Knack kiest voor ‘de Oekraïner’ als Mens van het Jaar, en dat komt niet als een verrassing. Geen enkel nieuwsfeit heeft het jaar 2022 zo beheerst als de inval van het leger van Vladimir Poetin op 24 februari. De oorlog, die vandaag in alle hevigheid voortwoedt in Bachmoet en elders, zendt nog altijd schokgolven door Europa. Van de voedselprijzen over fossiele energiebronnen en hun invloed op het klimaat tot de nieuwe migratiestromen: er zijn weinig belangrijke kwesties die vandaag niet door de oorlog beïnvloed zijn.
Misschien verrast het wél dat we niet bij Volodymyr Zelensky zijn uitgekomen. De Oekraïense president heeft dit jaar als weinig andere leiders geschitterd op het wereldtoneel – en in zijn geval is ‘toneel’ meer dan een metafoor. De filmpjes, bijtende grappen, plechtige toespraken en statements op sociale media halen wekelijks, en vaak dagen na elkaar, het wereldnieuws.
Dat lag in de lijn van de verwachtingen. Als politicus tekent hij in zijn begindagen voor een hoogtepunt van postmodern populisme. Zijn overdonderende verkiezingsoverwinning in 2019 – 73 procent van de stemmen – vloeit voort uit zijn populariteit als acteur in een tv-serie, waarin hij een leraar speelde die het tot president van Oekraïne schopt, onder meer door van leer te trekken tegen de corruptie in zijn land. Dat is exact wat Zelensky de politicus even later ook in het echte leven zal doen, met een nieuwe partij die de naam van zijn tv-show draagt. Zijn media-expertise komt hem ook vandaag nog goed van pas. Ongetwijfeld haalt Zelensky zijn kracht deels uit zijn oprechtheid. Evenzeer staat vast dat hij goed weet hoe hij oprechtheid moet ensceneren.
De echte helden van 2022 zijn de vrouwen en mannen die onverschrokken verzet hebben geboden tegen de gruweldaden van het Russische leger.
Dat hij een groot president zou worden, en een inspiratie voor velen, konden veel minder mensen voorspellen. Het is een beetje tussen de plooien gevallen, maar amper drie dagen voordat het Russische leger Oekraïne binnenviel, publiceerde de hoofdredactrice van de Oekraïense kwaliteitskrant The Kyiv Independent een vrije tribune in The New York Times. Het was niet bepaald een lofzang. Na bijna drie jaar, schreef Olga Rudenko, blijkt Zelensky’s ‘neiging om alles als een show te zien’ een probleem.
En er is meer. Rudenko benadrukte dat de Oekraïense president er hoegenaamd niet in is geslaagd om de corruptie terug te dringen, ondanks wat de acteur én de politicus met zo veel vuur hadden beloofd. In 2021 scoorde Oekraïne nog altijd bijzonder slecht op de corruptieindex van Transparency International: het is het op twee na meest corrupte land van Europa, na Azerbeidzjan en… Rusland. Bovendien had Zelensky jarenlang wel zéér nauwe banden met de van zware corruptie verdachte miljardair Igor Kolomojski. En dat is niet zijn enige twijfelachtige vriend. Hooggeplaatsten die dicht bij Zelensky staan lijken onaantastbaar, critici hebben minder geluk. Zijn naam dook op in de Pandora Papers, en niet als slachtoffer.
Dat is allemaal geen reden om niet tot ‘Man van het Jaar’ verkozen te worden. Morele kwaliteiten zijn geen voorwaarde voor de uitverkiezing. Xi Jinping heeft ooit gewonnen, en Vladimir Poetin stond dit jaar op onze shortlist. Bovendien is Zelensky, ondanks zijn dubieuze netwerk, boven zichzelf uitgestegen sinds de Russische invasie.
De echte reden waarom niet hij maar de Oekraïener (m/v) het heeft gehaald, is een andere. Hoe heldhaftig en helder Zelensky al die maanden ook heeft gecommuniceerd, de echte helden van 2022 zijn de vrouwen en mannen die onverschrokken verzet hebben geboden tegen de gruweldaden van het Russische leger. We hebben ondertussen allemaal de verhalen over de slagvelden, de martelkamers en de raketaanvallen op burgerdoelwitten gelezen. We weten dat ‘gruwel’ een woord is dat de lading niet dekt. De morele moed die de gewone Oekraïner de afgelopen negen maanden heeft getoond, is voor ons moeilijk te vatten.
Zelensky weet dat. Zonder zijn volk is hij niets. Zijn eerste toespraak tot het parlement bij de aanvaarding van zijn ambt kreeg de titel mee: ‘Nu zijn we allemaal president.’ Wel ja. Maar dat is niet genoeg. In een recentere tekst vraagt de president één ding: ‘Vergeet Oekraïne niet. Word niet Oekraïne-moe.’ Zelensky kent als geen ander het cynisme van de mediawetten – en dus van de westerse attention span: ‘Laat de aandacht voor onze moed en ons fiere verzet geen kortstondige modegril zijn.’
Hij heeft gelijk. Met de keuze voor de Oekraïner hoopt de redactie de grote onverschilligheid iets langer te kunnen uitstellen.
Lees hier alles onze getuigenissen: Mensen van het Jaar: de Oekraïense burgers
