Waarom Nancy Pelosi afgelopen week tóch voor impeachment koos

Maandenlang hield voorzitter van het Amerikaanse Huis der Afgevaardigden Nancy Pelosi een afzettingsonderzoek tegen president Donald Trump af. Tot het beruchte telefoongesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky publiek werd. Waarom durft ze impeachment nu wel aan?

Nancy Pelosi, Democraat uit San Francisco, zit al net zo lang in het Amerikaanse Huis der Afgevaardigden als de gemiddelde millennial oud is: 32 jaar. En al zestien jaar lang leidt ze de Democratische fractie in het Huis, waarvan 4,5 jaar als voorzitter van het Huis (van 2007 tot 2011, toen de Democraten de meerderheid hadden, en opnieuw sinds 3 januari 2019). Ze heeft dus wel wat politieke ervaring.

Meer in ieder geval dan haar voornaamste politieke tegenstander van het moment, Donald Trump. Die kwam deze week onder vuur te liggen vanwege een telefoongesprek dat hij op 25 juli had met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, waarin hij Zelensky vroeg een onderzoek te starten naar voormalig vice-president Joe Biden en diens zoon Hunter, klaarblijkelijk in ruil voor Amerikaanse militaire steun aan Oekraïene en/of een ontmoeting tussen Trump en Zelensky in het Witte Huis. Het telefoongesprek werd publieke informatie na een rapport van een anonieme klokkenluider die er zijn zorgen over uitsprak, wat voor Nancy Pelosi aanleiding was een onderzoek naar afzetting (in het engels: impeachment) te starten.

Al maanden vragen linkse Democraten Pelosi om een afzettingsprocedure te starten, maar telkens hield ze de boot af. De conclusies van het Mueller-rapport waren niet hard genoeg, en Pelosi gaf de voorkeur aan Trump het oval office uit krijgen via de traditionele weg: de verkiezingen in 2020. Waarom veranderde ze van gedachten?

‘Ik heb me niet bedacht’, zei ze vrijdag tegen de New Yorker. ‘De feiten hebben de situatie veranderd.’ Volgens Pelosi was er geen sprake van politieke overwegingen bij haar besluit de procedure te starten. ‘Als hij ons systeem van checks and balances uitdaagt zoals hij gedaan heeft, als hij onze democratie en electorale systeem ondermijnt, zoals hij gedaan heeft, en als hij zijn eigen afleggingseed ondermijnt, zoals hij gedaan heeft, dan is dat een uitdaging van onze grondwet.’ Ze voegt toe: ‘Alles is anders nu, vanwege dat telefoongesprek.’

Geen risiconemer

Pelosi presenteert zich daarmee als een oprechte voorvechter van de grondwet, en niets anders. Maar kenners prijzen haar politieke geslepenheid. Na het Mueller-rapport wilden enkele tientallen Democraten, voornamelijk van de linkervleugel van de partij, een afzettingsprocedure beginnen. Na het Oekraïne-schandaal staan 235 Democraten achter zo’n procedure, op tien na genoeg om in het Huis de afzetting rond te krijgen. (Dat zou overigens niet betekenen dat Trump ook echt zijn ambt moet opgeven; na afzetting door het Huis moet de Senaat met tweederde meerderheid de president daadwerkelijk verwijderen uit zijn ambt. Aangezien de Republikeinen met 53 zitjes de meerderheid hebben in de Senaat, denkt niemand dat het echt zo ver zal komen.)

Pelosi kan goed stemmen tellen en besloot mede op basis van die bredere steun dat dit een beter moment voor afzetting was, zeggen experts. ‘Pelosi is niet iemand die risico’s neemt’, zegt Marc Sandalow, journalist en auteur van een boek over Pelosi tegen radiozender KQED. ‘Er zijn mensen die zeggen: “laten we gewoon ergens over stemmen en dan hebben mensen op hun record staan hoe ze gestemd hebben”. Pelosi bracht daar altijd het volgende tegen in: “Waarom zou je je zwakheden laten zien? Je brengt iets niet naar voren tenzij je behoorlijk zeker bent dat je gaat winnen. Je wilt je niet onnodig blootgeven”.’ Met andere woorden: Pelosi dacht een afzettingsstrijd met het Mueller-rapport niet te kunnen winnen, maar met het Oekraïne-dossier wel.

Bovendien is Pelosi als fractieleider van de Democraten verantwoordelijk voor het welvaren van de hele partij. Voor progressieve Democraten uit progressieve districten is een afzettingsprocedure goed nieuws: daarmee scoren ze bij hun kiezers. Maar voor gematigde Democraten in districten die ook makkelijk naar een Republikein zouden kunnen gaan, is een afzettingsprocedure veel linker. Pelosi moet als fractievoorzitter die twee kampen in evenwicht houden. Het is haar verantwoordelijkheid de zogenaamde ‘paarse’ districten (waar zowel Democratische als Republikeinse kandidaten een kans maken) te beschermen, om zo de meerderheid in het Huis te behouden. Ze denkt blijkbaar dat het Oekraïne-dossier in de publieke opinie, vooral bij onafhankelijke kiezers en gematigde Democraten, zwaarder telt dan het formele en slecht toegankelijke Mueller-rapport.

