Sinds kort beweren Russische gezagsdragers dat ze het in Oekraïne opnemen tegen de duivel. ‘Een tactiek om de vijand te ontmenselijken’, zegt Sergej Oetkin, expert internationale relaties aan de Zuid-Deense Universiteit.
Aanvankelijk waren het Oekraïense nazi’s die dringend gedemilitariseerd en gedenazificeerd moesten worden. Toen de krijgskansen keerden, luidde het dat Rusland eigenlijk met de NAVO vocht. Maar sinds eind oktober kennen Russen hun ware tegenstander: Rusland strijdt tegen niemand minder dan Satan.
Het aantal Russische gezagsdragers dat dezer dagen openlijk over de dreiging van de duivel spreekt, is onthutsend. Op 25 oktober publiceerde Aleksej Pavlov, de secretaris van de Russische Veiligheidsraad, een tekst in het weekblad Argumenty i Fakty waarin hij beweerde dat Oekraïne geen staat is, maar een ‘totalitaire hypersekte’ waar ‘militaire fanatici’ ‘godslasterlijke afbeeldingen van Christus en de maagd Maria’ aanbidden. En ook Dmitri Medvedev, de ondervoorzitter van de Russische Veiligheidsraad, schaarde zich ondertussen onder de godsvruchtigen. ‘We luisteren naar de woorden van de Schepper in onze harten’, schreef Medvedev ter gelegenheid van de Russische Dag van Nationale Eenheid op 4 november. ‘Die woorden geven ons een heilig doel. Het doel om de opperste heerser van de hel tegen te houden, welke naam hij ook moge gebruiken: Satan, Lucifer of Iblis (de naam die de Duivel in de Koran krijgt, nvdr).’
‘Totalitaire sekten’
Zoals bij alle propaganda is er een wankele basis van waarheid. Het klopt inderdaad dat Oekraïne best wel wat sekten kent. ‘Na de val van het communisme werd Oekraïne, maar vooral Rusland overspoeld door sekten’, zegt Lien Verpoest, Ruslandkenner aan de KU Leuven. ‘Dat het Russische regime Oekraïne nu ervan beschuldigt dat het vol buitenlandse sekten zit, is dus enigszins hypocriet.’
Sinds enkele jaren beschouwen Russische veiligheidsdiensten sekten evenwel als staatsgevaarlijk, zeker wanneer ze als ‘buitenlands’ worden bestempeld. Nikolaj Patroesjev, de voorzitter van de Russische Veiligheidsraad die vandaag geldt als opperhavik binnen het regime, benadrukte in 2018 al dat ‘totalitaire sekten die de ideeën van neopaganisme, occultisme en satanisme verspreiden’ onderdrukt moeten worden. Sinds 2016 is het in Rusland illegaal om missionariswerk te verrichten voor religies die niet officieel geregistreerd zijn, zoals het geval is voor jehovagetuigen, mormonen en baptisten.
Vaak is ‘satanisme’ een synoniem voor verwestersing en decadentie. De fascistische filosoof Ivan Iljin beschouwde de moderne, pluralistische samenleving bijvoorbeeld als het werk van de duivel. In zijn speech bij de illegale annexatie van de vier (gedeeltelijk) door Rusland veroverde regio’s in Oekraïne beweerde Poetin dat ‘de dictatuur van de westerse elites’ beheerst wordt door ‘puur satanisme’. Poetin sprak in die speech vooral zijn afgrijzen uit voor het feit dat homoseksualiteit en transseksualiteit in het Westen geen volslagen taboe meer zijn.
Ontmenselijken
Sergej Oetkin, expert internationale relaties aan de Zuid-Deense Universiteit, ziet in die beschuldigingen van satanisme ook een tactische overweging. ‘Het is een tactiek om de vijand te ontmenselijken’, zegt Oetkin. ‘Door Oekraïners voor te stellen als mensen die bezeten zijn, zeg je eigenlijk dat ze niet meer in staat zijn om rationeel na te denken. Het is een manier om het Russische publiek ervan te overtuigen dat het Russische leger niet écht tegen de Oekraïners vecht.’
In zekere zin past de beschuldiging van satanisme in de koloniale bril waarmee de top van het Russische regime – en overigens ook veel gewone Russen – naar Oekraïne kijkt. Voor Russische imperialisten als Poetin zijn Oekraïners in essentie verdwaalde Russen, die verweesd hunkeren naar hereniging met het moederland. Het is de oplossing voor een praktisch probleem, stelt Sergej Oetkin. ‘Het is een manier om aan het thuispubliek uit te leggen waarom de Oekraïners zo hard terugvechten. Volgens de Russische lijn geloven de Oekraïners immers dat ze voor het goede vechten, omdat hun geest door het kwade is bezeten.’
Het is onmogelijk om na te gaan in welke mate Russen écht geloven dat Beëlzebub ten westen van de Dnipro huishoudt. In het geval van Dmitri Medvedev, die zich ooit presenteerde als liberale hervormer, spelen vermoedelijk persoonlijke overwegingen. Sinds het begin van de oorlog stelt Medvedev met een uitgestreken gezicht de gekste bokkensprongen voor als een sierlijke galop. Zijn bereidheid om de lijn van het regime tot in de meest absurde details na te praten, geldt in een hypergepersonaliseerd regime als Rusland als het ultieme bewijs van trouw.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier