Op economisch vlak is migratie goed, en soms zelfs noodzakelijk, voor de migrant én voor het gastland. Al zijn de voordelen er vooral voor de bovenklasse.
Los van de culturele spanningen die het migratiedebat beheersen, is het interessant om te kijken naar de impact van migratie op de productiviteit en de welvaart.
De meeste economen denken dat migratie, zeker op mondiaal niveau, tot economische groei leidt. De theorie daarachter is vrij eenvoudig. In onderontwikkelde landen kunnen mensen niet productief zijn. Zonder scholen, stabiele bedrijven of een goed functionerende overheid kunnen zelfs de meest talentrijke individuen amper iets opbouwen. Wanneer die mensen ingeschakeld worden in een ontwikkelde economie, kunnen zij wel productief zijn.
Onderzoek van het McKinsey Global Institute toont aan dat 3,4 procent van de wereldbevolking uit migranten bestaat. Toch zijn zij verantwoordelijk voor tien procent van het bruto wereldwijde product. In 2015 produceerden migranten voor ongeveer zeven biljoen dollar aan goederen en diensten, drie biljoen dollar meer dan wanneer ze in hun thuisland waren gebleven.
400 miljoen migranten
Dat de migrant rijker wordt door naar een ontwikkeld land te trekken, is vanzelfsprekend. Daar hoort wel de kanttekening bij dat kunnen migreren al een zeker kapitaal en ondernemingszin vereist. Migranten die een reis van duizenden kilometers ondernemen, horen doorgaans niet tot de absolute onderlaag van de samenleving.
Migratie is een minder universeel verlangen dan we vaak denken, zegt econoom en migratiespecialist Joel Machado (Universiteit van Luxemburg). ‘Als we alle grenzen open zouden stellen, zouden er ongeveer 400 miljoen mensen migreren’, zegt Machado. ‘Dat is veel, maar minder dan we vaak denken. Heel veel potentiële migranten hebben niet de middelen om erop uit te trekken. Of ze willen hun familie niet in de steek laten.’
Heel veel potentiële migranten hebben niet de middelen om erop uit te trekken.
Toch blijkt migratie een goede investering, berichtte The Economist deze week. Bij migranten uit redelijk ontwikkelde landen – zoals Mexicanen die naar de Verenigde Staten trekken – stijgt het inkomen met 250 procent. Inwoners uit arme landen als Haïti zien hun loon vaak met 1000 of zelfs 1500 procent stijgen.
Maar ruïneert migratie het land van origine niet? Dreigt er geen braindrain als alle hoogopgeleiden naar het Westen trekken? Machado is het daar niet mee eens. ‘Hooggeschoolde migranten keren vaak terug en brengen kennis, kapitaal en vaardigheden mee die ze thuis nooit hadden kunnen leren.’ Maar ook als ze niet terugkeren zijn er voordelen, zegt Machado. ‘Migranten praten met de achterblijvers en die leren daardoor allerlei nieuwe dingen.’
En zelfs wanneer veel hoogopgeleiden migreren, leidt dat niet noodzakelijk tot een braindrain. Soms gebeurt het tegendeel. Machado: ‘In de Filipijnen worden veel verpleegsters opgeleid die later in de Verenigde Staten of Europa gaan werken. Door die goede vooruitzichten worden Filipino’s gestimuleerd om te gaan studeren. Een deel van die verpleegsters zullen uiteindelijk nooit migreren. Op die manier krijgen de Filipijnen net een braingain en zijn er uiteindelijk meer goed opgeleide arbeidskrachten.’
Emancipatie van de westerse vrouw
Verrassender is dat migratie ook in het gastland voor economische groei zorgt.
Uit een studie van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) blijkt dat migranten voor een stijging van het bnp zorgen. En ook al moet de overheid in het begin investeren in de opvang en scholing van migranten, na verloop van tijd betalen ze meer belastingen dan ze subsidies nodig hebben.
Na de Tweede Wereldoorlog trokken grote groepen migranten van Zuid-Europa en Noord-Afrika naar West-Europa. Die migratiegolven hebben tot veel sociale, culturele en religieuze spanningen geleid, maar ze waren wel goed voor de Europese economie.
Ook al moet de overheid in het begin investeren in de opvang en scholing van migranten, na verloop van tijd betalen ze meer belastingen dan ze subsidies nodig hebben.
Joel Machado: ‘Veel migranten zijn in de bouwsector of de ijzerindustrie beland. Later gingen die mensen poetsen of kwamen ze in de dienstensector terecht. Dat was goed voor het bnp, want die mensen deden jobs die autochtonen niet wilden.’
