‘Waarom veel Turken Erdoğan niet zomaar zullen laten vallen’

Hoe langer ‘sterke mannen’ als Erdogan aan de macht zijn, hoe meer zij geloven dat alleen zij in staat zijn om hun land te leiden, schrijft Robbert de Witt. Maar voor zijn kiezers geldt tegelijk dat zij hem maar moeilijk kunnen laten vallen. Wie anders weet van Turkije een land te maken om rekening mee te houden?

Van de weeromstuit zou je denken dat Erdogan het níet gaat redden dit weekeinde. Zondag stemmen Turken voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, omdat de eerste ronde twee weken geleden geen duidelijke winnaar opleverde. De verwachting was juist dat Recep Tayyip Erdogan na ruim twintig jaar maar eens op zoek moest naar een functie elders. Volgens peilingen én kenners was de weerzin tegen de besnorde Turkse opperbaas zo sterk gegroeid de afgelopen jaren, dat de tientallen miljoenen stemgerechtigde Turken wel voor die wat saaie ambtenaar zouden kiezen die Erdogan had uitgedaagd: Kemal Kılıçdaroğlu.

Maar nee hoor. Erdogan haalde zelfs bijna de 50 procent van de stemmen die een tweede ronde overbodig zou maken: 49,5 procent kreeg Erdogan, Kılıçdaroğlu ‘slechts’ 44,9 procent. De tweede ronde wordt dan appeltje-eitje voor Erdogan, zou je denken.

Maar ja, voorspellingen kloppen vaker niet, peilingen zitten er nogal eens naast. Net als verslag­gevers die de afgelopen maanden veel naar het zuid­­- o­osten van Turkije reisden, waar bij een zware aardbeving eerder dit jaar vijftigduizend mensen omkwamen. Strenge bouwvoorschriften om schade bij bevingen te beperken, bleken jarenlang genegeerd. Aannemers en projectontwikkelaars die hier en daar wat geld onder de tafel schoven, konden zo goedkoop bouwen. De oppositie probeerde het regime van Erdogan hiervan de schuld te geven. Het is immers geen geheim dat Erdogan en zijn familie schatrijk zijn geworden, en dat de president maar één middel kent om de Turkse economie te laten groeien: bouwen, bouwen, bouwen.

Maar in acht van de elf kiesdistricten in het getroffen gebied haalde Erdoğan juist een hóger stemmenpercentage dan landelijk.

Waren de verkiezingen dan wel netjes verlopen? Ja en nee. Volgens honderden waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa verliep het stemproces zelf eerlijk. Maar de heersende partij – die van Erdogan dus – had een ‘ongerechtvaardigd voordeel’ in de aanloop naar de dag zelf.

(Lees verder hieronder.)

Neem alleen de Turkse media. De afgelopen jaren maakte Erdogan het onafhankelijke tv-zenders en kranten steeds moeilijker. Bijna nergens ter wereld zitten zo veel journalisten in de cel, vaak vanwege vage beschuldigingen als ‘belediging van de Turkse staat’.

Het gevolg is dat de meeste Turkse media vooral oog hebben voor Erdogan, en dan ook nog weinig kritisch. Twee dagen voor de verkiezingen werd op 24 tv-zenders een live-interview met president Erdogan uitgezonden, zijn uitdager Kılıçdaroğlu was op slechts één zender te zien. De afgelopen twee decennia is de Turken zo ingepeperd dat er maar één echte staatsman is in het land, en dat is uiteraard Erdogan. Ongetwijfeld is hij daarvan zelf ook overtuigd.

Hoe langer ‘sterke mannen’ als Erdogan aan de macht zijn, hoe meer zij geloven dat alleen zij in staat zijn om hun land te leiden. Zij hebben immers alles al meegemaakt en het land steeds door crises gegidst.

Dat de economie onder president Erdogan nogal is gaan sputteren, met enorme inflatie tot gevolg, ach, daar besteedde hij tijdens zijn campagne weinig aandacht aan. Hij belooft simpelweg meer investeringen, en nog meer megalomane projecten. Veel meer benadrukte Erdogan dat hij een staatsman van internationale allure is. Vorige week verlengden Rusland en Oekraïne hun graandeal, die dankzij Erdogan tot stand kwam. Dat werd uiteraard breed uitgemeten in de Turkse media.

Veel Turken weten ook dat Turkije een land is dat nergens echt bij hoort. Het is wel islamitisch, maar niet Arabisch, dus in het Midden-Oosten is Turkije een buitenbeentje. En bij christelijk Europa hoort het land ook niet echt. Erdogan geeft zijn landgenoten het gevoel dat hij Turkije juist daarom internationaal een belangrijke en onafhankelijke rol kan laten spelen.

Voor op de macht verliefde mannen als Erdogan is het lastig die macht weer op te geven. Maar voor zijn kiezers geldt tegelijk dat zij hem maar moeilijk kunnen laten vallen. Wie anders weet van Turkije een land te maken om rekening mee te houden?