Slimme strateeg

Pelosi’s timing en beslissingen laten zien dat ze een slimme, politieke strateeg is. En dat ze zich niet af laat leiden door wat haar tegenstanderd, buiten of binnen de partij, van haar vinden. Andere Democraten hebben politieke reclames tegen haar geinitieerd, omdat ze Pelosi te gematigd vinden. Republikeinen schilderen haar altijd af als ultra-progressieveling uit het ultra-progressieve San Francisco. Die laatste hebben het waarschijnlijk dichter bij het juiste eind. In dezelfde week dat Pelosi de afzettingsprocedure startte, had ze bijvoorbeeld een ontmoeting met Jonathan van Ness, ster van de Netflix-serie Queer Eye en (als homoseksueel en zelf identificerend als non binary) voorvechter van LGBTQ-rechten, over de Equality Act: een wet die LGBTQ-rechten toevoegt aan de burgerrechtenwet van 1964. Die Equality Act komt van Pelosi zelf en is inmiddels door het Huis goedgekeurd, maar moet nog door de Senaat.

‘Mensen begrijpen Nancy Pelosi verkeerd’, zei Sandalow tegen KQED. ‘Ze is een die-hard progressief uit een van de meest progressieve districten in het land. … Ze is een zeer getalenteerde achterkamertjespolitica, en dat is altijd haar sterkste kant geweest.’

Dat Pelosi een begenadigd politica is die dingen voor elkaar krijgt, bleek eerder dit jaar al tijdens de government shutdown. Trump weigerde een nieuwe begrotingswet te tekenen, waardoor de federale overheid weken op slot ging (en allerlei overheidsinstanties werknemers naar huis moest sturen, omdat ze niet betaald konden worden). Pelosi ging niet in op de eisen van Trump (meer geld voor een muur langs de zuidgrens) en Trump moest uiteindelijk in het stof bijten: hij tekende de nieuwe begrotingswet zonder er iets voor terug te krijgen. De hele episode werd uiteindelijk als overwinning aan Pelosi toegeschreven.

Wie is slimmer?

De vraag is of Trump net zo’n slimme strateeg is als Pelosi. Er gaan stemmen op dat een afzettingsprocedure hem wel eens goed uit zou kunnen komen. Op Twitter plaatste hij vrijdag zijn nieuwe campagnefilmpje, waar Joe Biden en Nancy Pelosi van corruptie en het ‘stelen van de verkiezingen’ beschuldigt. Sinds de aankondiging van de afzettingsprocedure gaan er al smsjes naar Republikeinse donoren: dat de Democraten volharden in hun heksenjacht en dat er geld nodig is om ze te bestrijden.

https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1177669563477118976Donald J. Trumphttps://twitter.com/realDonaldTrump

I AM DRAINING THE SWAMP! pic.twitter.com/U7WxKrO6Kx

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) September 27, 2019

Dat er nu hard bewijs is dat Trump een misstap begaan heeft, zal voor zijn achterban misschien niet uitmaken, denkt ook Pelosi. ‘Tijdens de campagne heeft hij ons laten zien wie hij is. Hij zei dat hij iemand op Fifth Avenue dood kon schieten en dat zijn supporters daar niet om zouden malen. Welnu, hij heeft onze grondwet, de integriteit van onze verkiezingen en zijn eigen afleggingseed geschonden met dit telefoongesprek, en denkt dat niemand daar om maalt’, zei ze tegen de New Yorker.

Dat het Witte Huis denkt weg te kunnen komen met het hele incident, blijkt ook wel uit het feit dat ze het transcript van het gesprek vrijgaven. Een domme zet, denkt Pelosi: ‘Dat de regering dacht dat vrijpleitend zou werken is belachelijk, omdat het nu juist belastend was.’

Tegelijkertijd bleek uit het klokkenluidersrapport dat de advocaten van het Witte Huis het plaatsvinden van het telefoongesprek (en het transcript ervan) in eerste instantie wilden verbergen. Dat lijkt te betekenen dat in ieder geval de juristen in het Witte Huis wisten dat het wel eens tot problemen zou kunnen leiden.

De komende maanden zullen moeten uitwijzen wie de slimste is. Pelosi, met haar jarenlange ervaring en voorzichtige, weloverwogen benadering, of Donald Trump, met zijn agressieve en mediagenieke persoonlijkheid, die het nog altijd goed doet bij een belangrijk deel van de bevolking.