Tot die conclusie kwam ook het IMF. Dat gaf nog een aantal andere redenen waarom laaggeschoolde migranten goed waren voor de economie. Zo hebben ze bijgedragen aan de emancipatie van de vrouw. Dankzij haar goedkope Marokkaanse poetshulp kon de westerse huisvrouw uit werken gaan en zichzelf ontplooien. En door de toename van het aantal laaggeschoolde migranten, moesten ook laaggeschoolde autochtonen zich meer en beter scholen als ze competitief wilden blijven. Dat leverde hen uiteindelijk betere jobs op en het zorgde voor innovatie.
Migranten concurreren met migranten
Toch hebben de gastlanden ook met nadelen af te rekenen. De economische voordelen van migratie worden immers niet gelijk verdeeld en komen de bovenklasse veel meer ten goede dan de onderklasse. Ook al wordt de laaggeschoolde autochtoon op lange termijn rijker door migratie, op korte termijn moet hij wel concurreren met migranten die bereid zijn voor minder geld te werken. Dat leidt tot loonverlies en grote jobonzekerheid.
Ironisch genoeg zijn het de voormalige migranten die daar vandaag het meeste problemen van ondervinden. Migranten die hier decennia geleden aankwamen (en hun nakomelingen) hebben zich vaak socio-economisch minder ontwikkeld dan de autochtonen. Zij moeten nu de concurrentie met nieuwe migranten aangaan voor laagbetaalde jobs.
Alle positieve effecten van migratie rusten wel op de premisse dat migranten ingeschakeld raken in de arbeidsmarkt.
Om dat soort economische en sociale problemen te vermijden, kan de overheid best op zoek gaan naar migranten die complementair zijn met de reeds bestaande arbeidsmarkt en die weinig moeten concurreren met burgers. Als er bijvoorbeeld in de bouwsector veel vacatures zijn, zal iedereen er baat bij hebben als er metsers migreren. Maar als er al te veel poetsvrouwen zijn, zullen nieuwe poetsvrouwen op korte termijn tot lagere lonen en meer werkonzekerheid leiden.
Alle positieve effecten van migratie rusten wel op de premisse dat migranten ingeschakeld raken in de arbeidsmarkt. Er zijn echter indicaties dat de Syrische vluchtelingen in België moeilijk een job vinden. Als die migratie een succes wil zijn, moet de overheid investeren in opleiding en loopbaanbegeleiding.
Migratie als noodzaak
Naast de migratie van laaggeschoolden kunnen ook hooggeschoolden migreren. Historisch gezien scoort Europa op dat vlak slechter dan de Angelsaksische wereld. De Verenigde Staten en Canada voeren al decennia een strikter migratiebeleid waarbij ze vooral hoogopgeleiden een verblijfsvergunning geven, al is Europa aan een inhaalrace bezig.
In bepaalde sectoren – zoals de IT – heeft de concurrentie met migranten ook tot jobverlies geleden bij autochtonen. Maar over het algemeen zijn de voordelen van hoogopgeleide migranten duidelijker, want zij zorgen voor innovatie en productiviteitsstijgingen.
In Amerika zijn hooggeschoolde migranten zelfs levensnoodzakelijk geworden. Een aanzienlijk deel van de Amerikaanse zorgverleners – zowel dokters als verplegers – zijn buitenlanders. Omdat er een artsentekort dreigt in de VS, zou het stilleggen van die migratiestromen tot enorme problemen in de gezondheidszorg leiden. Zeker in kleine dorpen zou er vaak geen enkele arts overblijven. Dat zou, naast alle humanitaire problemen, ook een grote economische kost met zich meebrengen.
Met de economische gevolgen van migratie wordt vandaag te weinig rekening gehouden.
Migratie kan nog op een andere manier noodzakelijk blijken in te toekomst. Door de vergrijzing moeten steeds minder mensen een steeds duurdere sociale zekerheid betalen. Dat speelt vandaag al. In ontwikkelde landen is de helft van de toename in het aantal arbeidskrachten te danken aan migranten. Een (al dan niet tijdelijke) toename van het aantal migranten zou in de toekomst onontbeerlijk kunnen blijken om onze economieën draaiende te houden.
Sociale spanningen
Migratie is goed voor de economie, zij het niet altijd op de korte termijn, en ze is beter voor de rijken dan voor de armen. Toch moet er een grote kanttekening gemaakt worden: de socio-culturele nadelen van migratie, die uiteraard ook de welvaart beïnvloeden zijn moeilijk kwantificeerbaar.
Joel Machado is zich bewust van die problemen, maar vindt dat het debat teveel draait rond al die problemen. ‘Met de economische gevolgen van migratie wordt vandaag te weinig rekening gehouden. Want zeker op mondiaal niveau heeft migratie erg positieve effecten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
