Vooral zuidelijke Amerikaanse staten met veel Trumpkiezers exporteren soja. Dat landbouwproduct is dan ook een geschikt wapen in de handelsoorlog die Trump ontketende. Zowel China als de EU gebruikt heffingen op soja als vergelding. Mogelijke verliezers zijn de Belgische varkensboeren en het klimaat.
‘Ik hoop dat we deze moeilijke tijd snel doorkomen.’ Die kritiek op Trumps importheffingen komt niet van een Democraat, maar van Mike Johnson, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. ‘Tijdens de vorige handelsoorlog met China maakten we 2 dollar minder winst per 27 kilogram sojabonen. Dat lijkt weinig, maar het kostte onze staat 500 miljoen dollar.’
Johnson is afkomstig uit Louisiana, een zuidelijke staat met veel sojavelden. Louisiana is verantwoordelijk voor 82,5 procent van de export van Amerikaanse sojabonen naar de Europese Unie. Europa heeft een structureel eiwittekort voor veevoeder. Daarom voeren we 70 procent van de proteïnen voor onze varkens en pluimvee in uit Brazilië, Argentinië én de VS.
Ook België importeert 30 procent van zijn sojabonen uit de VS (de rest komt uit Brazilië). Zullen de Vlaamse kippen- en varkensboeren getroffen worden door Trumps handelsoorlog?
Familiebedrijven
In ieder geval zullen de Amerikaanse landbouwers getroffen worden door Trumps handelsoorlog. Caleb Ragland, de voorzitter van het Amerikaanse verbond van sojaproducenten, liet in een persbericht weten ‘dat landbouwers gefrustreerd zijn’. ‘Importheffingen treffen onze familiebedrijven recht in de portemonnee.’
De half miljoen Amerikaanse sojaboeren wonen voornamelijk in staten, zoals Louisiana, die voor Trump hebben gestemd. Vorig jaar voerden de Verenigde Staten voor 2,1 miljard euro sojabonen uit naar de EU. 1,8 miljard daarvan kwam uit staten die voor Trump stemden, en slechts 313 miljoen euro uit staten die voor Democraat Kamala Harris stemden, zo berekende Politico.
De half miljoen Amerikaanse sojaboeren wonen voornamelijk in staten, zoals Louisiana, die voor Trump hebben gestemd.
De EU is de tweede importeur van Amerikaans soja, na China. Meer dan de helft van de Amerikaanse soja gaat naar het land waarmee Trump op dit moment de felste handelsoorlog voert. Hij kondigde een importheffing van 145 procent op alle Chinese producten af. China reageerde met een importheffing van 125 procent op de meeste Amerikaanse producten.
Volgens experts kan China die gok wagen omdat het minder afhankelijk is van Amerikaans soja dan vroeger. China leerde die les uit de vorige handelsoorlog met Trump, tijdens zijn eerste ambtstermijn. Sinds 2017 koopt China meer soja uit Brazilië om minder afhankelijk te zijn van de VS.
‘Al blijft voedsel de zwakke plek van China in de handelsoorlog met de VS’, zegt landbouweconoom en topman van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) Joris Relaes. ‘De vruchtbare oppervlakte in China is te beperkt om de eigen bevolking van voedsel te voorzien. Zoals wel vaker kunnen de VS met voeding aan machtspolitiek doen.
‘Het teveel aan Amerikaanse soja gaat hoofdzakelijk naar China of Europa. Als China de deur sluit, kunnen de VS enkel naar Europa uitwijken. Als Trump ook de handelsoorlog met de EU doorzet, kunnen ook wij soja als wapen inzetten.’
Sojadeal
Die plannen zijn er al. De Europese Commissie wil een importheffing van 25 procent op Amerikaanse sojabonen invoeren, maar houdt die stok voorlopig nog op zak.
Pas op 1 december zou de EU-heffing op Amerikaans soja ingang vinden. Soja is het ultieme dreigement als Trump de importheffingen op EU-producten verder zou verhogen, want het treft direct zijn kiespubliek. Andere Europese importheffingen op Amerikaanse producten zoals veenbessen, maïs en sinaasappelsap zouden al ingaan op 15 april. Nadat Trump op 9 april op de pauzeknop had gedrukt voor importheffingen naar onder andere de EU, besloot ook de EU haar tegenmaatregelen voorlopig te pauzeren.
Om het belang van soja in de relatie tussen de VS en de EU te begrijpen, moeten we naar het jaar 1962. ‘Toen startte het Europese landbouwbeleid’, legt Relaes uit. ‘De voorloper van de EU sloot toen een deal met de VS. Amerika liet toe om de Europese landbouwproducten te beschermen met heffingen, zodat we onze voedselproductie weer op peil konden brengen na de Tweede Wereldoorlog. De VS eisten wel één uitzondering: soja. Daarmee zijn we akkoord gegaan.
‘Waar zijn de meeste varkens- en kippenboeren in Europa gevestigd? In kustgebieden als Vlaanderen, Nederland, Denemarken en Bretagne. De verklaring is dat goedkope Amerikaanse soja via onze havens binnenkomt. Die sojadeal was de start van de intensieve veehouderij in Europa. Tot op vandaag komt Amerikaanse soja Europa zonder heffingen binnen.
‘Door een importheffing op Amerikaans soja zouden we naast de VS ook onze eigen boeren treffen, maar die kunnen dan meer soja uit Brazilië of Argentinië importeren. Net als China hebben we gelukkig dat alternatief.’
Ook tijdens Trumps eerste ambtstermijn was soja belangrijk, herinnert Relaes zich: ‘Door marktschommelingen voerden we toen meer soja in vanuit de Verenigde Staten en minder vanuit Brazilië. Toenmalig Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker is dat toen gaan verkopen als een toegift aan de VS. Trump vond dat geweldig. Hij liep er met open ogen in.’
Amazone
Anno 2025 zijn alle ogen gericht op Brazilië, wereldwijd de grootste exporteur van soja. ‘Zolang de Chinezen hun soja kunnen kopen in Brazilië of Argentinië, is er voor hen geen groot probleem. Dat zal wereldwijd wel de sojaprijzen doen stijgen, ook voor Vlaamse boeren. Bij een handelsoorlog zijn er alleen verliezers.’
Ook het klimaat kunnen we daarbij rekenen. ‘De kans is groot dat er meer druk komt om stukken Amazonewoud te kappen voor sojavelden.’ Soja invoeren vanuit de VS heeft natuurlijk ook een klimaatimpact, maar soja uit de Braziliaanse Amazone is nog schadelijker.
Trumps isolationisme doet de roep om meer zelfstandigheid in alle sectoren luider klinken. En dan gaat het dus niet alleen over defensie, kritieke infrastructuur of IT, maar ook over sojavelden.
‘Misschien staan onze akkers over twintig jaar wel vol met soja als gevolg van Trumps handelsoorlog.’
‘In principe groeit soja niet in West-Europa, maar aan het ILVO hebben we soja ontwikkeld die wel is aangepast aan ons klimaat. De spin-off Protealis werkt dat nu verder uit, maar dat kost tijd. Zestig jaar geleden groeide in Vlaanderen ook nauwelijks maïs, evengoed een tropisch gewas. Misschien staan onze akkers over twintig jaar wel vol met soja als gevolg van Trumps handelsoorlog.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier