Dinsdag wordt in de VS Super Tuesday gehouden, de dag waarop de voorverkiezingen in een definitieve plooi horen te vallen. Dit jaar ligt de uitslag nog voor Super Tuesday zo goed als vast. Maar het kan toch een interessante dinsdag worden. De gedoodverfde winnaars, Donald Trump en Joe Biden, stoten ook kiezers af, en tonen zwakte.
Het was voorbije dinsdag in de staat Michigan al intrigerend. Aan Democratische kant behaalde Marianne Williamson, die enkele dagen eerder uit de race was gestapt, haar beste resultaat tot dusver, met 3 procent van de stemmen. Ze startte snel haar campagne terug op en komt dinsdag 5 maart op voor Super Tuesday. Pro-Palestijnse groepen in Michigan, die hadden opgeroepen om op de stembrief de rubriek uncommitted aan te vinken, ‘ongebonden’, om hun afgrijzen over de pro-Israël-lijn van Joe Biden te tonen, kregen 13 procent van de kiezers mee. De staat heeft een belangrijke minderheid van Arabische en moslimkiezers. Joe Biden, die een dag voor de primary had aangekondigd dat hij binnen de week een bestand in Gaza verwachtte, won in Michigan nog altijd met grote voorsprong (hij haalde 81 procent), maar hij kon moeilijk anders dan de 13 procent uncommitted en de 3 procent voor de eveneens Israël-kritische Williamson als een boodschap van zijn kiezers te ervaren. Een niet becijferd aandeel van die 16 procent zal in november niet op Biden stemmen, tenzij de president zijn aanpak van de financiering van en steun aan Israël fundamenteel bijspijkert. Ze zullen ook niet voor Trump opteren, lieten sommigen weten, want die is in hun ogen nog veel meer anti-Palestijns. Ze zullen in november voor een derde kandidaat kiezen, of gewoon thuisblijven en niet stemmen.
In 2016 verloor Hillary Clinton in Michigan van Donald Trump met minder dan 11.000 stemmen verschil (Biden won in 2020 met 154.000 stemmen voorsprong). De 124.000 die dinsdag uncommitted of op Williamson stemden, kan Biden node missen. De negatieve elementen in zijn campagne – zijn leeftijd, het feit dat ook zijn kiezers in toenemende mate met de ongecontroleerde migratie aan de zuidergrens begaan zijn – zijn zo al aanzienlijk, hij wil liever een Gaza-dreun vermijden.
Hooggeschoolde anti-Trumpers
Bij de Republikeinen stelt zich een andere kwestie. Trumps enige resterende rivaal, Nikki Haley, zal het niet redden. Nadat ze in haar eigen staat, South Carolina, met 20 procent verslagen werd door Trump, bleef ze in Michigan 40 procent achter bij de voormalige president. De kandidatuur van Haley zal misschien Super Tuesday niet overleven. De organisatie van de Koch-broers financiert haar niet langer, en hoewel ze redelijk wat geld van kleine donoren binnenhaalt, dreigt haar campagne zonder grote financiers en zonder ergens kans te maken om in een staat te winnen, snel op droog zaad te zitten.
Maar tot dan toont een combattieve Haley dat er nog altijd Republikeinen overblijven die hun neus dichtknijpen als ze aan Trump denken. Bij de hoger opgeleide Republikeinen, berekende persagentschap AP, behaalde Haley twee stemmen op drie. Dat gegeven zorgde ook voor enige euforie in het Bidenkamp, want die stemmen liggen potentieel voor het rapen. Zij het dat Haley nog meer pro-Israël is dan Biden zelf. Het wordt voor Biden een moeizame evenwichtsoefening om zowel de hoger opgeleiden van Haley als de pro-Palestijnen uit Michigan te paaien.
(lees verder onder de preview)
Een ander aspect doet Biden ook hopen. De Republikeinen krijgen hun zaakjes rond de ethische kwesties maar niet onder controle. Nadat het federaal Hooggerechtshof in 2022 het (federaal) recht op abortus afschafte, heeft het Hooggerechtshof van de staat Alabama nu een feitelijk verbod op in vitro-procedures uitgevaardigd. Dat gebeurde omdat bij die procedure embryo’s vernietigd worden. Die embryo’s zijn volgens dat Hooggerechtshof menselijk leven, en het vernietigen ervan druist in tegen het recht op leven. In vitro-procedures zijn populair over partijgrenzen heen. Nikki Haley zei al dat zij en haar echtgenoot in vitro gebruikt hebben om kinderen te krijgen en dat het lot van de embryo’s een kwestie tussen ouders en de dokter moet zijn. Ook Donald Trump reageerde afwijzend op wat in Alabama gebeurde. Maar bij sommige kiezers zit de schrik erin voor verreikende ingrepen van Republikeinen, die wat mensen tot voor kort als een recht beschouwden onmogelijk maken. De redenering van het Hooggerechtshof in Alabama kan bijvoorbeeld ook een aantal voorbehoedsmiddelen illegaal maken.
