vooralsnog beperkt. Er was de aankondiging van de terugtrekking uit het klimaatakkoord van Parijs. Maar z’n vorige minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, liet vervolgens de zaken wat op hun beloop. Bijvoorbeeld: de Amerikaanse diplomaten die deelnamen aan de laatste klimaatconferentie waren nog dezelfde als in het Obama-tijdperk.

Met Pompeo kan de Amerikaanse fossiele industrie haar machtsgreep van het nationale naar het internationale toneel uitbreiden. Het gaat daarbij niet alleen over het terugschroeven van de Amerikaanse financiële steun voor de klimaatwetenschappers van het IPPC of voor het internationale klimaatbeleid. De snelle groei in het verbruik van fossiele brandstoffen bevindt zich nu in opkomende landen zoals India of Indonesië.

Als de VS die landen met financiële steun of diplomatieke druk aanzet om meer te kiezen voor olie en gas, lukt het nooit om de wereldwijde vervuiling door broeikasgassen voldoende snel te laten dalen. Kortom, een doeltreffend internationaal klimaatbeleid is met de benoeming van Pompeo meer dan ooit in gevaar.

De tijd dringt

Net deze week kregen we opnieuw een onrustwekkende waarschuwing uit de klimaatwetenschap. Twee wetenschappelijke publicaties in het toptijdschrift ‘Nature’ kwamen tot de conclusie dat de golfstroom aan het afzwakken is. Die oceaanstroming zorgt onder meer voor het milde klimaat in Noordwest-Europa. Volgens één van de twee studies is de golfstroom al ontregeld sinds de Kleine Ijstijd, volgens de andere meer recent. De dooi van het ijs op Groenland door de klimaatopwarming zorgt voor de instroom van enorme hoeveelheden koud, zoet water in de Atlantische oceaan. Dat dooiwater verzwakt de golfstroom verder. Daardoor stevenen we in Noordwest-Europa paradoxaal genoeg af op winters die mogelijk tot 10 graden kouder zijn.

Als de golfstroom bezwijkt, maken we vroegtijdig kennis met de grootschalige, disruptieve effecten van de klimaatverandering. Het soort effecten waarvan we tot voor kort dachten en hoopten dat we die nog konden vermijden. De onderzoekers waarschuwden in de media dat we ’tegen elke prijs’ het instorten van de golfstroom moeten voorkomen. Ze riepen op om alles op alles te zetten om de vervuiling door broeikasgassen sneller terug te brengen.

Een beeld dat zich al langer aftekent, komt hier glashelder naar voren. De kans op een ‘goed leven’ in de toekomst hangt in grote mate af van het succes in de mondiale strijd tegen de klimaatverandering. Maar die strijd wordt gedwarsboomd vanuit de meest duistere fracties van de olielobby in de VS. Die levert mogelijk volgende week al de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken. Wanneer ontwaken de klimaathaviken in ons land die de dreiging ernstig nemen?

Wat te doen?

We hebben nood aan haviken die het buitenlands- en handelsbeleid inzetten om klimaatdoelen te halen. Dat kan door internationale geldstromen en investeringen, bijvoorbeeld van de Europese Investeringsbank, wereldwijd versneld weg te leiden van fossiele brandstoffen. Of door de economische betrekkingen rond de toekomstgerichte economie te versterken.

Zo stuurt Finland momenteel een handelsmissie uit naar India, waarbij de klemtoon ligt op de uitbouw van de hernieuwbare en circulaire economie. Maar nog belangrijker is dat Europa een antwoord vindt, dat indruk maakt aan de andere kant van de oceaan. De meest beloftevolle piste is het instellen van een grensheffing op CO2 rondom de EU voor producten uit landen die het internationaal klimaatakkoord van Parijs niet honoreren.

Ook de Franse president pleit daarvoor deze week in het Europees parlement. Vervuilers die zich niets aantrekken van internationale verdragen zouden zo niet langer toegang krijgen tot de Europese markt. Daarmee mobiliseren we de koopkracht van 500 miljoen Europeanen om klimaatengagement van andere landen af te dwingen. Zolang het intern klimaatbeleid van Europa niet samengaat met een even krachtige klimaatdiplomatie, hebben we onze toekomst niet in eigen handen.”