Waarom Prigozjin sterker uit de confrontatie met het Kremlin komt

Hij kwam, hij zag, en hij trok zich terug. Wat is de logica achter de bizarre opmars van Wagnerbaas Jevgenij Prigozjin?

Plots was de staatsgreep voorbij. Nadat hij met zijn Wagnergroep op zaterdagochtend Rostov-aan-de-Don bezette en doorstoomde richting Moskou, besloot Jevgenij Prigozjin in de vooravond plots rechtsomkeer te maken. Zijn ‘mars voor de rechtvaardigheid’ strandt op een tweehonderdtal kilometer van Moskou.

(Lees verder onder de preview)

In een audiobericht, dat hij verspreidde via zijn persdienst, haalde Prigozjin humanitaire overwegingen aan voor zijn beslissing. ‘We hebben geen druppel bloed verspild. Maar nu is het moment gekomen waarop bloed dreigt te vloeien. Om te voorkomen dat Russisch bloed vergoten wordt, hebben we besloten onze kolonne om te keren en terug te keren naar onze basissen.’

Voor een huurlingengroep die ermee uitpakt dat ze overlopers met een voorhamer executeert, komt de bekommernis om nodeloos geweld te vermijden hoogst ontroerend over.

Hulp van Loekasjenko

Prigozjins beslissing komt er na onderhandelingen met de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko. Volgens de persdienst van de president sloten Prigozjin en Loekasjenko een akkoord om ‘een bloederige strijd op het grondgebied van Rusland te voorkomen’. Ook Vladimir Poetin toonde zich erkentelijk voor de inspanningen van zijn Belarussische collega.

De keuze voor Loekasjenko mag verbazen, maar is eigenlijk logisch. Sinds de grootschalige protesten van 2020 overleeft het regime in Minsk slechts bij de gratie van Moskou. Loekasjenko is een sluwe vos, kent geen scrupules en snapt dat de minste instabiliteit zijn einde als president kan betekenen. Niemand heeft meer belang bij een akkoord dan hijzelf. Op een moment waarop het niet geheel duidelijk is wie Poetin kan vertrouwen, is het goed om te weten dat je personeel uit eigen belang ageert.

Voor Prigozjin is dit vermoedelijk geen slechte uitkomst. Dmitrij Peskov, de perschef van Poetin, liet weten dat de strafzaak voor gewapende muiterij die tegen Prigozjin werd opgestart, geseponeerd zal worden. Wagnersoldaten die aan de muiterij deelnamen, zullen niet vervolgd worden. Prigozjin zelf zal volgens Peskov naar Belarus gaan. Het is onduidelijk wat daar van hem verwacht wordt.

Garanties

Sowieso was het onduidelijk hoe Prigozjins ‘mars voor de rechtvaardigheid’ ervoor zou zorgen dat defensieminister Sjojgoe en stafchef Gerasimov ontslag zouden nemen. Prigozjin beweert over 25.000 manschappen te beschikken, al lijkt dat een wel zeer gulle telling. Maar zelfs met dergelijke getalsterkte was het maar de vraag wat Prigozjin eigenlijk van plan was. Prigozjin is tot veel bereid, maar rituele zelfmoord sluit niet echt aan bij ’s mans persoonlijke smaak.

Tegelijk blijven er tal van vragen. Zal Prigozjin zich aan zijn beloften houden? Welke garanties heeft Prigozjin dat het Russische staatsapparaat zich niet zal wreken eens het gevaar geweken is? Welke garanties heeft het regime dat Prigozjin dit over enkele weken niet opnieuw probeert?

Ook politiek vereiste deze uitkomst de nodige lenigheid. Bij zijn toespraak op zaterdagochtend sprak Poetin over ‘verraad’, over een ‘dodelijke bedreiging voor onze staat en onze natie’, die slechts met ‘harde maatregelen’ kan aangepakt worden. Het is ronduit bevreemdend om met dergelijke landverrader nauwelijks twaalf uur later een deal te sluiten.

(Lees verder onder preview)

Tegelijk zorgt de deal voor een perverse logica. Het toont aan dat het regime zichzelf kwetsbaar acht. Jevgenij Prigozjin heeft aangetoond dat het Kremlin afgedreigd kan worden. Het doet Vladimir Poetin zwak en besluiteloos lijken in een omgeving waar zwakte en besluiteloosheid genadeloos worden afgestraft. Het kan andere politieke ondernemers maar op ideeën brengen.