Super Tuesday: een half mislukte hervorming
Super Tuesday, de hoogdag van de voorverkiezingen, heeft niet altijd de verwachtingen ingelost.
Vanaf de jaren 1970 ondernamen staten pogingen om hun voorverkiezingen te bundelen, en zo hun impact op het eindresultaat te vergroten. De dinsdag was van oudsher de kiesdag voor de Amerikanen – dat dateerde uit rurale tijden, uit 1845, toen de boeren het midden zochten tussen de heilige zondag en de woensdag, die niet heilig was, maar als marktdag ongeschikt werd bevonden voor een kiesverrichting. De dinsdag leek een praktisch compromis.
Door voorverkiezingen te bundelen ontstonden veel later Super Tuesdays. In 1984 waren er drie Super Tuesdays, en vanaf 1988 één enkele. Op dat moment zochten conservatiever zuidelijke staten via Super Tuesday de mogelijkheid om linkse kandidaten van de Democraten een halt toe te roepen. Dat lukte vaker niet dan wel, maar de Super Tuesdays legden wel enkele keren de voorverkiezingen in een definitieve plooi, met een duidelijke koploper. In 2000 werden zowel Republikein George W. Bush als Democraat Al Gore de uitgesproken favoriet op Super Tuesday. In 2008 behaalden Barack Obama en Hillary Clinton op Super Tuesday bijna een gelijkspel. Obama won in 13 staten, Hillary in 10. Qua afgevaardigden was het nog nipter: Obama won met 847 tegen 834.
Dit keer hebben Biden en Trump geen Super Tuesday nodig om te weten dat ze op de nominatie afstevenen. De voorverkiezingen lagen dit jaar nog voor ze begonnen in een definitieve plooi.
Dinsdag 5 maart stemmen de Republikeinen in 15 staten. Ze kennen daarbij ruim een derde van de afgevaardigden toe, 874 van de 2429 (Trump heeft tot dusver 110 afgevaardigden binnengehaald, Haley 20).
Bij die staten zijn Alabama, Californië (169 afgevaardigden), Colorado, Massachusetts, North Carolina, Tennessee, Texas en Virginia. Tegen eind maart kan Trump de meerderheid van afgevaardigden aan zijn kant hebben.
Bij de Democraten zijn er 16 staten die hun voorverkiezing houden (ook Iowa, dat eerder al betwist werd door de Republikeinen) en zijn dinsdag 1420 afgevaardigden te verdelen. Tot dusver telt Biden 206 afgevaardigden, tegen 2 voor ‘uncommitted’. Ook Biden zal snel een meerderheid van de verkozen afgevaardigden winnen (bij de Democraten zijn er ook onverkozen afgevaardigden, partijbonzen, die echter pas stemmen als er op de Conventie meerdere stemronden nodig zijn).
Wat kunnen we leren?
In Colorado wordt laattijdig ook een campagne op gang gebracht om ‘uncommitted’ tegenover Biden te stellen (daar heet het noncommitted). Dat gebeurde pas nadat al ruim 700.000 vroege stemmen waren uitgebracht, dus de impact kan beperkt zijn. Aan Democratische kant wordt het in alle staten afwachten hoe laag de opkomst blijft, en hoe lauw het enthousiasme is voor Biden.
Bij de Republikeinen wordt de score van Haley een graadmeter van ongenoegen over Trump. Trump hoeft geen meetings te houden om zijn aanhang te mobiliseren. Haley heeft – in tegenstelling tot de vroege primary’s – nu geld noch tijd om overal uitvoerig campagne te voeren en haar boodschap te brengen. Blijft ze, zoals in Michigan, ook elders op 26-27 procent steken, valt ze verder terug, of kan ze her en der beter scoren?
De verschillende staten en partijen hebben elk hun eigen systeem van voorverkiezingen (van open voor iedereen tot gesloten voor wie niet geregistreerd is voor de partij), en hun eigen manier om afgevaardigden te verdelen. De staten zijn ook verspreid over meerdere tijdzones. Verwacht trage resultaten en moeilijke vergelijkingen.
Amerikaanse verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier